Pierścienice są grupą wybitnie progresywną, w której pojawiło się wiele istotnych nowości, z których część ma charakter amorfoz, czyli istotnych zmian w budowie i funkcjonowaniu organizmów.
WIELOSZCZETY na przykładzie NEREIDY
1. Niemal wyłącznie wolno żyjące morskie zwierzęta.
2. Ciało podzielone na pierścieniowate segmenty (metamery), z tendencją do cefalizacji - wyodrębnienia głowy, powstałej ze zlania się kilku segmentów, utworzone ze zmienionych płatów - głowowego i gębowego; koncentrują się tu najważniejsze ośrodki nerwowe i aparat obróbki pokarmu.
3. Rozdzielnopłciowe z układem rozrodczym o prostej budowie.
4. Dobrze rozwinięty układ krwionośny; u części gatunków hemolimfa zawiera barwniki transportujące tlen.
5. W rozwoju pojawia się larwa - trochofora.
- Kształt ciała obły.
- Liczba segmentów od 5 do 800, z wyjątkiem odcinka głowowego i płata odbytowego. Reszta segmentów jest homonomiczna (podobna do siebie w budowie i funkcjach).
- Posiadają pranóża - parapodia zbudowane z dwóch gałązek: grzbietowej i brzusznej, wyrastających z boku ciała. U niektórych gatunków na tej pierwszej rozwija się wyrostek skrzelowy; są umięśnione i dobrze ukrwione, pełnią funkcję lokomocyjną i oddechową.
- Wieloszczety posiadają na płacie głowowym liczne i zróżnicowane przydatki: głaszczki i czułki.
- Płat gębowy powstał ze zlania się dwóch segmentów; wyodrębniony ośrodek decyzyjny.
SKĄPOSZCZETY na przykładzie DŻDŻOWNICY, PIJAWKI na przykładzie PIJAWKI LEKARSKIEJ
1. U skąposzczetów i u pijawek pranóża nie występują.
2. Proces cefalizacji jest słabiej zaznaczony.
3. Pojawia się siodełko umożliwiające zapłodnienie krzyżowe.
Ściana ciała
- Tworzy ją wór powłokowo-mięśniowy.
- Od zewnątrz występuje nabłonek jednowarstwowy, wytwarzający oskórek.
- Pod nabłonkiem leżą warstwy mięśni: okrężna i głębsza podłużna.
- Od wewnątrz wór powłokowo-mięśniowy wysłany jest nabłonkiem celomy.
Jama ciała
- Pierścienice posiadają wtórną jamę ciała.
- W rozwoju zarodkowym mezoderma tworzy metameryczne woreczki - somity, które zakładają się parami w każdym segmencie. Ich światło stanowi wtórną jamę ciała - celomę.
- Na granicy segmentów, stykające się nabłonki dwóch somitów tworzą przegrodę międzysegmentalną.
- Celoma wypełniona jest cieczą i spełnia funkcje: hydroszkieletu, rozprowadzającą, wydzielniczą i rozrodczą.
Układ pokarmowy
- Bardzo dobrze wykształcony.
- Składa się z: ektodermalnego jelita przedniego, którego pierwsza część tworzy niewielka jama gębowa, za którą leży umięśniona gardziel. Dalej prowadzi prosta rura przełyku, który może rozszerzać się w żołądek. U form drapieżnych mogą występować kutikularne ząbki. Endodermalne jelito środkowe - u niektórych gatunków występuje tu podłużny fałd - tyflosolis - zwiększający powierzchnię trawienia. Ektodermalne jelito tylne - krótkie i niezróżnicowane.
Układ krążenia
- Zamknięty.
- Składa się z dwóch podłużnych naczyń głównych: kurczliwego grzbietowego tłoczącego krew do przodu i brzusznego, w którym krew płynie do tyłu. Naczynia główne połączone są naczyniami okrężnymi umieszczonymi w przedniej części ciała.
- Brak wyodrębnionego serca, jego funkcję pełni kurczliwe naczynie grzbietowe, np. u nereidy lub naczynia okrężne, np. u dżdżownicy.
- Krew barwna zawiera hemoglobinę lub chlorokruorynę.
- Dobrze rozwinięta sieć naczyń włosowatych w parapodiach.
Układ wydalniczy
- Zbudowany z nefrydiów.
- Nefrydium zbudowane jest z urzęsionego lejka otwierającego się do jamy ciała, który filtruje z celomy zbędne metabolity i wydala je przez kanalik wydalniczy, otworem wydalniczym na zewnątrz.
- Odzwierciedla budowę ciała i stąd jego nazwa - metanefrydialny.
- Jako pierwszy jest w stanie poza osmoregulacją sprawnie usuwać produkty przemiany materii.
Układ nerwowy
- Oddzielony od powłok ciała - znajduje się po brzusznej części ciała.
- Składa się z parzystych zwojów nadgardzielowych tworzących mózg, od których odchodzą obrączki okołogardzielowe. Brzuszny łańcuszek nerwowy składa się z parzystych zwojów rozmieszczonych w każdym segmencie, połączonych z sąsiednim segmentem za pomocą konektyw, a ze sobą w obrębie jednego segmentu za pomocą komisurow.
- Cały układ ma postać drabinki, stąd jego nazwa - drabinkowy układ nerwowy.
Układ rozrodczy
- Wieloszczety przechodzą rozwój złożony, są rozdzielnopłciowe, a dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony.
- Gonady występują w nielicznych segmentach.
- Komórki jajowe wydostają się na zewnątrz poprzez nefrydia, a zapłodnienie jest zewnętrzne.
- Rozwój zarodka prowadzi do powstania larwy - trochofory.
Skąposzczety i pijawki są obojnakami, a ich gonady nie są metameryczne. Posiadają siodełko umożliwiające zapłodnienie krzyżowe. W jego okolicy produkowana jest specjalna wydzielina, tworząca mufę, do której składane są jaja. Mufa zsuwa się przez odcinek głowowy i przekształca się w kokon jajowy. Rozwój zarodków jest prosty.