Przyczyny powstania listopadowego
1. Przyczyny pośrednie;
- chęć odzyskania niepodległości i zjednoczenia wszystkich ziem polskich
- łamanie konstytucji królestwa polskiego przez cara
- ograniczenie praw polaków
2. Przyczyny bezpośrednie;
- groźba rozbicia spisku w szkole podchorążych piechoty w Warszawie (podporucznik Piotr Wysocki)
Przebieg powstania listopadowego
Datę wybuchu powstania wyznacza się na 29 listopada 1830 rok. Dokładniej sygnał do powstania czyli płonący browar na Solcu miał miejsce w nocy z dwudziestego dziewiątego na trzydziestego listopada. Nastąpiła napaść na Belweder i Arsenał. Celem był zamach na Wielkiego Księcia Konstantego. Plan się nie powiódł. Spowodowanie to było licznymi nieporozumieniami. Książę uciekł i Warszawa stała się wolna od Rosjan.
Piątego grudnia 1830 roku dyktatorem powstania został Józef Chłopicki. Chłopicki dożył do przestrzegania konstytucji przez cara i domagał się ziem wchodzących niegdyś w skład Polski. Jego wymagania zostały spełnione pod warunkiem kapitulacji Warszawy. Chłopicki podał się do dymisji i osłabił patriotyzm polaków tym czynem. Jednak na tym nie koniec. W styczniu 1831 roku sejm ogłosił detronizacje Mikołaja I jako króla Królestwa Polskiego. Polskę uznano za monarchię konstytucyjną, w której władze pełnił sejm. Powstanie trwało dalej. Jego konsekwencja była wojna polsko- rosyjska. Czternastego lutego 1831 roku Polacy zwyciężyli pod Stoczkiem a dwudziestego piątego lutego zatrzymali Rosjan pod Olszynką Grochowską. Powstanie rozszerzyło się na Litwę i Białoruś. 28 maja 1831 roku Polacy ponieśli klęskę pod Ostrołęką. Później było już coraz gorzej. We wrześniu 1831 roku Rosjanie zaatakowali Warszawę od strony Woli. Nastąpiła kapitulacja miasta. W obawie przed represjami powstańcy przekroczyli granice Królestwa Polskiego.
Przyczynami upadku listopadowego powstania były między innymi; niewiara dowódców powstania w zwycięstwo, przeważające siły rosyjskie, brak wsparcia ze strony chłopów, obojętność Europy.
Represje popowstaniowe
Car Mikołaj I zarządził likwidacje Uniwersytetu Warszawskiego oraz Uniwersytetu Wileńskiego, rozwiązał wojsko polskie, odebrał polakom autonomię. Królestwo musiało zapłacić ogromną kontrybucję. Unici musieli przejść na prawosławie. Powstańców wywożono do więzień i na ciężkie roboty do kopalni. Wybudowano Cytadelę. Zlikwidowano towarzystwo Nauk i liceum w Krzemieńcu. Skonfiskowano także około 3 tysiące majątków na rzecz carskich urzędników i oficerów.
