Ludy Azji

AŁTAJSKIE LUDY, ludy z grupy tur., mong., i mandżursko-tunguskiej spokrewnione etnicznie i językowo; z pierwotnych siedzib (Mongolia, Mandżuria i pn. Chiny) na skutek migracji (I-XIII w.) rozprzestrzeniły się na znacznych obszarach Azji Środkowej, Azji Mniejszej i Europy Wsch.; obecnie niemal wszystkie zamieszkują Chiny, Mongolię, Kazachstan, Uzbekistan, Kirgistan, Turkmenistan, Azerbejdżan, Rosję, Iran i Turcję; pierwotny typ gospodarki - koczownicze pasterstwo i myślistwo - ulegał stopniowym zmianom aż do przyjęcia rolnictwa; znaczna część nadal reprezentuje kultury pasterskie (osiadły lub półosiadły tryb życia).


PALEOAZJATYCKIE LUDY, ludy paleosyberyjskie, grupa ludów pn. i pn.-wsch. Azji; zalicza się do nich Czukczów, Itelmenów, Jukagirów, Ketów, Koriaków i Niwchów, także Ajnów, Aleutów, Eskimosów; ogólna liczebność l.p. (bez Ajnów) wynosi ok. 36,3 tys. osób (1989). Reprezentują najstarszą populację regionu, nie powiązaną żadnym pokrewieństwem językowym poza jego granicami; są formalnie prawosławni; zachowały wiele elementów szamanizmu i animizmu; stanowią pozostałość większych kompleksów etniczych z odległej przeszłości, zasymilowanych przez dominujące obecnie na Syberii populacje i częściowo zepchniętych w niesprzyjające środowisko ekologiczne; zajmują się polowaniem na ssaki mor., myślistwem i rybołówstwem śródlądowym lub przejętą od sąsiadów hodowlą reniferów


MON-KHMERSKIE LUDY, ponad 30 ludów, autochtoniczni mieszkańcy pd.-wsch. Azji i częściowo pn.-wsch. Indii; ogółem ok. 11 mln (1985); mówią językami grup mon-khmer i palaungijskiej z rodziny austroazjat.; są buddystami lub protestantami, u Monów i Khmerów występują wpływy hinduizmu, u wszystkich zaś silne elementy animizmu i kultu przodków; najliczniejsi Khmerowie, Khasi i Monowie zajmują się uprawą zbóż na sztucznie nawadnianianych polach; górskie l.m.-k. (m.in. Kui, Bahnar, Sedangowie, Muong, część Khasi) zajmują się kopieniaczą uprawą ziemi; do l.m.-k. zalicza się także Nikobarów i Jumbriów; u l.m.-k. często występuje matrylinearność; oraz matrylokalność.


PASZTUNOWIE, Afganowie, Patanie, ludność prow. Kandahar, Farah i Kabul w Afganistanie oraz Peszawaru w Pakistanie; ok. 26,5 mln (1992); język paszto z grupy języków irańskich; w procesie etnogenezy P. ważną rolę odegrały ludy irano- i tureckojęzyczne z terenów Azji Środk.; nazwa występuje od X w.; od przeł. VII i VIII w. proces islamizacji, który trwał do XI w.; od XVIII w. P. odgrywają ważną rolę w formowaniu się Afganistanu; tradycyjnymi zajęciami P. są nadal koczownicze pasterstwo, handel oraz rolnictwo.