Działalność spiskowa przed powstaniem listopadowym
Władze rosyjskie zaczęły łamać postanowienia ustawy zasadniczej. Rozbudowano wówczas aparat tajnej policji. W 1918 wprowadzono cenzurę perwencyjną, która kontrolowała treści gazet i innych publikacji. Rok później car zapowiedział na sejmie zmiany w ustroju Królestwa. Przeciwko planowanym ograniczeniom praw i wolności w czasie obrad parlamentu w 1820 wystąpiła opozycyjna grupa posłów z woj, kaliskowego (kaliszanie). Ich przywódcami byli bracia Niemowojscy, którzy starali się utworzyć legalną opozycję wobec cara. Wkrótce zostali jednak pozbawieni możliwości działania, bo przez następne 5 lat władca nie zwoływał sejmu. Ponadto na przywódców kaliszan nałożono bezprawny areszt domowy. To sprawiło, że zaczęły powstawać organizacje spiskowe. W nielegalnych stowarzyszeniasz aktywna była młodzież oraz wojska. Major wojska polskiego Łukasiński utworzył tajne Wolnomularstwo Narodowe, następnie Towarzystwo patriotyczne. Celem organizacji była odbudowa państwa polskiego w granicach przedrozbiorowych. Wkrótce władze rosyjskie aresztowały wielu członków spisku. Nie rozpadły się jednak stowarzyszenia. Kolejnym przywódcą był Krzyżanowski. Do rozbicia organizacji przyczyniło się dopiero nieudane powstanie dekabrystów w Rosji powiązanych ze spiskowcami z Polski. Aresztowani stanęli przed sądem sejmowym, który potraktował oskarżonych łagodnie. W Wilnie działało najważniejsze stowarzyszenie Towarzystwo Filomatów (miłośników nauki). Założono je z inicjatywy Zana i Mickiewicza, a jego celem miało być samokształcenie. Filomaci przyczynili się do powst. Towarzystwa Filaretów miłośników cnoty moralnej. Wkrótce działalności te zostały zahamowane przez władze carskie.
Reformy uwłaszczeniowe na ziemiach Polskich
Uwłaszczenie chłopów, czyli nadanie chłopom na własność użytkowanej przez nich ziemi pańskiej (przekazanie ziem użytkowanych przez chłopów). Początkowo przywódcy ugrupowań byli przeciwni uwłaszczeniu. W latach 40. pod przywództwem Andrzeja Zamoyskiego uzanli, że uwłaszczenie może się odbyć ale za pełnym odszkodowaniem dla właścicieli ziemskich. Podczas reform zniesiono pańszczyznę i poddaństwo. Starano się także nowocześnić gospodarkę. Wprowadzono reformy społeczne. Zachęcano do walki o niepodległość kraju.
Programy ugrupowań Wielkiej Emigracji
KOMITET NARODOWY POLSKI, przywódca Joachim Lelewel. Ugrupowanie to skupiało zwolenników odbudowy niepodległej Polski jako republiki. Po roku został on rozwiązany przez władze francuskie. Środowiska konserwatywne na emigracji skupiły się wokół Adama Czartoryskiego, od paryskiej siedziby tego stronnictw nazywano je HOTELEM LAMBERT. Czartoryski prowadził działania dyplomatyczne mające na celu zjednanie sojuszników dla sprawy polskiej- uważał, że Polska ma szanse odzyskać niepodległośc w wyniku konfliktu międzynarodowego z udziałem państw zaborczych. Według jego planów przyszłe państwo miało stać się monarchia konstytucyjną, w której stopniowo podejmowano by reformy społeczne. Kolejnym grupowaniem było TOWARZYSTWO DEMOKRATYCZNE POLSKI. Działacze tej organizacji uważali, że Polska może odzyskać niepodległośc dzięki powstaniu zbrojnemu obejmującemu wszystkie 3 zabory, w którym znaczącą rolę odgrywać będą chłopi. Domagali się także reform społecznych, m.in. uwłaszczenia chłopów. W Anglii w tym samym czasie powołano GROMADY LUDU POLSKIEGO. Członkowie ugrupowania winą za upadek Polski obarczali szlachtę. Uważali, że wolność dla ojczyzny mogą wywalczyć jedynie najniższe warstwy społeczne. Zakładali, że szlachta i przemysłowcy zostaną pozbijani.
