Antykoncepcja, med. dobrowolne i okresowe zapobieganie zapłodnieniu lub rozwojowi ciąży; stosowane są różne metody zapobiegania ciąży: 1) naturalne — termiczna (polega na mierzeniu temperatury ciała w czasie cyklu miesięcznego), owulacyjna (obserwacja wydzielanego przez szyjkę macicy śluzu) oraz objawowo-termiczna (połączenie obu metod); często stosowanym sposobem zapobiegania ciąży jest stosunek przerywany; 2) używanie różnych środków antykoncepcyjnych chem. i mech. (środki plemnikobójcze, prezerwatywy, błony, kapturki, wkładki domaciczne) oraz różnego typu środków hormonalnych hamujących jajeczkowanie. Radykalną metodą zapobiegania ciąży jest ubezpłodnienie poprzez kastrację (usunięcie gonad) lub sterylizację (wytworzenie mech. przeszkody na drodze plemników, tzw. wazektomia, czy wydalonej z jajników komórki jajowej — przywrócenie płodności po usunięciu przeszkody jest możliwe, zależnie od zastosowanej metody, w 60–70%). Skuteczność stosowanych metod określana jest wg tzw. wskaźnika zawodności; najskuteczniejsze są środki hamujące jajeczkowanie, następnie: wkładki wewnątrzmaciczne, metoda termiczna i objawowo-termiczna, prezerwatywa, błona pochwowa; najbardziej zawodne są: metoda owulacyjna i stosunek przerywany.
Antykoncepcja hormonalna
Najskuteczniejsza i jednoczenie najlatwiejsza do stosowania metoda antykoncepcyjna jest pigulka hormonalna. W sklad tabletki wchodza hormony: progestageny, które sa wlasciwymi srodkami antykoncepcyjnymi i estrogeny zapobiegajace krwawieniom miedzymiesiaczkowym i zmianom zanikowym blony sluzowej macicy.
Dzialanie takich tabletek jest wielokierunkowe:
Wplywajac na wydzielanie przez przysadke hormonów bezposrednio dzialajacych na jajniki hamuja dojrzewanie pecherzyka jajnikowego i tym samym jajeczkowanie.
Zmniejszaja reaktywnosc jajników na dzialanie hormonów przysadki
Inaktywuja gonadotropiny przysadkowe (LH i FSH) krazace we krwi.
Zmniejszaja wydzielanie przez jajniki wydzielanie estrogenów i progesteronu.
Wywoluja w blonie sluzowej macicy zmiany uniemozliwiajace zagniezdzenie sie zaplodnionej komórki jajowej.
Powoduja zageszczenie sluzu szyjkowego.
Pobudzaja skurcze jajowodów i zageszczaja obecny w nich sluz.
Powiklania antykoncepcji hormonalnej
Antykoncepcja hormonalna polega na podawaniu leku (w tym wypadku hormonu). Tak jak kazdy lek tabletka antykoncepcyjna oprócz ewidentnych korzysci moze spowodowac takze pewne objawy niepozadane. Najczesciej wystepujace to:
- plamienia i krwawienia, uplawy
- obrzmienie i bolesnosc piersi
- kurcze i bóle lydek
- przejsciowe obnizenie nastroju, zmniejszenie popedu plciowego
- bóle glowy
- nudnosci
- czestsze zakazenia ukladu moczowego
- wzrost masy ciala zwykle o 2-3 kilogramy w przeciagu pierwszych miesiecy stosowania tabletki (pózniej waga ciala stabilizuje sie)
- czesto pierwszym objawem nietolerancji tabletki jest wzrost cisnienia tetniczego krwi.
Objawy niepozadane wystepuja przez pierwsze 2-3 miesiace prawie u wszystkich kobiet, ale tylko w niektórych przypadkach wymagaja odstawienia preparatu. Zwykle potem wyraznie zmniejszaja sie- organizm "przyzwyczaja sie" do nowego poziomu hormonów. Jezeli objawy te utrzymuja sie dluzej moze to swiadczyc o zlym dobraniu leku. W takich wypadkach konieczna moze byc zmiana tabletki, lub nawet rezygnacja z tej metody antykoncepcji.
Udowodniono, ze estrogeny zawarte w tabletkach sa jednym z czynników zwiekszajacych ryzyko wystapienia chorób ukladu krazenia, choroby wiencowej, nadcisnienia tetniczego, powoduja nadmierny wzrost krzepliwosci krwi (sprzyja to zakrzepom i zatorom w naczyniach a takze udarom niedokrwiennym mózgu). Bardzo dlugie stosowanie tej metody moze powodowac rozwój wielu chorób watroby. Zwiekszone jest ryzyko powstania kamicy pecherzyka zólciowego, a takze lagodnych i niestety zlosliwych nowotworów watroby. U kobiet przed 35 rokiem zycia wyraznie czesciej wystepuja takze nowotwory sutka.
Wiele badan wskazuje na zwiazek raka szyjki macicy z antykoncepcja hormonalna. Nie jest to wynik dzialania hormonów, ale spowodowane jest to czestszym wspólzyciem i przez to czestszym wystepowaniem stanów zapalnych czy niewielkich nawet uszkodzen w obrebie szyjki macicy.
W zwiazku z tak licznymi i groznymi powiklaniami tej metody antykoncepcji konieczne sa kontrolne wizyty u ginekologa dwa razy w roku. Pozwala to na wczesne wykrycie poczatkowych stadiów chorób ukladu krazenia czy zmian w sutku i wdrozenie skutecznego leczenia.
Antykoncepcja hormonalna to nie tylko zagrozenia ale tez korzysci.
Korzysci stosowania antykoncepcji hormonalnej
Antykoncepcja hormonalna oprócz zapobiegania nieplanowanej ciazy powoduje tez pewne korzystne zmiany w ukladzie plciowym. Pozwala bowiem na zmniejszenie dolegliwosci zwiazanych z krwawieniami miesiecznymi; rzadziej wystepuje zespól napiecia przedmiesiaczkowego, same krwawienia sa mniej obfite i niebolesne. |rodki hormonalne pozwalaja tez na regulacje czasu wystapienia miesiaczki- jakie ma to znaczenie w czasie dluzszych podrózy, które trzeba odbyc "akurat w tych dniach" nie trzeba nawet wspominac. Metoda ta zmniejsza ryzyko wystapienia pewnych chorób narzadu rodnego; rzadziej wystepuje zapalenie przydatków, mniej jest torbieli czynnosciowych jajników zapobiega rozwojowi nowotworów trzonu macicy i jajników oraz lagodnych rozrostów sutka (wlókniaki, lagodne gruczolaki), zmniejszone jest ryzyko wystapienia ciazy pozamacicznej. Mniejsze jest tez ryzyko rozwoju chorób tarczycy oraz osteoporozy.