Ruch egzekucyjny

PROGRAM NAPRAWY USTROJU POLSKI – RUCH EGZEKUCYJNY

1. Przyczyny ruchu egzekucyjnego
- 1506-1548 – chęć umocnienia władzy przez Zygmunta I Starego i Bonę
- 1529 – elekcja vivente rege – Bona doprowadziła do wyboru Zygmunta II Augusta jeszcze za życia Zygmunta I Starego
- 1550 – zakazanie tej elekcji
- 1537 – I rokosz lwowski – szlachta buntuje się przeciwko rządom Zygmunta I – szlachta średnia oczekująca na wyprawę do Mołdawii stawia królowi ultimatum – pójście na wojnę, za wypełnienie ich żądań, chcieli:
-- uporządkować skarb
-- kodyfikację praw
-- zwolnienia szlachty z podatków na rzecz Kościoła
-- król zgodził się na żądania – stwierdził, że żadne zamiany nie zajdą bez zgody posłów

2. Programu ruchu egzekucyjnego
Ruch egzekucyjny – średnia szlachta domagała się egzekucji praw i reform kosztem magnaterii i duchowieństwa. Przez to chcieli uzyskać większy wpływy w rządzie

Program:
- egzekucja praw i dóbr
- zakaz sprawowania przez jedną osobę kilku wysokich urzędów
- uporządkowanie przepisów sądowych
- reformy skarbu i wojska
- pełniejsze ujednolicenie państwa
- ograniczenie przywilejów duchowieństwa – podatki
- stworzenie kościoła narodowego
- potwierdzenie zasady elekcyjności tronu
- wolność wyznania

3. Sejmy egzekucyjne 1562 – 1569
Na sejmach realizowano postanowienia ruchu
- 1562 – na sejm w Piotrkowie król na znak jedności ze szlachta przyszedł na obrady w stroju szlacheckim

4. Realizacja postulatów ruchu:
- przestrzegani i prowadzenie egzekucji dóbr – zaczęto sprawdzać, czy możni legalnie zdobyli swoje dobra
- utworzono komisję lustratorów dochodów dóbr królewskich – przyjęto, że ¼ dochodów król ma przeznaczyć na utrzymanie stałęgo wojska
- udało się utworzyć 4 tyś. Wojsko kwarciane
- ograniczono odrębność Prus Królewskich, Mazowsza i Litwy
- na duchowieństwo nałożono obowiązek płacenia nadzwyczajnego podatku
- zajęto się kontrolą skarbu państwa poprzez powołanie tzw. generalnych ekonomii
- zakazano wykonywania wyroków sądów kościelnych przez starostów
- ujednolicenie systemu miar i wag w całym kraju
- gwarancja tolerancji religijnej
- wprowadzenie w Polsce kalendarza gregoriańskiego
- utworzenie Trybunału Koronnego i Litewskiego

5. Przedstawiciele ruchu:
- Hieronim Ossoliński (magnat, Małopolska, kalwinista)
- Mikołaj Sienicki (kilkakrotnie posłował na sejm walny)
- Rafał Leszczyński (magnat)
- Jan Tarnowski