Zmysły

Zmysły

Funkcje zmysłów:

- komunikacja ze środowiskiem

- informują o tym , jak zwierze postrzega otaczający je świat

- postrzegają kolory, kształty, dźwięki,

- wykrywają zmiany w środowisku zewnętrznym i przekazują stosowne informacje do ośrodkowego układu nerwowego

Budowa:

- jedna lub wiele komórek receptorowych

- czasem komórki pomocnicze

Eksteroreceptory - poznawanie świata, lokalizowanie pokarmu, poszukiwanie i wabienie partnerów płci przeciwnej, rozpoznawanie przyjaciół i wykrywanie niebezpieczeństwa

Proprioreceptory - znajdują się w mięśniach, ścięgnach i stawach, umożliwiają ocenę pozycji kończyn, głowy i innych części ciała w przestrzeni

Interoreceptory - są wewnątrz różnych narządów ciała, wykrywają zmiany pH, ciśnienia osmotycznego, temperatury ciała i chemicznego składu krwi. Informują o pragnieniu, głodzie, bólu.

Narządy zmysłu mogą być również klasyfikowane według rodzaju odbieranych przez nie bodźców

Mechanoreceptory - reagują na zmiany energii mechanicznej (dotyk, ucisk, ruch)

Chemoreceptory - reagują na pewne bodźce chemiczne

Fotoreceptory - wykrywają zmiany energii świetlej

Termoreceptory - odpowiadają na ciepło i zimno

Elektroreceptory - mają dobrze rozwinięte niektóre ryby; wykrywają zmiany energii elektrycznej.



Bodziec (np. energie świetlaną)  przetworzenie energii bodźca w energię elektryczną  potencjał receptorowy  potencjał czynnościowy



Mechanoreceptory

- reagują na dotyk, ucisk, ciśnienie, ciążenie, rozciąganie i ruch

- uruchomienie  mechaniczna deformacja, zmiana kształtu w wyniku ucisku czy rozciągania

- właściwa pozycja w stosunku do wektora siły grawitacji

- postawa ciała i wzajemne położenie jego części względem siebie

- rejestrują informacje dotyczące m.in. kształtu, faktury i ciężaru oraz topografii rozmieszczenia w najbliższym otoczeniu jakiegoś obiektu

- wpływają na funkcjonowanie organów wewnętrznych

1. wolne zakończenia nerwów w skórze

2. receptor dotykowy u podstawy włoska (zginanie lub zmiana pozycji włoska)



Za percepcję bólu odpowiedzialne są wolne zakończenia nerwowe, za wrażenia dotykowe - ciałka Meissnera, organy końcowe Ruffiniego i krążki (tarczki) Merkela, a za percepcję czucia głębokiego - ciałka Paciniego. Nagie zakończenia nerwowe z kolei determinują odczuwanie ciepła i zimna.



Liczne bezkręgowce mają wyspecjalizowane narządy zmysłowe zwane statocystami, które służą jako receptory grawitacyjne. Statocysta jest pęcherzykowatym wgłębieniem naskórka, którego dno wyłożone jest zaopatrzonymi we włoski komórkami czuciowymi. We wnętrzu statocysty znajduje się statolit/y (drobna granulka zbudowana z luźnych ziarenek piasku lub węglanu wapnia. Opadając na dno pobudzają włoski komórek receptorowych. Zmieniając pozycję statolit przemieszcza się w statocyście, co powoduje zginanie się włosków w komórkach czuciowych. Wzbudzenie określonych komórek receptorowych "podpowiada" zwierzęciu, gdzie jest dół a gdzie góra.



Narządy linii nabocznej występują u ryb, płazów wodnych i u stadiów larwalnych płazów lądowych. Jest to podskórny kanał, który biegnie wzdłuż całego ciała po obu jego stronach, sięgając głowy zwierzęcia. Dno tego kanału wyścieła warstwa komórek czuciowych nabłonka, zaopatrzonych we włoski. Zakończenia włosków są zalepione przez masę galaretowatego materiału zwanego osklepkiem (cupula), wydzielanego przez komórki receptorowe. Komórki te reagują na ruch wody w postaci falowania, prądu czy lokalnych ruchów turbulencyjnych. Przemieszczanie się osklepka powoduje zginanie się włosków.



Proprioreceptory reagują na napięcie i ruchy mięśni oraz stawów. U kręgowców: wrzecionowo mięśniowe (ruchy mięśni), narządy Golgiego (rejestruje stopień rozciągnięcie ścięgien łączących mięśnie z kośćmi) i receptory stawowe (ruchy więzadeł)