Sądownictwo w Królestwie Polskim

W Królestwie Polskim sądownictwo był niezawisłe i niepodległe.1 Sędzia ma prawo oświadczenia swojego zdania w sądzeniu. Nie ulega wpływom władzy najwyższej i ministerialnej ani też żadnym innym czynnikom. Przewidziano, że sędziowie dwóch pierwszych instancji pochodzić będą
z wyboru, a pozostałych mianować będzie dożywotnio monarcha. Jurysdykcją pojednawczą pozostały sądy pokoju. Utworzono cztery rodzaje sądów pierwszej instancji. Sprawy cywilne
i karne były rozpatrywane osobno przez Trybunały Apelacyjne. Trybunał Najwyższy rozpatrywał
w ostatniej instancji sprawy cywilne i karne. Wyjątek stanowiła zbrodnia stanu.
Taka organizacja sądów nigdy nie została wprowadzona w życie. Po wprowadzeniu kilku zmian
w organizacji sądów, utrzymano organizację z czasów Księstwa Warszawskiego.
Najniższą instancją w sądownictwie cywilnym pozostały sądy pokoju.
Znajdowały się one w każdym powiecie. W Warszawie istniały cztery takie sądy.
Sędzia pokoju pełnił funkcje pojednawczą. W drobnych sprawach cywilnych rozstrzygał podsędek. W 1825 roku przy sądach pokoju utworzono wydziały hipoteczne. Na terenie każdego województwa powstał trybunał cywilny (sąd wojewódzki). Przy nim również powołano wydział hipoteczny. Sąd Apelacyjny rozstrzygał odwołania od orzeczeń trybunałów cywilnych. Miał on swoją siedzibę
w Warszawie. W małym stopniu uległo zmianie sądownictwo karne. Sprawy
o przewinienia policyjne(wykroczenia) nadal rozpatrywały sądy policji prostej. Na pobyt w domu poprawczym, lub maksymalnie 3 lata aresztu mógł skazać sąd policji poprawczej w sprawach
o występki.
„W sprawach o zbrodnie właściwe były sądy kryminalne.2”W 1814 roku postępowanie kasacyjne
w sprawach karnych tymczasowo rozpatrywał Sąd Apelacyjny. Taki stan przetrwał do 1841 roku. Przewidziano jednocześnie, że Sąd Apelacyjny mógł sprawę rozpatrzyć merytorycznie po uchyleniu
wyroku w trybie kasacyjnym, co stanowiło istotę w postępowaniu rewizyjnym.
Sąd Najwyższej Instancji, który był powołany tymczasowo, przetrwał do Powstania Listopadowego. Był on właściwy dla rozstrzygania skarg kasacyjnych w sprawach cywilnych.
W skład tego sądu wchodzili senatorowie.
Poza sądownictwem powszechnym, w okresie konstytucyjnym Królestwa, istniał sąd specjalny- Sąd Sejmowy. W jego skład wchodzili wszyscy senatorowie. Został powołany w celu sądzenia zbrodni stanu. Izba Poselska występowała w charakterze oskarżyciela. Ten rodzaj sejmu był również właściwy dla osób pociągniętych do odpowiedzialności konstytucyjnej. Ważne zmiany
w organizacji sądownictwa miały miejsce po upadku Powstania Listopadowego.