Bolesław III Krzywousty

W 1097 w wyniku rozgrywek politycznych możnowładztwa otrzymał od ojca, Władysława Hermana,osobną dzielnicę (Śląsk i Małopolskę). Po śmierci starego księcia w 1102 pokonał brata (1106) i wygnał go z kraju (1108), przejął panowanie nad Wielkopolską, Kujawami, Mazowszem. W 1109 odparł najazd cesarza Henryka V (obrona Głogowa, bitwa na Psim Polu), który zażądał zwrotu ziem zabranych Zbigniewowi. Zgodził się na powrót brata do kraju, po czym kazał go oślepić. Po śmierci Zbigniewa z powodu okaleczenia w 1112, został zmuszony do publicznej pokuty. Po długoletnich wojnach podbił Pomorze Gdańskie (do 1116),a w latach 1119–23 podporządkował Pomorze Zachodnie. Organizował misje chrystianizacyjne w tej dzielnicy. W 1135 złożył w Merseburgucesarzowi Lotarowi III dwa hołdy: z całości państwa i z Pomorza Zachodniego. Przed śmiercią wydał w 1138 akt, nazwany testamentem Krzywoustego. Uregulował w nim m.in. zasady następstwa tronu i ustanowił prawo senioratu. Wbrew zamierzeniom, testament przyczynił się do rozbicia dzielnicowego kraju. Na jego zlecenie powstała Kronika, napisana przez Anonima, zw. Gallem.

Bolesławie, Bolesławie, ty przesławny książę panie, Ziemi swojej umiesz bronić wprost niezmordowanie...
pieśń z Kroniki Galla Anonima