Czynnik chorobowy będący przyczyną wystąpienia u osoby zarażonej tymże wirusem, AIDS. Występuje on pod dwoma postaciami: HIV-1 i HIV-2. Na podstawie analiz krwi osób zarażonych na całym świecie zauważono, iż wersja HIV-1 występuje głównie na kontynentach znajdujących się na północnej półkuli, zaś wersja HIV-2 rozprzestrzeniła się w Afryce.
HIV-1 jest szczepem charakterystycznym dla populacji osób o odmiennych preferencjach seksualnych oraz narkomanów przyjmujących środki odurzające dożylnie, którzy wykorzystują do tego wspólnych igieł i strzykawek.
1. Wirus HIV należy do klasy retrowirusów tj. takich wirusów, które swój materiał genetyczny mają w postaci kwasu rybonukleinowego RNA. Materiał ten znajduje się w białkowej otoczce - kapsydzie, który ogranicza obszar występowania RNA wraz z paroma innymi białkami mu towarzyszącymi. Całość otoczona jest lipidową osłonką, która jest pozostałością błony komórkowej poprzedniego gospodarza.
Jednym ze szczególnych, dla tego typu wirusów, białek jest enzym o nazwie odwrotna transkryptaza. Dzięki niemu wirusowe RNA ulega przepisaniu na DNA (prowirus), zaś to zostaje wbudowane w obszar DNA gospodarza, bądź tez służy jako matryca, na podstawie, której w procesie transkrypcji a potem translacji powstaną wirusowe białka. Wbudowanie zachodzi dzięki kolejnemu białku - enzymowi - tzw. integrazie HIV.
2. Prowirus HIV wraz z gnomem gospodarza, w który został wbudowany, ulega powieleniu podczas wielu cykli replikacyjnych komórki. Kiedy wirus występuje tylko w takiej postaci mówi się, że pozostaje on w formie uśpionej. Do jego aktywacji dochodzi dopiero w określonych warunkach i wtedy to na bazie prowirusa DNA jest tworzone nowe RNA (zmienione względem pierwotnego). Służy ono jako baza do z syntetyzowania niezbędnych wirusowi białek i enzymów. Do tego celu wykorzystywany jest aparat syntetyczny gospodarza. W obrębie komórki dochodzi także do składania "nowych" wirusów a raczej cząstek określanych mianem wirionu. Do całkowitego uformowania się wiriona, koniecznym jest odpowiednie pofałdowanie wirusowych białek zapewniające jednostce zdolność do wirulencji (zakażania). Zachodzi to dzięki działalności kolejnego enzymu - proteazy.
Każdy wirus ma swój konkretny cel ataku
Rodzaj komórek, które są najbardziej narażone na jego atak. W przypadku wirusa HIV takimi komórkami są limfocyty Th (helper) pełniące ważną rolę w systemie obronnym organizmu. Chociaż zakażeniu, w późniejszych etapach, podlegają także i inne rodzaje komórek.
Pierwszym etapem, jaki muszą pokonać patogeny na swej drodze to bariery fizyczne (powłoki ciała) oraz linia komórek fagocytujacych. Do owych komórek zalicza się między innymi komórki dendrytyczne, które po pochłonięciu wirusów przesuwają się w obszar węzłów chłonnych, aby tam zaprezentować obce białka limfocytom T. Wtedy to dochodzi do wniknięcia wirusa do limfocytu. Widać z tego, iż komórki te pełnią rolę "przechowalni" wirusów. Największy problem na tym etapie związany jest z brakiem podatności komórek dendrytycznych na działanie leków antywirusowych. Ponad to komórki te mogą żyć nawet kilka lat co stwarza z nich "bombę z opóźnionym zapłonem"
Zaburzenia z sprawności działania układu immunologicznego skutkują wielokrotnie wzmożona zapadalnością na wszelkiego rodzaju choroby oportunistyczne oraz nowotwory (zwłaszcza na obszarze układu limfatycznego).
Mechanizm wnikania wirusa HIV do wnętrza limfocytu Th polega na połączeniu się białka gp 120 występującego na powierzchni otoczki białkowej z białkiem CD4 na powierzchni komórki. Po wniknięciu wirus po pewnym czasie zaczyna się namnażać, co prowadzi do zniszczenia zainfekowanego limfocytu (efekt cytopatyczny). Prawie 99% kopii wirusa HIV występuje właśnie w limfocytach Th. Stąd też charakterystyczną cechą zainfekowanych limfocytów jest bardzo krótki czas trwania (maksymalnie do 2 dni). Poza tym, że komórki te niejako są rozrywane od środka przez wiriony, inne komórki układu immunologicznego (limfocyty Tc) atakują i niszczą je.
