Opisz budowę i funkcję białek. Wyjaśnij dlaczego nadają się do roli enzymów.

Białka są to wielocząsteczkowe, skomplikowane związki organiczne, substancje naturalne, zbudowane z chemicznie powiązanych ze sobą reszt aminokwasowych; zawierają węgiel, wodór, tlen, azot i siarkę; są podstawowymi składnikami struktury komórek.
Białka są syntetyzowane na podstawie DNA, ich budowa oraz związana z nią struktura jest uwarunkowana kolejnością zasad azotowych w łańcuchu cząsteczki kwasu nukleinowego. Białka, podobnie jak kwasy nukleinowe są wielkocząsteczkowymi polimerami, złożonymi z liniowo połączonych cząsteczek aminokwasów. Liczba kombinacji 20 rodzajów aminokwasów (występujących w przyrodzie), dla przeciętnego białka jest praktycznie nieskończona. Do utworzenia i utrzymania przy życiu organizmu jest potrzebne wiele dziesiątków tysięcy różnych białek.
Białka można podzielić ze względu na ich funkcję: transportujące, przechowujące, strukturalne, regulatorowe, toksyny, przeciwciała , hormony, enzymy i białka aparatu kurczliwego (aktyna i miozyna). Białka mogą spełniać więcej niż jedną funkcję, dlatego ten podział jest umowny i nie dokładny. Kolejność aminokwasów w łańcuchu polipetydowym w głównej mierze decyduje o strukturze przestrzennej białka. Pod wpływem róznych czynników [m.in. podwyższonej temperatury, kwasów, zasad, jonów metali ciężkich, niektórych rozpuszczalników organicznych, detergentów, promieni UV etc.] białka tracą swą strukturę przestrzenną bezpowrotnie [co nazywamy denaturacją białka], lub odwracalnie [strukturyzacja białka]. Polipetydy, dzięki odwracalnym zmianom swej struktury przestrzennej, biorą udział w wielu procesach fizjologicznych, m.in. w przenoszeniu i magazynowaniu różnych substancji, utlenianiu tkankowym, krzepnięciu krwi, procesach odpornościowych, procesach widzenia, przewodzenia bodźców nerwowych, skurczu mięśni, dostarczaniu energii, regulacji procesów metabolicznych i wielu innych.
Białka stanowią "paliwo energetyczne" dla roślin i zwierząt. Jednak w procesie spalania białka, wydziela sie dużo energii cieplnej, lecz mało użytecznej energii mechanicznej, dlatego owe "paliwo" jest mało ekonomiczne. Jego niedobory zwalniają proces przemiany materii, aż do jej ustania w szczególnych przypadkach.
Z białek najważniejsze znaczenie dla komórki maja enzymy, ponieważ pełnią funkcje katalizatorów, to znaczy przyspieszają w komórce reakcje chemiczne.
Enzymy są to biologiczne katalizatory, powstają one w organizmach żywych, ale mogą działać również poza nimi. Umożliwiają szybkie zachodzenie procesów chemicznych. Pod względem chemicznym są białkami. Mogą to być białka proste, bądź białka złożone. Białka proste zbudowane są tylko z aminokwasów. W białkach złożonych znajduje się również grupa niebiałkowa. Jeżeli grupa ta związana jest trwale z częścią białkową, nosi nazwę grupy proscetycznej. Jeżeli zaś nietrwale połączona z białkiem – koenzymu. Koenzymami są przede wszystkim witaminy. Koenzym określa kierunek przemiany substratu, natomiast część białkowa wykazuje powinowactwo do substratu. Istotną rolę w reakcji enzymatycznej spełnia tzw. centrum aktywne. Jest to miejsce dopasowane do substratu, zawierające dużą liczbę wolnych grup funkcyjnych.
Kataliza enzymatyczna przebiega etapami. W I etapie następuje przestrzenne dopasowanie centrum aktywnego i substratu. W dalszym etapie tworzy się nietrwały kompleks enzym – substrat, co obniża energię aktywacji, umożliwia i przyspiesza zajście procesu. W ostatnim etapie następuje oddzielenie enzymu od produktu. Enzymy nie zużywają się. Mogą być wielokrotnie wykorzystywane. Prawidłowy przebieg reakcji enzymatycznych zależy od wielu czynników, jak np.: stężenie enzymu, temp. oraz odczyn środowiska.



Praca semestralna (liceum zaoczne) oceniona przez nauczyciela na dobry.