Czynniki ewolucji i ich rola w procesie przemian ewolucyjnych.

1.Zmienność mutacyjna : wywołana jest mutacjami, której źródłem są mutageny, zmienność ta warunkuję zmianę struktury materiału genetycznego w wyniku czego pojawiają się nowe geny lub modyfikują już istniejące. Część z tych mutacji jest obojętna czyli nie ma bezpośredniej wartości przystosowawczych do środowiska. Część jest korzystna, a nawet letalna , która jest usuwana z populacji natomiast korzystna faworyzowana.
2.Zmienność rekombinacyjna – wywoływana procesem crosing over w czasie profazy jeden mejozy; losowym rozchodzeniem się chromosomów w czasie zapłodnienia oraz losowym łączeniu się gamet podczas zapłodnienia, w wyniku tych procesów dochodzi do nowych układów genów już istniejących w potomstwie.
3.Dobór naturalny (dotyczy tylko dużych populacji) – naturalna selekcja, która prowadzi do zmiany częstości alleli w składzie puli genowej populacji większe szanse na przeżycie mają te geny dające lepsze przystosowanie do środowiska(czynniki środowiska eliminują geny niekorzystne)
4.Typy doboru naturalnego:
a.Dobór stabilizujący – faworyzuję osobniki o średniej wartości cechy np. : najwyższa przeżywalność noworodków o masie 3,5 kg ; faworyzowane heterozygoty anemii sierpowatej w środowisku, w którym występuje malaria
b.Dobór kierunkowy – faworyzuję osobniki o skrajnej wartości danej cechy no faworyzowanie osób ciemno zabarwionych na terenach uprzemysłowionych( melanizm przemysłowy)
c.Dobór rozrywający ( różnicujący) – faworyzowanie osobników obu skrajnych wartościach cech, a eliminuję o cechach średnich np. faworyzowanie skrajnych wartości dziobów u zięb Darwina na wyspach Galapagos. Cienkodziobe są owadożerne, a grubodziobie nasiono żerne.
5.Gryf genetyczny ( tylko małe populacje) – zmiana frekwencji alleli w składzie puli genowej populacji. Wynika z przypadku, a nie ze względu na większe lub mniejsze wartości dla adaptacji organizmów. Gryf genowy działa na dwa sposoby :
•Efekt założyciela – zachodzi gdy niewielka liczba osobników danej populacji zostanie od niej oderwana i przeniesiona na inny nowy obszar tworząc tam nową populacje
•Efekt wąskiego gardła – zachodzi gdy populacja zostanie dotknięta kataklizmem( pożar, choroba) przeżyją nieliczne osobniki, które odtworzą populację, która różni się od wyjściowej.
Różnica między efektem założyciela, a efektem wąskiego gardła jest taka, że efekt wąskiego gardła to zmiana całej populacji macierzystej w inną) , a efekt założyciela jest taka, że obok populacji macierzystej powstaje nowa populacja, która ma inną frekwencję genów, niż populacja macierzysta.
6.Izolacja międzygatunkowa – jest to zahamowanie przypływu genów pomiędzy osobnikami należącymi do różnych gatunków, ze względu na istnienie barier rozrodczych, które uniemożliwiają zapłodnienie lub prawidłowy rozwój zarodka lub hamuję płodność mieszańców.
7.Rodzaje izolacji:
a.Prezygotyczna uniemożliwia zapłodnienie i rozwój zarodka oraz wytworzenie zygoty.
•Izolacja anatomiczna - niezgodność budowy narządów rozrodczych
•Izolacja sezonowa – różne pory rozrodów
•Izolacja siedliskowa – różne siedliska
•Izolacja etologiczna – niechęć samców do samic innego gatunku
•Izolacja genetyczna – różnice w budowie gamet
b.Postzygotyczna – uniemożliwia prawidłowy rozwój zygoty lub hamuję płodność mieszańców :
•Bezpłodność
•Duża śmiertelność
•Sterylność hybrydów( mieszaniec płodny ale potomstwo nie)
8.Specjacja – proces powstawania nowych form osobniczych na poziomie gatunku :
•Specjacja allopatryczna, gdy populacje dzieli bariera geograficzna np. oderwanie się masy lądowej w wyniku dryfu kontynentalnego, wypiętrzenie się pasma górskiego, lub przypadkowe zasiedlenie niedostępnej wyspy na morzu.
•Specjacja sympatryczna - Populacje poddane specjacji sympatrycznej nie są rozdzielone geograficznie i dzielą ten sam obszar występowania. Różnica powstaje na skutek mutacji np. zwiększenia liczby chromosomów, która utrudnia krzyżowanie się organizmów. Przez jakiś czas krzyżowanie z istniejącą już populacją jest możliwe, ale z czasem staje się coraz trudniejsze prowadząc do powstania nowego gatunku
•Specjacja właściwa( radiacyjna) polega na zwiększaniu liczby gatunków przez wyodrębnienie się ich z gatunku już istniejącego, który zanika lub istnieje nadal.
9.Mimikra – przystosowanie ochronne występuję u zwierząt ( głównie owadów) polega na upodabnianiu się zwierząt bezbronnych do zwierząt zdolnych do obrony
10.Mimetyzm (mimezja) – to zdolność upodobnienia się różnych zwierząt do obrony poprzez przybieraniu ich kształtu, barwy, zachowania dzięki, któremu zwierzę zyskuję dodatkową ochronę przed wrogami naturalnymi