Wirus HIV charakteryzuje się niezwykle wysokim tempem replikacji a także szybką eliminacją z frakcji osocza. Przy zastosowaniu leczenia możliwym jest uzyskanie redukcji o niemal połowę w ciągu jednego dnia liczby replik wirusa. Tak szybkie tempo powstawania nowych "jednostek" sprzyja pojawianiu się mutacji, przez co wirus HIV cechuje się bardzo dużą zmiennością. Jak można się domyślić stwarza to duże problemy w jego eliminacji z organizmu.
Skoro limfocyty CD4 (Th) są tak podatne na atak wirusa HIV czy nie powinny wykształcić jakiegoś mechanizmu obronnego? Na podstawie analiz różnych próbek krwi od osób zakażonych stwierdzono, iż występuje pewna grupa ludzi, których limfocyty CD4 nie uległy zakażeniu. W toku dalszych badań wykazano, że przyczyną tego jest unikalna struktura receptorów chemokinowych. Osoby posiadające oba "dzikie" geny kodujące te receptory to przeważający procent chorych. Zaś Ci, który posiadają oba "alternatywne" geny nie ulegają zarażeniu. Zmodyfikowana struktura receptora chemokinowego nie pozwala na połączenie się z nim wirusa, co stanowi z Rozwój AIDS
Poszczególne etapy przebiegu infekcji wirusem HIV:
1) Etap początkowy
Ok. 50-70% zakażonych, u których od momentu wniknięcia wirusa minęło 3 do 6 tygodni, cierpi na objawy podobne m. in. do tych towarzyszących grypie. Można tu wymienić takie dolegliwości jak:
- ogólne bóle ciała ( zwłaszcza mięśni i stawów);
- Wzrost temperatury ciała (od 37oC wzwyż);
- Wzmożonona potliwość ciała;
Poza tym do objawów można zaliczyć:
- powiększenie węzłów;
- pojawienie się zaczerwienień czy drobnych krostek;
- nawet zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
Stan taki utrzymuje się od kilku do kilkudziesięciu dni.
2) Etap utajony choroby, czyli nosicielstwa wirusa HIV:
W prawie 50% wypadków okres ten trwa niemal 10 lat i mimo wniknięcia do organizmu wirusa, stan osoby zarażonej nie odbiega zbytnio od stanu normalnej (nie zakażonej) osoby. Osoby takie często nawet nie są świadome faktu bycia nosicielem śmiercionośnego wirusa. Prowadzą one normalny tryb życia, zarówno pod względem towarzyskim jak i zawodowym. Co niestety jest bardzo niekorzystnym zjawiskiem, gdyż stwarza wysokie ryzyko zarażenia innych osób. Mimo dobrej kondycji funkcjonowania układu odpornościowego pogarsza się.
WAŻNE ! - HIV jest wirusem, którego łatwo uniknąć, wystrzegając się sytuacji mogącej prowadzić do pojawienia się wirusa w organizmie. Świadomość tego, jakie są drogi zakażenia wirusem HIV jest bardzo ważna.
- Przede wszystkim wirusem możemy się zarazić poprzez drogę płciową. Stosunek seksualny z nosicielem stanowi jedną z najłatwiejszych dróg zakażenia się. Wirus HIV często występuje wśród osób, które często zmieniają partnerów, sypiają z przygodnie poznanymi osobami oraz nie używają zabezpieczeń.
- Innym sposobem zarażenia się wirusem HIV jest zakażenie poprzez krew. Osoby używające niesterylnych narzędzi, na przykład w gabinecie tatuażu, igieł i innych, są narażeni na zakażenie się wirusem HIV. W Polsce do największej ilości zakażeń doszło podczas transfuzji krwi. Do zakażenia może też dojść podczas kontaktu z krwią nosiciela. HIV występuje też często wśród osób uzależnionych od narkotyków, które zaraziły się wirusem używając niesterylnych igieł.
W momencie, kiedy mamy podejrzenie, że mogło dojść do zakażenia lub znaleźliśmy się w sytuacji, która mogła temu sprzyjać, należy udać się do lekarza w celu wykonania niezbędnych testów. Wykrycie wirusa w stadium początkowym jest bowiem kluczowe i pozwala zwiększyć szanse na efektywne leczenie.
Należy zdać sobie sprawę z zagrożeń, aby uniknąć ewentualnego zakażenia wirusem HIV. Jego obecność w organizmie zmienia życie na zawsze. Jeśli nawet można wirus kontrolować i normalnie funkcjonować, zarażeni wirusem HIV przez całe życie narażeni są na ryzyko zachorowan.
