Recenzja książki pt. „Zajęcia pozalekcyjne w reformowanej szkole: Oczekiwania a rzeczywistość” Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej Autor: Anna Panek

Współczesna szkoła ma dbać przede wszystkim, zgodnie z podstawowym założeniem reformy systemu edukacji, o wszechstronny rozwój osobowości ucznia, kształtować w nim takie cechy jak: otwartość, aktywność, kreatywność i zaangażowanie. Świetnym polem do realizacji tego zadania mogą być zajęcia pozalekcyjne, będące przedłużeniem procesu dydaktyczno-wychowawczego, a zarazem formą rozwijającą zainteresowania i uzdolnienia ucznia, a także zagospodarowującą kulturalny wypoczynek i rozrywkę. Czy reformowana szkoła organizuje zajęcia pozalekcyjne we właściwy i zgodny z potrzebami młodzieży sposób? Na to podstawowe pytanie starała się odpowiedzieć Anna Panek
W siedmiu rozdziałach autorka w sposób rzetelny i obrazowy omawia stan faktyczny zajęć pozalekcyjnych organizowanych w szkołach średnich oraz ukazuje ich miejsce w systemie dydaktyczno-wychowawczym współczesnej szkoły. Swoje wnioski i spostrzeżenia opiera na wnikliwej analizie i badaniach przeprowadzonych w jedenastu krakowskich szkołach średnich różnego typu – liceach ogólnokształcących, liceach zawodowych i zespołach zawodowych.
Problematyka badań dotyczy zarówno warunków organizowania zajęć pozalekcyjnych: finansowych, lokalowych, materialnych – związanych z wyposażeniem pracowni, jak również osób będących organizatorami tych zajęć, programów oraz form i metod pracy. Ponadto charakteryzuje ilościowo i jakościowo uczestników zajęć pozalekcyjnych, wskazuje motywy, uwarunkowania i efekty uczestnictwa w tego typu formach przez młodzież.

Wyniki, niestety, nie są optymistyczne. Bardzo często brakuje funduszy na organizację zajęć pozalekcyjnych. Niejednokrotnie są one finansowane przez rodziców uczniów lub sponsorów. Niepokoi również baza – brakuje pomieszczeń, odpowiedniego sprzętu, środków dydaktycznych, które uatrakcyjniłyby tego typu formy.
Również rzadko program zajęć obowiązujących w danej szkole pokrywa się z rzeczywistymi potrzebami młodzieży. Nie uwzględnia się bowiem zmian w świadomości i stylu bycia młodzieży. Większość szkół prowadzi zajęcia kół przedmiotowych, jednakże nie zawsze uczestnictwo w nich opiera się na dobrowolności uczniów. Uczniowie zdecydowanie woleliby, aby zajęcia pozalekcyjne prowadzone były w innym miejscu niż szkoła, co podkreśla dużą ich niechęć do tego miejsca, w którym spędza ponad połowę swojego dnia. Także uczniowie dojeżdżający rzadko uczestniczą w zajęciach pozalekcyjnych poprzez ograniczenia komunikacyjne i czas prowadzonych w szkole zajęć.
Pomimo niepokojących wyników zajęcia pozalekcyjne prowadzone w badanych szkołach średnich spełniają trzy podstawowe funkcje: kształcącą, integrującą, i rekreacyjno – rozrywkową. Największym zainteresowaniem wśród chłopców cieszą się zajęcia SKS, koła informatycznego oraz zajęcia języków obcych. Dziewczęta zaś preferują uczestnictwo w zajęciach kół sportowych, teatralnym i redagującym szkolną gazetkę.
Optymizmem napawa fakt, iż ponad połowa badanych uczniów uznaje zajęcia pozalekcyjne za przydatne, ponieważ wypływają one na rozwój intelektualny, pozwalają miło i pożytecznie spędzić czas oraz poznać nowych ludzi. Co zatem należy zrobić, by cieszyły się większym zainteresowaniem młodzieży i spełniały należycie swe funkcje dydaktyczno – wychowawcze? Zdaniem Anny Panek trzeba przede wszystkim:

- wyjść ku potrzebom uczniów (poznać ich oczekiwania i zainteresowania)
- poprawić bazę i warunki materialne prowadzonych zajęć
- wykorzystać infrastrukturę środowiska lokalnego
- prowadzić działalność usługową w zespołach szkół zawodowych i liceach zawodowych
- doskonalić i kształcić kadrę prowadzącą takie zajęcia w zakresie metodyki o organizacji zajęć pozalekcyjnych, by były one atrakcyjne dla uczniów i uwzględniały wszelkie nowości.

Anna Panek w swojej książce zwróciła uwagę na znaczącą rolę zajęć pozalekcyjnych w realizacji celów dydaktyczno – wychowawczych szkoły oraz kształtowania zainteresowań i postawy społecznej jednostki. Podkreśla fakt, iż właściwie prowadzone zajęcia pozalekcyjne mogą często skutecznie działać na młodzież niż zajęcia lekcyjne, dlatego należy podjąć wszelkie działania, by wzrosła ich efektywność.