Istota tragizmu antycznego na przykładzie "Króla Edypa"

Jednym z najsłynniejszych dramatopisarzy starożytnej Grecji był Sofokles. Napisał on około stu trzydziestu utworów komediowych i tragicznych, niestety do dzisiejszych czasów zachowało ich tylko osiem. Jednym z ciekawszych i bardziej znanych utworów tego autora jest tragedia zatytułowana „Król Edyp”.

Tragedie w antycznej Grecji były tworzone zgodnie z pewnym kanonem. Dzielił on cały utwór na sześć części, takich jak: prolog, Epejsodia, punkt kulminacyjny, perypetia, katastrofa. Ostatnia część, czyli katastrofa, kończyła każdy utwór tragiczny. Żadne wysiłki bohatera, nawet tego najmężniejszego i najbardziej inteligentnego, nie mogą powstrzymać fatum, czyli przeznaczenia.

Los i przeznaczenie głównego bohatera tragedii – Edypa zostały określone przed jego narodzinami w Wyroczni, która przepowiedziała królowi Lyosowi, że jego własny syn go zabije i potem ożeni się z matką.

Po urodzeniu Edypa przez Jakostę ojciec rozkazuje wywieźć swojego syna do lasu i przebić mu pięty, aby świeża krew zwabiła dzikie bestie. Na szczęście nad bohaterem lituje się sługa Layosa i Edyp zostaje oddany w ręce pasterzy. Po pewnym czasie dowiaduje się o swoim przeznaczeniu i ucieka z Koryntu myśląc, że ucieka od rodziców. Na szlaku spotyka swego prawdziwego ojca a następnie nie wiedząc, kim jest ten człowiek zabija go. Następnie udaje się do Teb, gdzie pokonuje Sfinksa i otrzymuje Jakostę za żonę. Cała przepowiednia wypełnia się, lecz nikt oprócz bogów o tym jeszcze nie wie. Po kilku latach szczęśliwego życia na Teby spada straszliwa klątwa. Edyp, jako, że jest królem dbającym o swój lud, udaje się do wyroczni gdzie dowiaduje się, że zostanie zdjęta gdy zostanie odnaleziony morderca Layosa. Edypa odwiedza też Tyrezjasz, który mówi mu kto jest prawdziwym mordercą, lecz Edyp nie może uwierzyć w fakt, że on nim jest. Kiedy Jokasta dowiaduje się o prawdzie, nie mogąc jej znieść popełnia samobójstwo. Edyp z żalu pozbawia się wzroku i prosi wypędzenie z Teb.

Czy Edyp był winny rzucenia fatum na swój ród? Nie, ponieważ to jego ojciec ściągnął na swój ród klątwę. Dlaczego więc Edyp musiał cierpieć za coś, czego on sam nie dokonał? Według Sofoklesa odpowiedź na to pytanie przekraczała ludzkie możliwości. Aby ukazać bezsilność człowieka wobec nieodgadnionego losu, autor pokazuje bohatera o wielkich wartościach umysłu i charakteru nieudolnie starającego się uciec od tego, co go czeka. Otrzymawszy straszną przepowiednię w Delfach Edyp, logicznie i śmiało przedsięwziął wszystko, co w rozumieniu ludzkim mogło go uchronić przed jej spełnieniem, lecz wszystko to, co robił prowadziło właśnie do jej spełnienia. Na tym polega tragedia przeznaczenia. Edyp, jeśli nawet chciałby, to nie mógłby obwiniać kogokolwiek za swoje nieszczęście. To, co go spotkało było po prostu z góry zapisanym losem, o którym wiemy tylko tyle, że jest nieunikniony.