Pompy

POMPA [franc. < wł.], robocza maszyna transportowa do podnoszenia cieczy z poziomu niższego na wyższy, np. ze studni do zbiornika, albo do przetłaczania cieczy z obszaru o ciśnieniu niższym do obszaru o ciśnieniu wyższym, np. z otwartego zbiornika do kotła parowego; działanie pompy opiera się na wytwarzaniu różnicy ciśnień między stroną ssawną i stroną tłoczną ruchomego elementu roboczego (czynnego), np. tłoka, wirnika; ciecz przepływając przez pompę zwiększa swoją energię; pod względem energ. zasada działania pompy jest odwrotna niż zasada działania silnika hydraulicznego. W zależności od sposobu przenoszenia cieczy wewnątrz kadłuba pompy rozróżnia się pompy wyporowe (rotacyjne i tłokowe) oraz przepływowe (zw. też wirowymi). Układ złożony z rury ssawnej pompy i rury tłocznej nazywa się układem pompowym; zależnie od warunków pracy dzieli się pompy (i układy pompowe) na: ssące — gdy pompa znajduje się powyżej dolnego i górnego zwierciadła cieczy, tłoczące — poniżej dolnego i górnego zwierciadła cieczy, ssąco-tłoczące — powyżej dolnego, lecz poniżej górnego zwierciadła cieczy. Napęd pompy może być ręczny (np. małych pomp wyporowych) lub mech. (silniki elektr. i spalinowe, turbiny parowe).

W pompie wyporowej ciecz jest przenoszona z przestrzeni ssawnej do tłocznej przez ruchomy element roboczy (przylegający szczelnie do osłony np. cylindra), zasysający i następnie tłoczący kolejne dawki cieczy; element roboczy pompy wykonuje ruch posuwisto-zwrotny (w pompach tłokowych i przeponowych), obrotowy (w pompach rotacyjnych) lub obiegowy (w pompach mimośrodowych). W pompie tłokowej elementem roboczym jest tłok wykonujący ruchy posuwisto-zwrotne w cylindrze; do rozdzielenia obszarów ssawnego i tłocznego oraz do ich połączenia z cylindrem pompy służą umieszczone w jej korpusie zawory ssawne i tłoczne; przy suwie tłoka zwiększającym przestrzeń roboczą cylindra następuje samoczynne otwarcie zaworu ssawnego i zassanie dawki cieczy, a przy suwie zmniejszającym tę przestrzeń — samoczynne otwarcie zaworu tłocznego i wyparcie tej dawki do obszaru tłocznego; Przykładowo w p. tłokowej z tłokiem zaworowym (rys.) tłok l porusza się na przemian w dół i w górę (ruch posuwisto-zwrotny) w cylindrze 2, w którego dnie umieszczono zawór 3. Drugi zawór 4 znajduje się w tłoku 1. Podczas ruchu tłoka w górę wypiera on ciecz znajdującą się nad nim (w przestrzeni tłocznej A cylindra), przy czym zawór 4 jest zamknięty; jednocześnie na skutek spadku ciśnienia w przestrzeni ssawnej B cylindra otwiera się zawór 3 i następna dawka cieczy zostaje zassana z przewodu 5 do przestrzeni*!?. Przy ruchu tłoka w dół wzrastające ciśnienie w przestrzeni B zamyka zawór 3, a otwiera zawór 4 i ciecz przepływa do przestrzeni A, nad tłokiem, po czym tłok rozpoczyna znów ruch w górę.

POMPA DYFUZYJNA - pompa prożniowa do próżni końcowej, o działaniu polegającym na dyfuzji cząsteczek pompowanego gazu do strumienia pary czynnika pomującego; para ta podlega następnie skropleniu, cząstki gazu zaś uchodzą z pompy. Czynnikiem pompującym jest zazwyczaj specjalny o niskim ciśnieniu pary, np. olej silnikowy. Na rys. pokazano schemat wielostopniwej p.d. frakcjonujacej (samoczynnie oczyszczającej olej), ktorej wlot 1 jest połączony z obszarem wysokiej prożni. Do dysz 2, 3 i 4 dopływa para oleju ze zbiornika podgrzewanego grzejnikiem 5. Po skropleniu olej spływa po ściankach pompy do części 6 zbiornika, w ktorym olej jest najbardziej zanieczyszczony lotnymi skladnikami. W miarę uwalniania od tych składników olej przepływa przez otworki w przegrodach do części 7 i środkowej 8, zasilających dysze 3 i 4. Dzięki takiemu układowi czystosc oleju jest tym większa im mniejsze panuje ciśnieniew zasilanym przez olej obszarze pompy. Cząsteczki pompowanego przez p.d. gazu uchodzą przewodem 9 do obszaru próżni wstępnej (-pompa próżniwa). Pompa jest chłodzona wężownią 10.


Pompy tłokowe dzieli się na: jednostronnego działania (jedna strona tłoka pracuje) i dwustronnego działania (obie strony tłoka pracują). W pompie rotacyjnej elementem roboczym jest wirnik, zależnie od jego budowy rozróżnia się: pompy łopatkowe, wałeczkowe, zębate, krzywkowe, śrubowe, pompy o wirujących cylindrach, pompy o wirujących tłokach.

W pompie przepływowej (wirowej) elementem roboczym jest szybko obracający się wirnik łopatkowy, powodujący wzrost ciśnienia i energii kinet. pompowanej cieczy; ciągłe zasysanie cieczy z przewodu ssawnego jest wywoływane przez podciśnienie spowodowane wypływem cieczy z wirnika do przewodu tłocznego. W zależności od sposobu uzyskiwania wzrostu ciśnienia i energii kinetycznej dzieli się pompy przepływowe na: krążeniowe (regeneracyjne) — samozasysające, oraz krętne (rotodynamiczne), które przed uruchomieniem trzeba zalać cieczą; zależnie od kierunku przepływu cieczy w wirniku rozróżnia się pompy krętne odśrodkowe, osiowo-promieniowe (diagonalne) i osiowe (śmigłowe); pompy przepływowe mogą być jednostopniowe lub wielostopniowe (o kilku wirnikach na jednym wale).