Rozwój AIDS obejmuje następujące fazy
- Wniknięcie wirusa do krwioobiegu;
- Okres inkubacji trwający 4 do 6 tygodni;
- Okres ostrych objawów zakażenia odnotowywany u 40- 80% pacjentów, pojawiają się, po czym samoistnie znikają objawy podobne do grypy, może wystąpić wysypka, zmiany w śluzówce jamy ustnej;
- Faza utajenia trwająca od kilku miesięcy do kilku lat;
- Etap objawów klinicznych, wśród których znajdują się: powiększeniu węzłów chłonnych, permanentne osłabienie, nocne poty; występują choroby dotykające również ludzi niezakażonych, ale trudniej i dłużej przebiegają
- Pełnoobjawowa choroba, następują zakażenia, które dla organizmu z uszkodzonym przez AIDS układem immunologicznym mają bardzo ciężki przebieg i zagrażają życiu; pojawiają się nawracające zapalenia płuc, ciężkie zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, nowotwory, demencja;
Do charakterystycznych objawów klinicznych AIDS zalicza się m. in. :
- znaczną redukcję liczby limfocytów Th. W początkowych etapach infekcji wspomniana liczba ulega zmniejszeniu mniej więcej o połowę. Jednak to dopiero spadek poniżej pewnego progu jest momentem krytycznym dla organizmu.
- Komórki układu, który dotychczas odpowiadał za obronę przeciw wszelkiego rodzaju patogenom, przestają działać poprawnie. Nie mogą już skutecznie regulować liczby drobnoustrojów bytujących w naszych organizmach ani kontrolować ewentualnych zmian nowotworowych. Stąd u osób zarażonych taka podatność na zapadanie na choroby oportunistyczne oraz na rozwijanie nowotworów.
- Zmiany liczebności limfocytów we krwi osób zakażonych cechują się charakterystycznymi dla tej infekcji zmianami. W początkowych etapach występuje dość gwałtowny ich spadek, który potem ulega wyhamowaniu i rozciągnięciu w czasie. Kolejny raptowny spadek wskazuje już na pojawienie się objawów AIDS.
Leczenie
Nie istnieje medykament pozwalający na wyleczenie AIDS, dotychczas opracowano jedynie preparaty utrudniające namnażanie się wirusa HIV i wniknięcie do komórek.
Najczęściej stosowaną obecnie terapią jest podawanie choremu leków powstrzymujących różne etapy rozwoju wirusa. Przy tego rodzaju postępowaniu jednak mają miejsce liczne efekty uboczne: wymioty, biegunka, anemia, zapalenie wątroby.
Wiele, spośród chorób znamionujących AIDS można leczyć efektywnie, wymaga to jednak ogromnych nakładów finansowych. Jest ono jednak tym trudniejsze, im bardziej zniszczony jest układ odpornościowy.
Profilaktyka
Aby uchronić się przed HIV/AIDS, warto pamiętać, że zarazić mogą się osoby w każdym wieku. Trzeba uświadomić sobie możliwe drogi zakażenia HIV i postępować zgodnie z zasadami bezpieczeństwa. W grupie podwyższonego ryzyka są osoby utrzymujące kontakty seksualne z licznymi partnerami i nie używające prezerwatyw oraz ludzie, którzy nie przestrzegają norm bezpieczeństwa przy korzystaniu z igieł i strzykawek.
Zarazić można się również poprzez transfuzję krwi, przyjmowanie preparatów krwiopochodnych, podczas dializy. Niezwykle istotnym jest więc zachowanie najwyższych standardów bezpieczeństwa w szpitalach i innych placówkach zdrowia, jak również salonach kosmetycznych.
O tym, że niebezpieczeństwo zarażenia HIV dotyczy także osób starszych świadczą chociażby dane z USA. W ostatnim czasie w Stanach Zjednoczonych około 10% (75 000 osób) zdiagnozowanych przypadków AIDS to osoby w wieku powyżej 50 lat. Prawdziwa ilość starszych Amerykanów zarażonych HIV jest jednak większa, ponieważ ludzie w tym wieku rzadziej poddają się badaniom tego rodzaju.
Naukowcy wskazują również, że osoby z grupy 50+ są gorzej wyedukowani w kwestii dróg zakażenia, a medycy nierzadko zaniedbują badania na obecność wirusa u ludzi w średnim wieku.
Osoby starsze częściej ignorują symptomy HIV/AIDS, bądź uważają je za normalny syndrom starzenia się. Badacze wskazują również na aspekt psychologiczny, ludziom z grupy 50+ trudniej jest rozmawiać z lekarzami i otoczeniem na temat opisywanej choroby.
Ze względu na zasięg i koszty społeczne związane z HIV/AIDS stosuje się dlań określenie pandemii. Z inicjatywy Światowej Organizacji Zdrowia 1- go grudnia obchodzony jest Światowy Dzień Walki z AIDS.
