Przyroda w oczach sentymentalistów, romantyków i dzisiaj.

Natura jak podaje „Słowik wyrazów obcych” to:
1. istniejący od początku stan rzeczy; pierwotny układ wszechświata, świat niezmieniony przez człowieka.
2. charakterystyczne cechy zjawiska, przedmiotu, procesu ich istota.

Relacja między człowiekiem a otaczającym go światem była od wieków tematem filozoficznych rozważań, a także źródłem inspiracji dla sztuki i literatury. Twórcy – pisarze, poeci, malarze - od zarania dziejów próbowali znaleźć odpowiedź na pytanie o związki , zależności oraz znaczenie przyrody w życiu człowieka. Pytanie o tyle ważne, iż kształtowało przez wieki model i estetykę dzieł literackich, plastycznych, muzycznych itp. Przykładem różnego pojmowania roli i znaczenia natury mogą być epoki oświecenia i romantyzmu.
Podstawą estetyki oświecenia była idea naśladowania natury ( mimesis) która polegała na naśladowaniu natury poprzez uchwycenie jej logicznego racjonalnego ładu i porządku.

Jednym z wielkich myślicieli schyłku epoki oświecenia będący przedstawicielem sentymentalizmu był J.J.Rousseau - prekursor romantycznej wizji świata, która przeciwstawiała się klasycznej, oświeceniowej potędze rozumu.
J.J Rousseau odwołując się do pojęcia natury wyróżnił w człowieku rozum i uczucie , które uczynił odpowiedzialne za więź z naturą. Jego zdaniem to serce, a nie rozum prowadzi do poznania świata. Tak więc po raz pierwszy natura uzyskała znaczenie duchowe, znaczenie pierwotnej nieskażonej siły przeciwstawianej przez sentymentalistów kulturze rozumianej jako negatywna w skutkach cywilizacja.
Tę myśl przyjęli i rozwinęli romantycy, którzy stworzyli nowy sposób myślenia o naturze. Podkreślali oni przede wszystkim jej tajemniczy, duchowy aspekt. Natura stała się ulubionym tematem poetyckiego opisu i podmiotem sztuki romantycznej. Jej znaczenie mało charakter wręcz metafizyczny - dzięki ścisłym związkom z naturą możliwe było bowiem obcowanie z „duszą kosmosu”.
Człowiek traktowany był według romantyków jako element natury, dzięki czemu stawał się mikrokosmosem - swoistym odbiciem wszechświata. Tak więc dotarcie do własnego wnętrza, do głębi własnej duszy było równoznaczne z dotarciem do istoty natury. I odwrotnie - znajomość natury, kontakt z nią prowadziły do poznania własnego ja. Zdaniem romantyków natura jako twór żywy i czujący nawiązuje kontakt z człowiekiem poprzez różnorodność tworzonych przez siebie zjawisk – symboli. Zdolność do czytania natury posiadał lud i romantyczny poeta – filozof. Stąd w literaturze romantycznej rozmaitość tematów nawiązujących do przypowieści ludowych guseł, pieśni, malowniczych krajobrazów, dzikich, żywiołowych opisów przyrody wyrażających ”romantyczne uczucia : melancholię, wzniosłość, grożę czy doznanie nieskończoności.
Uważam, że romantyczna koncepcja natury należy już do przeszłości.
Nie oznacza to jednak, iż natura nie stanowi nadal tematu dla współczesnych twórców. Wydaje się, że aktualnie coraz bardziej eksponowane jest przeciwieństwo między naturą a kulturą. Coraz częściej uświadamiamy sobie różnicę między światem naturalnym - uosabiającym przyrodę i piękno krajobrazu, a światem sztucznym - stworzonym przez elektroniczne media. W literaturze współczesnej można spotkać wątki i motywy ukazujące zagrożenia współczesnej cywilizacji - cybernetyczne roboty, maszyny bez duszy i całą makdonalowo - plastikową rzeczywistość, którą chociażby w swojej twórczości uzmysłowił nam król pop-artu - Andy Warchol. Literackie przemyślenia Sławomira Mrożka, Witolda Gombrowicza, Mirona Białoszewskiego, czy Wisławy Szymborskiej i Czesława Miłosza są najlepszym przykładem jak bardzo odeszliśmy od natury rozumianej przez romantyków jako istota bytu i człowieczeństwa.