MŁODA POLSKA- organizacja o charakterze liberalnym, wierzy w ogólnoeuropejską rewolucję jest związana z karbonaryzmem. Polska ma odzyskać niepodległość właśnie dzięki tej rewolucji. Uwłaszczenie chłopów ma nastąpić bez odszkodowań. Przywódca- Lelewel.
Działalność spiskowa po powst. listopadowym
W drugiej połowie lat 30 XIXw. na ziemiach polskich wznowiono działalność spiskową. Do jej rozwoju przyczynili się tajni wysłannicy emigracji, czyli EMISARIUSZE. W Krakowie w 1835r powstało STOWARZYSZENIE LUDU POLSKIEGO, któremu przewodniczył Seweryn Goszczyński. Na ziemiach zabranych idee głosił Szymon Koczarski. W Wielkopolsce powołano CENTRAIZACJE POZNAŃSKĄ kierowaną przez Karola Libelta. Na czele związku plebejuszy stanął Walenty Stefański. W wwie powstał ZWIĄZEK NARODU POLSKIEGO, na którego czele stanęli Henryk Kamieński i Edward Dembowski. Aktywną działalność narodową wśród najniższych warstw społecznych prowadził ksiądz Piotr Ścigienny. Nawoływał on chłopów do walki o niepodległość Polski i obiecywał polepszenie warunków życia i sprawiedliwość społeczną.
Praca organiczna w zaborze pruskim Represje, do których doszło po upadku powstania listopadowego, skłoniły wielu Polaków do zrezygnowania z działań konspiracyjnych. Taka postawa wiązała się również z poprawą sytuacji ekonomicznej części społeczeństwa. W zaborze pruskim po reformach uwłaszczeniowych powstały warunki sprzyjające rozwojowi gospodarczemu, okoliczności te postanowiło wykorzystać wielu polskich ziemian w Wielkopolsce, którzy zamierzali stworzyć lepiej wykształcone i bardziej świadome społeczeństwo. Działaczy tych nazywano organicznikami a ich działalność nazywano pracą organiczną. Głownym założeniem tej idei było postrzeganie narodu jako jednego organizmu, dlatego głoszono potrzebę wspólnej pracy obywatel dla dobra ogółu. W tym celu podejmowano inicjatywy zmierzające do modernizacji polskiego społeczenstwa i do umacniania świadomości narodowej. Do najwybitniejszych przedstawicieli nurtu pracy organicznej należeli Chłapowski, Marcinkowski i Hipolit Cegielski. Wcześniej angażowali się oni w walki niepodlegościowe, jednak po upadku powstania postanowili realizować cele narodowe innymi metodami. Chłapowski propagował nowoczesne metody uprawy roli, Marcikowski przyczynił się do powstania w Poznaniu Bazaru- ważnego ośrodka polskiego zycia gospodarczego, społecznego i kulturalnego. Cegielski utworzył w Poznaniu fabrykę maszyn rolniczych.
Gospodarka Królestwa Polskiego i działalność Ksawerego Druckiego. Podstawą gospodarki Królestwa Polskiego było rolnictwo, które po 1815r. zaczęło przezwyciężać kryzys wywołany wojnami napoleońskimi. Na ziemiach polskich bardzo powoli następował proces modernizacji gospodarki rolnej (najszybciej przebiegał w powiatach zachodnich) - coraz częściej stosowano tam płodozmian i wprowadzano do uprawy nowe rośliny. W 1825 roku powstało
TOWARZYSTWO KREDYTOWE ZIEMSKIE udzielające ziemianom kredytów na dogodnych warunkach. Na wsiach jednak wciąż dominowała gospodarka folwarczno-pańszczyźniana. Ośrodki przemysłowe powstawały dzięki okresowi pokoju i stabilizacji politycznej (po 1815r.) W tym czasie w Królestwie Kongresowym funkcjonowały 3 główne ośrodki przemysłowe: łódzki (przemysł włókienniczy), w Zagłębiu Dąbrowskim (przemysł wydobywczy) i w Zagłębiu Staropolskim (przemysł wydobywczy i hutniczy). Ważnym ośrodkiem miejskim i przemysłowym stawała się Warszawa (prod. Wyroby metalowe i galanterię). Gwałtowna industrializacja przyczyniła Siudo szybkiego rozwoju miast (np. Łodzi). Ogromny wpływ na rozwój gospodarczy Królestwa Polskiego miał rząd, a w szczególności działalność ministra skarbu Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego. Prowadził on skuteczną politykę finansową, uporządkował skarb i system podatkowy, a także wspierał rolnictwo i przemysł. W 1828 roku z jego inicjatywy założono BANK POLSKI. Minister przyczynił się też do otwarcia rynku rosyjskiego dla towarów z Królestwa, co wpłynęło na intensywny rozwój produkcji przeznaczonej na eksport.