Epidemiologia
Tylko w roku 2008- 2,5 mln ludzi na całym świecie zakaziło się wirusem HIV - wynika z danych UNAIDS. Z powodu choroby w 2007 roku zmarło 2,1 mln osób. 22,5 mln mieszkańców Afryki subsaharyjskiej jest zakażonych HIV, ale liczba nowych zakażeń - 1,7 mln rocznie - jest niższa niż we wcześniejszych latach. W Azji zakażonych wirusem jest 4,8 mln osób, najpoważniejsza sytuacja panuje w Wietnamie, gdyż liczba zakażeń od 2000 roku wzrosła tam dwukrotnie.
Regionem równie mocno dotkniętym przez chorobę są Karaiby; tam zakażonych HIV jest około 1% całej populacji.
Jednocześnie miał także miejsce znaczny wzrost liczby zakażeń w Europie Wschodniej i Azji Centralnej, gdzie według niektórych wskaźników ilość nowych przypadków HIV od 2004 r. wzrasta rokrocznie nawet o 50%. Na Ukrainie i w Federacji Rosyjskiej odsetek osób żyjących z HIV wynosi prawdopodobnie około 2% całego społeczeństwa. Szacunkowo w tym regionie już 30% wszystkich osób żyjących z HIV/AIDS to kobiety.
W Europie Zachodniej przez ostatnie osiem lat liczba nowych zakażeń wzrosła niemal dwukrotnie, a statystycznie do większości nowych zakażeń dochodzi poprzez kontakty seksualne między kobietą i mężczyzną. Wpływają na to migracje zewnętrzne - przybywanie do państw Unii Europejskiej osób z obszarów świata o wysokiej prewalencji HIV, a także migracje wewnątrz UE. Po 2000 r. „powróciły" inne zakażenia i choroby przenoszone drogą płciową, jak rzeżączka, opryszczka genitalna i inne. Są one czynnikiem zdecydowanie zwiększającym ryzyko zakażenia HIV. Dodatkowo w Europie obserwowane jest zjawisko „zmęczenia zapobieganiem", a więc spada np. odsetek osób regularnie stosujących prezerwatywę.
Epidemia HIV w Europie ma bardzo zróżnicowane oblicze. Sytuacja w nawet sąsiadujących ze sobą państwach może się znacznie różnić. Skandynawia i Europa Środkowa, w tym także Polska, pozostają obszarem o niskiej dynamice epidemii HIV/AIDS, choć nowe zakażenia dotyczą teraz głównie kontaktów seksualnych, a nie stosowania środków psychoaktywnych w iniekcji. Natomiast Państwa Bałtyckie, przede wszystkim Estonia, w sposób szczególny pozostają dotknięte HIV/AIDS. Na Zachodzie Europy najpoważniejsza sytuacja odnotowywana została w Wielkiej Brytanii. W kilku państwach, w tym w Niemczech, nastąpił gwałtowny wzrost zakażeń wśród mężczyzn utrzymujących kontakty seksualne z mężczyznami, głównie na skutek masowego odejścia od stosowania prezerwatyw.
Szacunkowe dane epidemiologiczne HIV/AIDS na świecie (20010 rok)
*
Liczba osób żyjących z HIV - 33,2 mln (30,6 - 36,1)
Liczba osób żyjących z HIV 33,4 mln (31, – 35,8)
Dorośli 31,3 mln (29,2 – 33,7)
Kobiety 15,7 mln (14,2 – 17,2)
Dzieci (< 15. r. życia) 2,1 mln (1,2 – 2,9)
Liczba nowo wykrytych zakażeń HIV 2,7 mln (2,4 – 3,0)
Dorośli 2,3 mln (2,0 – 2,5)
Dzieci 430 000 (240 000 – 610 000)
Zgony z powodu AIDS 2,0 mln (2,4 – 3,0)
Dorośli 1,7 mln (1,4 – 2,1)
Dzieci 280 000 (150 000 - 410 000)
HIV i AIDS w Polsce
Dane od początku epidemii (1985) do końca czerwca 2010 roku
• 12 985 zakażonych ogółem
• 5 641 zakażonych wśród osób stosujących dożylnie środki psychoaktywne (44%)
• 2 372 zachorowań na AIDS
• 1 028 chorych zmarło
CZERWONA KOKARDKA
„Czerwona kokardka” to symbol solidarności z osobami żyjącymi z HIV i AIDS, ich rodzinami i przyjaciółmi.
Symbolizuje poświęcenie i zaangażowanie w walkę z AIDS. Czerwona kokardka jest w kształcie odwróconego
V, ponieważ jeszcze nie odniesiono zwycięstwa nad epidemią HIV i AIDS. Stanowi pierwszy krok na drodze upowszechnienia problematyki HIV i AIDS.
