Temat: Wykaż, że literatura prezentuje różne postawy człowieka wobec wojny – rozprawka.

„Literatura prezentuje różne postawy człowieka wobec wojny”. Jest to moja odpowiedz na pytanie zawarte w temacie. Teza, którą będę udowadniał świadczy, o tym, że w zależności od pisarza, w książce prezentowane są różne zachowania ludzi podczas wojny. W swojej rozprawce posłużę się przykładem wojny z lat 1939-1945. Był to okres ogólnoświatowego okrucieństwa, czasy odwróconego dekalogu, kiedy to rzeczą codzienną było zabijanie, a rzeczą co najmniej rzadką – pomoc innym. II wojna światowa to czas, do którego idealnie pasuje powiedzenie „człowiek człowiekowi wilkiem”. Ogromna rzesza ludzi poddała się nawykom wojny. Jednak mimo tego całego zdziwaczenia były osoby, które zachowały resztki człowieczeństwa. To właśnie te dwie różne postawy prezentuje literatura.
Pierwszym argumentem potwierdzającym słuszność powyższej tezy, jest fakt umieszczania w tekstach przykładów postaw ludzi, którym wojna zmieniła system wartości. Takich bohaterów w swoich książkach umieścili Tadeusz Borowski i Zofia Nałkowska. Zacznę od tej ostatniej. „Medaliony” w sposób wstrząsający ukazują jak bardzo człowiek może się zmienić w zależności od czasów, w których przyszło im żyć. Ukazuje proces reifikacji ludzkości. Dotykają problemu utraty świadomości. Pokazują jak wielkie II wojna światowa odcisnęła piętno na psychice ludzkiej. Nałkowska poprzez przytoczenie kilku epizodów pokazuje nam proces unicestwienia ludzkiej psychiki. We wstępie powiedziałem, że w czasie wojny bardzo powszechnym zjawiskiem była śmierć. Doskonale pokazuje to opowiadanie „Przy torze kolejowym”. Jest w nim mowa o młodej kobiecie, z pochodzenia Żydówki, która próbowała uciec z transportu do obozu. Niestety podczas tej próby kobieta została ranna w nogę. Co najstraszniejsze, nikt nie starał się jej pomóc i mimo, że ona była do tego przyzwyczajona, to na nas czytelnikach robi to wciąż ogromne wrażenie. I tu sprawdza się przytoczone powyżej porzekadło „człowiek człowiekowi wilkiem”. Żydówka została zastrzelona przez jednego z gapiów. Postąpił on zgodnie z sobą, wierzył, że postępując tak pomaga jej. Mamy tu potwierdzenie istnienia odwróconego dekalogu. Zapewne nigdy nie dowiemy się, dlaczego tak postąpił. Jednak ten przykład literacki pokazuje, jak bardzo wojna może wpłynąć na człowieka, jak źle może wpłynąć.
A oto inne spojrzenie na ten sam proces, na proces niszczenie człowieka. Tadeusz Borowski w swoich opowiadaniach pokazuje przebieg zlagrowania człowieka. „Opowiadania Borowskiego” ukazują podobnie jak „Medaliony” bieg niszczenia wartości moralnych człowieka. Główny bohater Tadeusz, a potem Tadek ukazany jest jako człowiek egoistyczny, którego ukształtowała wojna. Walczy o swoje życie, nie zważając na innych. Wszystko, co się dzieje w obozie jest dla Tadka rzeczą naturalną, oczywistą. Do tego stopnia był człowiekiem zlagrowanym, że oswoił się ze śmiercią. W opowiadaniu „Proszę państwa do gazu” Tadek nie współczuje ludziom, którzy zaraz umrą. Wręcz przeciwnie jest na nich zły. Pokazuje swój negatywny stosunek do nich.
Drugim argumentem potwierdzającym słuszność powyższej tezy, jest fakt umieszczenia w tekstach przykładów postaw ludzi, którzy nie poddali się zasadom wojny. Powyższy argument pokazuje negatywne postawy ludzi, ten z kolei te pozytywne, których w tamtym czasie było jak na lekarstwo. Oczywiście zarówno w tekście Zofii Nałkowskiej jak i Tadeusza Borowskiego były ukazane również osoby zasługujące na podziw, które nie zatraciły poczucia własnej wartości oraz nie zrezygnowały z wcześniej wyznawanych zasad.
Doskonałym przykładem ukazania bohatera, który mimo czasu wojny zachował resztki człowieczeństwa, jest tekst Gustawa Herlinga-Grudzińskiego „Inny świat”. Główny bohater mimo tak długiego pobytu w obozie, nie stał się człowiekiem do końca zlagrowanym. Nigdy nie zdradził swoich przyjaciół, którzy z kolei wobec niego nie zawsze byli fair. Można powiedzieć, że bohater na zawsze pozostał człowiekiem, tylko i aż. Żył przecież w skrajnych warunkach, można by powiedzieć nieludzkich, a mimo to nie zatracił swojej tożsamości. Historia w „Innym świecie” jest nieco inna niż chociażby Borowskiego, bo pokazuje mechanizm działania systemu totalitarnego w ZSRR. Mimo tego wszystkiego bohater nie uległ. Dla porównania można przytoczyć przykład człowieka z Grodna, który to wydał swoich współpracowników podczas pracy w obozie. W oparciu o ten fakt postawa bohatera jest godna podziwu i naśladowania.
Czy można nie wierzyć w słuszność twierdzenia: „Literatura prezentuje różne postawy człowieka wobec wojny ”? Uważam, że przedstawione argumenty nie dają ku temu podstaw. Twórcy literatury zapewne pokazują dwie postawy ludzi wobec wojny. Pierwszy argument pokazuje postawę bierną, uległą, gdzie ludzie zatracają siebie, drugi z kolei postawę ludzi aktywnych, niedających się zmienić. Przytoczone trzy teksty literackie ukazują i wariant optymistyczny i ten pesymistyczny. Reasumując literatura jest obiektywna, pokazuje jak naprawdę było. Ukazuje nam okrucieństwo wojny i postawy ludzi wobec zmiany sytuacji, wobec zagrożenia. Wielu się poddało, ale też wielu pozostało ludźmi. Jednak to oni wszyscy rzucają cień na historię. To z ich relacji będą czerpać wiedzę następne pokolenia. Będą uczyć się co to patriotyzm, a co to zlagrowanie.