Dlaczego pisarze romantyczni czerpali inspiracje z twórczości Wiliama Szekspira?

Romantyzm, tzw. epoka „burzy i naporu”. Charakteryzuje się przed wszystkim twórczą myślą i kreatywnością, wiarą w uczucia i emocje, a nie w rozum co podważało całą wcześniejszą ideologie. Była to epoka nowa!, pełna życia i energii, młoda, dynamiczna, wręcz skrajnie odbiegająca od poprzedniej. Pełna buntu, nie podporządkowana i wolna. Romantyzm demonstracyjnie lekceważył wszelkie reguły klasyczne, literackie i założenia filozofii, które wcześniej były uważana za niepodważalne. Wielcy twórcy pisali tak, aby nie krępować własnej wyobraźni niewygodnymi dla siebie zasadami i wyznacznikami. To wszystko zaowocowało wspaniałymi dziełami literatury, w których autorzy łamali wszystkie nakazy, mieszali gatunki i rodzaje literackie, wprowadzili elementy tajemnicze, sceny pełne mroku i ciemności, duchy, widma i upiory, czerpali z legend i podań ludowych, wierzyli w świat pozaziemski, tak więc wszystko to, co w dużym stopniu odbiegało od normalności i klasycznej harmonii.

Romantyzm wskrzesił mrok średniowiecza i świat szekspirowski, bo to właśnie Szekspir, jako pierwszy w dziejach literatury zerwał z regułami, zasadami i przyzwyczajeniami, a pisarze romantyczni właśnie szukali takich inspiracji, nowych źródeł natchnienia, chcąc by ich dzieła były oryginalne, i jedyne w swoim rodzaju. Wynikało to także z przekonania, że to co było, stało się już nudne i oklepane. Dlatego dzieła Szekspira były świetną podstawą i bazą, na której mógł rozwijać się, kształtować i kwitnąć romantyzm.

Cały przełom polegał przede wszystkim na budowie i znaczeniu dramatu szekspirowskiego, tak odległego od antycznego, a później romantycznego, także daleko odbiegającego od przyjętych norm.

Jakie jednak dostrzegamy powiązania literatury romantycznej do twórczości angielskiego ojca renesansu?. Należy podkreślić fakt, że nie były to tylko wspólne tematy lecz i podobieństwa metody twórczej. Myślę, że najwięcej można tu napisać o dramacie romantycznym, który był wzorowany na dramacie szekspirowskim lecz lekko zmodyfikowany na potrzeby ówczesnego romantyzmu.

Jak już wcześniej wspomniałem, Szekspir jako pierwszy zerwał z regułami tragedii antycznej, zlikwidował arystotelesowską jedność miejsca, czasu i akcji. Bez namysłu można to porównać, choćby do „Kordiana”, J. Słowackiego, gdzie akcja rozgrywa się w Polsce, Londynie, Włoszech, Watykanie i na Mont Blanc oraz występuje wiele wątków, jak np.; kwestia narodowa, losy bohaterów, spór między carem, i Wielkim Księciem itd., a także do „Nie Boskiej Komedii” Z. Krasińskiego. Akcja trwa tam kilkanaście lat, (rozpoczyna się ślubem hrabiego, a kończy śmiercią Orcia, jako dziesięcioletniego chłopca).

Został także wprowadzony synkretyzm rodzajowy widoczny w III cz. „Dziadów” A. Mickiewicza i znowu w „Nie Boskiej Komedii” i „Kordianie”, oraz sceny zbiorowe, takie jak „obóz rewolucji”, czy „scena koronacyjna”. Bohaterowie są wolni, mają dwie drogi wyboru, z których tylko jedna prowadzi do klęski. Tu np.; dobrowolne poświęcenie Konrada Wallenroda dla sprawy narodowej.

Bardzo ważnym elementem, o którym nie można zapomnieć jest fantastyka utworów romantycznych, także zapoczątkowana przez Williama Szekspira. Liczne sceny z udziałem duchów, widm i czarów, kontaktowanie się ze światem po za ziemskim itp., („Romantyczność”, „Dziady”, „Makbet”,(scena, w której duchy zmarłych pojawiają się podczas uczty)).

Na koniec można porównać antyczną „Antygonę” Sofoklesa, odrodzeniowego „Makbeta” Szekspira i romantyczne „Dziady, „Nie Boska Komedię” i „Kordiana”. Nie ma wątpliwości, że wzorem romantyków był William Szekspir, a nie klasyczny Sofokles.

Oprócz porównań dramatów można dostrzec cały szereg innych powiązań, np.; tragiczna miłość, jakże podobna do romantycznej, Romea i Julii, która odradza się u Gostawa, albo w wierszu „W Weronie”, schyłkowego romantycznego twórcy, C.K. Norwida.

Wielki wielbiciel Szekspira, J. Słowacki rozpoczyna „:Kordiana” sceną wzorowaną na „Makbecie” – sabatem złych mocy. Po za tym Kordian i Hamlet to postacie pokrewne, samotne, obdarzone naturą refleksyjną, żyjące w konflikcie między sferą myśli i czynu, niezdecydowane wobec odwiecznego i słynnego dziś, pytania; „być czy nie być…”. Monolog Hamleta, można także porównać do improwizacji Konrada o monologu Kordiana na Mont Blanc.

Podobnie jak Szekspir, romantycy przyjęli metody czerpania tematów ze starych kronik, przekazań historycznych i ludowych, sięgania do historii swego kraju jako źródła inspiracji. Przykładami mogą być takie działa jak; „Grażyna”, „Konrad Wallenrod”, „Makbet”.

Ogólnie bohaterów szekspirowskich cechowała zmienność, łatwość popadania w skrajne emocjonalne stany: od miłości do nienawiści, od wierności do zdrady. Te właśnie cechy dramaturgii Szekspira atakowała część osiemnastowiecznych zwolenników klasycyzmu, jakkolwiek już w tym stuleciu pojawiły się objawu zrozumienia, a nawet entuzjazmu dla tych niezwykłych sztuk, które następna stulecia, czyli pokolenia romantyków, uznały za arcygenialne. Zapoczątkowało to także wieli spór klasyków z romantykami.

Wielka twórczość Williama Szekspira, przełomy jakich dokonał w życiu literatury światowej, były świetnie dopasowane do założeń ideologicznych romantyzmu, odzwierciedlała romantyczną wizję świata. Dlatego dziewiętnastowieczni twórcy tak chętnie sięgali do tej wspaniałej i zadziwiającej spuścizny, którą po sobie zostawił genialny angielski poeta. Przede wszystkim, jego działa były uniwersalne, ponadczasowe, świetnie dopasowane do historii. Poruszał problemy, które były i zawsze będą występować na świecie, żądza władzy, miłość, zdrada. Fascynacja szekspiryzmem, którą zapoczątkował i z której silnie czerpał romantyzm, tak naprawdę trwa do dziś, nieprzerwanie, objawiając się jako inspiracja niezliczonych dzieł sztuki, kultury, literatury, muzyki, teatru i filmu.


BIBLIGRAFIA:
· „Starożytność – oświecenie”, podręcznik literatury do klasy pierwszej szkoły średniej,
· ”Język polski od A do Z” Ewa Litman, Janusz Stefański, Adam Wątróbski,
· „Jak odpowiadać z języka polskiego, romantyzm i pozytywizm” K. Droga,
· „Romantyzm”, podręcznik literatury do klasy drugiej szkoły średniej,
· Literatura Powszechna według Jana Tomkowskiego,
· zeszyt,
· moja głowa.