Orogenezy, okresy, fałdowanie + pojęcia (ściąga!)

Orogeneza kaledońska - fałdowania, których widać ślady w Górach Świętokrzyskich i Sudetach.

Orogeneza hercyńska - wypiętrzyły się Góry Świętokrzyskie i Sudety. Były liczne wypływy magmy granitowej. Powstawały rudy metali (miedzi, ołowiu,żelaza). W karbonie powstał węgiel kamienny (szczątki roślin).

Era mezozoiczna - gromadziły się osady morskie => tworzyła się sól kamienna i potasowa (w postaci słupów solnych).

W jurze PL zalana przez morze i tworzą się wapienie np. Wyżyna Krakowsko-Częstochowska.

Orogeneza alpejska - formowały się Karpaty, Pieniny, Tatry. W osadach fliszu jest gaz ziemny, ropa, (krosno, Jasło).

W trzeciorzędzie tworzy się sól kamienna (Bochnia, Wieliczka), gips (Niecka Nidy), złoża siarki (Tarnobrzeg), węgla brunatnego (Konin, o. Bełchatowa). Następuje odmłodzenie Sudetów.

Czwartorzęd dzieli się na:

a). plejstocen (okres lodowcowy) - nastąpiło stopniowe ochłodzenie i powiększenie lodowca (glacjał). Tworzył się od Skandynawii i zrobił formę M. Bałtyckiego i pozostawił osady polodowcowe, tworzył moreny czołowe i denne, jeziora. Do bogactw min. tego okresu: gliny, iły warwowe, piaski, żwiry głazy narzutowe.

b). holocen (klimat się ociepla), trwa do dziś.

POJĘCIA:

* Antyklinoria - wał, wzniesienie na powierzchni ziemi.
* Synklinoria - obniżenie, niecka np. szczecińsko-mogileńsko-miechowskiej.

* Flisz - to osady płytkiego morza, zbudowanych z piaskowców, zlepieńców i margli np. flisz karpacki /Krosno, Jasło/.

* Siarka - skala chemicznego pochodzenia, powstaje z wyziewów wulkańcznych w szczeliny skalne.

* Dyslokacja - przemieszczenie warstw skalnych.
* Glacjał - okres oziębienia klimatu i powiększenia się zasięgu lądolodu.
* Interglacjał - większe ocieplenie i topnienie lodowca.

KRAJOBRAZ LODOWCA:

* Moreny czołowe - wał, wzgórze stagnującego czoła lodowca. Tworzą wzniesienia (Wierzyca 329m, Dylewska góra 312m). Południe PL.

* Morena denna - tworzy lekko falisty, równinny teren zbudowanej z gliny zwałowej. Północ PL.

* Pola sandrowe - piaszczyste pola powstałe na skutek działania wody roztopowej (np. augustowski, tycholski).

* Jeziora - rynny (długi, wąski brzeg, głębokie, Gopło, Drawskie); jeziora moreny dennej (duże, nieregularne i płytkie, Śniardwy, Mamry); jeziora z resztek brył lodu (''oczka'', małe owalne i głębokie).

Północna Polska są:

* Drumliny - wydłużone wzgórza, powst. prostop. do czoła Lodowca, pokryty gliną zwałową. (ok. Zbujna i Gniewu).

* Ozy - wydłużone wzgórza do kilkunastu KM; są z piachu i żwiru (ozy ok. Poznania, koło Mrągowa).

* Kemy - wydłużone lub okrągłe pagórki/wzgórza; są z mułu, piasku, żwiru.

* Pradolina - szerokie doliny o płaskim dnie; tędy spływała woda z topniejącego lodowca; (Warszawsko-Berlińska, Wrocławsko-Magdeburska).