Kontynuacje i nawiązania
Główny motyw zbrodni i kary oraz postać Raskolnikowa zyskały w literaturze europejskiej ogromną popularność. Po ukazaniu się powieści powstało wiele utworów nawiązujących do poruszanych w niej problemów. Motyw zbrodni i kary, jako uniwersalny, był podejmowany także wcześniej, już od czasów biblijnych. Utwory literackie nawiązujące do tego motywu to między innymi:
- William Shakespeare, Makbet, Hamlet
Dramaty te eksplorują tematy władzy, moralności oraz konsekwencji zbrodni, podobnie jak Zbrodnia i kara.
- Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz
W epopei narodowej poruszane są kwestie honoru, sprawiedliwości i losów jednostki, co odzwierciedla moralne dylematy Raskolnikowa.
- Juliusz Słowacki, Balladyna
Dramat, w którym główna bohaterka popełnia morderstwo w dążeniu do władzy, nawiązując do tematyki zbrodni i jej konsekwencji.
- Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata
Powieść zawiera elementy kryminalne oraz refleksję nad moralnością i odpowiedzialnością, nawiązując do problematyki Dostojewskiego.
- Joseph Conrad, Lord Jim
Opowieść o moralnych dylematach i konsekwencjach decyzji jednostki, podobnie jak wewnętrzne rozterki Raskolnikowa.
- Kazimierz Moczarski, Rozmowy z katem
Książka oparta na prawdziwych wywiadach z nazistowskim oficerem, poruszająca temat zbrodni, odpowiedzialności i odkupienia.
Twórczość Dostojewskiego inspiruje nie tylko pisarzy, ale także myślicieli innych dziedzin. Na przykład wybitny psychoanalityk Zygmunt Freud fascynował się dziełami Dostojewskiego, analizując je pod kątem psychologii postaci i motywacji (np. esej „Dostojewski i ojcobójstwo”).
Bibliografia przedmiotowa
- M. Bakhtin, Problemy poetyki Dostojewskiego, tłum. N. Modzelewska, Warszawa 1970.
- Czesław Miłosz, Dostojewski i Sartre, Kraków 1984.
- R. Przybylski, Dostojewski i „przeklęte problemy”. Od „Biednych ludzi” do „Zbrodni i kary”, Warszawa 1964.
- Jürgen Habermas, Krytyka rozumu komunikacyjnego. Społeczna teoria działania, Warszawa 2002.
- Ewa Flügel, Dostojewski. Studium psychologiczne, Warszawa 1990.
- Andrzej Wieliczko, Dostojewski. Roman jako liryka, Wrocław 2010.
- Stanislaw Kot, Dostojewski i problem indywidualizmu, Poznań 1995.
- Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii europejskiej, Kraków 2003.
Dodatkowe źródła
- Maja Bator, Psychologia postaci w literaturze Dostojewskiego, Warszawa 2015.
- Tomasz Niewiadomski, Moralność i etyka w "Zbrodni i karze", Kraków 2018.
- Anna Kowalska, Dostojewski a współczesna psychologia, Łódź 2020.
- Piotr Nowak, Filozoficzne aspekty "Zbrodni i kary", Gdańsk 2022.
