Kierunki artystyczne i nastroje epoki w literaturze Młodej Polski

1. Naturalizm - kierunek odrzucający wszelki byt nadprzyrodzony, uznający prawa przyrody za jedyne, które rzeczywistością rządzą i tłumaczą ją.

Naturaliści twierdzili że:
- literatura powinna naśladować rzeczywistość, w sposób szczegółowy odtwarzać zaobserwowane fakty, dążyć do fotograficznej wierności;
- nie ma tematów, które są zakazane dla literatury, pisarz powinien sięgać również do najciemniejszych, intymnych i drażliwych spraw ludzkiego życia;
- pisarz, podobnie jak uczony, szuka przede wszystkim prawdy, ukazuje rzeczywistość w sposób obiektywny, nie sądzi jej i nie ocenia.

2. Dekadentyzm - prąd wyrażający się w postawie pesymistycznej i indywidualistycznej, w poczuciu słabości i bezradności wobec przeczuwanego kresu cywilizacji. Niechęć do świata, utrata ideałów, poczucie niedorzeczności istnienia ("Koniec wieku XIX", "Nie wierzę w nic" -K.P.Tetmajer) pojawiające się w poezji z końca wieku.

Dekadentyzm odwoływał się do filozofii Schopenchauera, który pesymistycznie patrzył na ludzką naturę i sens egzystencji. Uważał, że działania ludzkie są bezcelowe gdyż wynikają z bezrozumnego popędu. Człowiek znając daremność swoich usiłowań czuje się nieszczęśliwy, życie odbiera jako udrękę. Wpływ tej filozofii jest widoczny w hymnach Jana Kasprowicza ("Dies Irae", "Święty Boże"), w wierszu "Deszcz Jesienny" Leopolda Staffa i in..dekadentyzm ujawnił dramatyczną sytuację artysty, który był w konflikcie z otoczeniem. cyganeria artystyczna manifestowała swoją pogardę dla filistra, czyli mieszczucha, zajętego swoimi małymi sprawami, żyjącego według narzuconych konwenansów, zainteresowanego sztuką o tyle, o ile da się ona przeliczyć na pieniądze. Dekadencki klimat schyłku epoki, z franc. "fin de siecle", wskazuje na zmierzch głoszonych ideałów.

3. Parnasizm - wywodzi się od zbioru wierszy różnych poetów (1866,Paryż) pt. "Parnas Współczesny". Parnasiści dbali o kunsztowne strofy, wyszukane rymy, piękno słowa, precyzję i jasność kompozycji. Przedmiotem ich twórczości stała się przede wszystkim przeszłość, dzieje starożytne, legendy, dawne dzieła sztuki, przygoda egzotyczna. W ich kręgu zrodził się kult "czystej sztuki", znamienny również dla wielu poetów Młodej Polski (np. Stanisław Przybyszewski)

4. Symbolizm - kierunek literacki i artystyczny. Poezja nie powinna opisywać świata, tylko wyrażać to co niewyrażalne. Otaczająca rzeczywistość ma podwójną naturę, składa się z materii i ducha. Zadaniem sztuki jest uchwycenie tej głębszej, metafizycznej strefy ludzkiej egzystencji. Świata ducha nie można przedstawić za pomocą środków, stosowanych przez sztukę realistyczną. To co nieuchwytne, trzeba wyrażać za pomocą symboli ("Wesele" Wyspiańskiego), które mogą być interpretowane w różny sposób. Język symbolistów jest niejednoznaczny, aluzyjny i skojarzeniowy (wypowiedzi mają charakter pośredni, nie mówią o rzeczach wprost. Symboliści analizują stany wewnętrzne i niepokoje człowieka, ważną rolę odgrywa nastrój utworu.

Cechy wyróżniające sztukę symboliczną:
- rezygnacja z bezpośredniego opisu,
- szukanie ekwiwalentu (równoważnika) zjawisk niewyrażalnych, niedostępnych rozumowi,
- symbol dwupłaszczyznowym obrazem zjawisk przedstawianych, stąd jego bezpośrednie znaczenie bezpośrednie i pośrednie, szersze - aluzyjne i skojarzeniowe.

5. Impresjonizm - kierunek artystyczno-literacki, który głosił, że zadaniem sztuki jest przedstawienie ulotnych wrażeń artysty. Impresjoniści nie byli zainteresowani opisywaniem stałych cech rzeczy. Widzieli je w różny sposób (w zależności od własnego nastroju oświetlenia, kąta patrzenia itp.).

6. Ekspresjonizm - kierunek w sztuce i literaturze, który przeciwstawiając się naturalizmowi i impresjonizmowi - dążył do wyrażania w sposób spotęgowany i dramatyczny wewnętrznych przeżyć twórcy.