Heroizm - według pojęcia starożytnych i współczesnych. Różnice i podobieństwa

Słownik wyrazów obcych podaje zaskakująco krótką definicję heroizmu: jest to bohaterstwo. Czym jest zaś bohaterstwo? Tego już nie podaje... Najpewniej dlatego, że każdy już doskonale wie, czym owo bohaterstwo jest. Bohaterem nazywamy bowiem osobę, która z ogromnym poświęceniem służyła pewnej dobrej sprawie. O złych (niekoniecznie w sensie moralnym) nikt bowiem nie mówi.

Bohaterzy muszą często zapłacić cenę życia, utracić miłość, zdrowie czy przyjaciół. Mogą stać się odtrąceni przez wszystkich, by potem ulec rehabilitacji (nawet jeśliby miała ona nastąpić pośmiertnie). Wspólną cechą bohaterów jest więc zdolność do wyrzeczeń, pozbawienia się części własnej przyjemności życia na rzecz – co ważne – drugiej osoby. Jakoś niespecjalnie pasuje określenie “bohaterski” dla jadącego szaleńczą trasą narciarza czy osoby skaczącej na bungee. Nie nazwiemy też bohaterami osób które z narażeniem życia robią coś szlachetnego, jeżeli wiemy, że mają one skłonności samobójcze – nie czynią tego bowiem dla innych, lecz dla siebie. Czym więc jest heroizm w obecnych czasach? Można tak nazwać umiejętność poświęcania się dla innych czerpiąc przy tym z zasobów samego siebie.

Czym zaś był heroizm dla starożytnych Greków? Z dzieł takich jak Iliada czy Odyseja możemy się wiele dowiedzieć na ten temat. Herosi występujący w tych utworach mają niepospolite umiejętności, siłę czy cechy charakteru. Są szlachetni, często mają w połowie boskie pochodzenie. Wyróżniają się wyglądem spośród innych ludzi. Bywają królami, dowódcami wojsk, samotnymi podróżnikami. Mają przeróżne charaktery, jednak zawsze mimo swoich wad opowiadają się za “dobrą” stroną w danym konflikcie, nawet jeśliby miało skończyć się to ich śmiercią (bohaterską rzecz jasna). Czasem walczą przeciwko sobie. I – co najważniejsze – w chwili decydującej próby zawsze stawiają jej czoło. Czasami bywają ekscentryczni lub egoistyczni w swych zachowaniach. Heroizmem jest zaś po prostu bycie herosem – z wszystkimi jego znamiennymi cechami.

Co więc łączy, a co dzieli bohaterów literatury antycznej i bohaterów w pojęciu dzisiejszym? Na pewno są oni podobni na tyle, że większość ludzi w ogóle nie zdaje sobie sprawy z różnic między tymi dwiema grupami. Najistotniejszą wspólną cechą wszystkich bohaterów jest niewątpliwie odwaga. Wiedzą, co mogą stracić, jednak mimo to idą naprzód. Kolejną cechą łączącą obie grupy jest pewna nietypowość, ów ekscentryzm w zachowaniu, wyrywanie się z utartych schematów, wybijanie się ponad poziom. Czy jednak heroizm obecnie oznacza bycie dwumetrowym zakutym w zbroje wojownikiem czy cudownym łucznikiem, trafiającym z odległości trzystu kroków w niewielką monetę. W obecnych czasach heroicznych czynów dokonują zwykli ludzie, którzy nie muszą być młodzi czy piękni. Mogą to być kalecy, ludzie chorzy, starzy czy wątłe dzieci; herosami mogą stać się też rodzice broniący swych dzieci, grupa żołnierzy stających w obronie wieśniaków. Tak więc słowo heroizm ma dwa znaczenia: starożytne i obecne.

Jak więc określić ową różnicę poglądów? Współcześnie ludzie potrafią nie przywiązywać tak wielkiej wagi do cech zewnętrznych czy pochodzenia. Ważne są czyny, nie wygląd. W kulturze antycznej herosi mieli nadludzkie cechy, z których wynikało owe bohaterstwo. Sławetne czyny były częścią ich natury, więc popełniali je niemal bezwiednie. Można więc powiedzieć, że herosi naszych czasów są bardziej szlachetni, niż starożytne dzieci bogów. Ich czyny bowiem wynikają z tego kim stali się dzięki ich własnej pracy.

Heroizm starożytnych zarezerwowany był dla nielicznych jednostek, z góry przeznaczonych do wielkich czynów. Heroizm współczesny daje szanse wszystkim, którzy zechcą poświęcić się dla dobra innych.