Ustrój Królestwa Polskiego.
Utworzone na kongresie wiedeńskim Królestwo Polskie, nazywane również Królestwem Kongresowym lub inaczej Kongresówką, było monarchią konstytucyjną połączoną unią personalną z Rosją. Podstawę ustroju państwa stanowiła konstytucja, opracowana przez księcia Adama Jerzego Czartoryskiego. W 1815r. została ona nadana królestwu przez cara Aleksandra I, będącego jednocześnie królem polskim. Na mocy konstytucji zagwarantowano obywatelom równość wobec prawa, wolność religii i druku. Zgodnie z ustawą zasadniczą władza wykonawcza należała do króla, który decydował także o polityce zagranicznej i sprawował funkcję głównodowodzącego armii. Podczas jego nieobecności zastępował go namiestnik (Józef Zajączek – po klęsce wyprawy moskiewskiej dostał się do niewoli i przeszedł na stronę cara Aleksandra I). Władzę ustawodawczą sprawował sejm (król, senat, izba poselska). Posłów wybierano na 6-letnią kadencję na sejmikach szlacheckich oraz zgromadzeniach gminnych, a senatorów (sprawowali urząd dożywotnio), powoływał władca. Sejm uchwalał prawo cywilne i karne, decydował o podatkach i budżecie państwa. Istniała także RADA STANU, która przygotowywała projekty ustaw dla króla. W jej obrębie funkcjonowała Rada Administracyjna, składająca się z pięciu ministrów i innych osób mianowanych przez króla. Zadaniem tej instytucji było doradzanie władcy oraz namiestnikowi, a także wprowadzanie w życie wydawanych przez nich postanowień.
ROMANTYZM W POLCE
Początek romantyzmu w Polsce-1822r, natomiast epokę tę kończy upadek powstania styczniowego-1864.Romantyzm polski był podobny do europejskiego,kształtowała go głównie rodzima sytuacja polityczno-społeczna. Na pierwszy plan wysunęła się walka o niepodległość,a na Zachodzie mieszczanie i chłopi byli wolni, w Polsce nadal panował ustrój feudalny.Jednymi z najwybitniejszych twórców tego okresu byli: Mickiewicz,J. Słowacki, S. Goszczyński,Zygmunt Krasiński, C.K.Norwid, Aleksander Fredro.Romantyzm stwarzał bazę ideową dla buntu, konspiracji i powstań, kształtował postawę bojownika o wolność ojczyzny, dyskutował problemy społeczne, ważne wobec problemów narodu. Przetrwał - jako przedmiot uwielbienia lub parodii. Motywy w literaturze i sztuce ukształtowane w romantyzmie: mit dworku,nieszczęśliwa i niespełniona miłość, postawa buntu wobec Boga.
UGRUPOWANIE POLSKIE PRZED POWSTANIEM STYCZNIOWYM
Zmiany spowodowane przez odwilż posewastopolską wzmogły aktywność polskich środowisk niepodległościowych. Zwykle działalności te prowadzili ludzie młodzi,ze wzgl na radykalny program, działaczy tych nazwano CZERWONYMI. Od 1861 tworzyli oni organizacje spiskowe przygotowujące powstanie narodowe.W tym celu w król.Polskim rozbudowali sieć konspiracyjną-tajne drukarnie,poczta,policja,podziemna administracja państwowa.Czerw. uważali że w Król. Polskim konieczne jest przeprowadzenia uwłaszczenia chłopów,a ziemianie nie powinni dostać żadnego odszkodowania za ziemię przekazaną chłopom, ich przywódcą był Jarosław Dąbrowski-kapitan armii rosyjskiej. Drugą organizacją byli BIALI-uważali, że do powstania trzeba się dokładnie przygotować, uznawali również konieczność uwłaszczenia chłopów lecz tylko po wypłaceniu odszkodowań właścicielom ziemskim.Biali stworzyli własną siatkę konspiracyjną,w której działali mieszczanie, ziemianie i inteligencja. Na ich czele stanął Andrzej Zamoyski i Leopold Kronenberg.