Bohaterowie "Nad Niemnem" - charakterystyka postaci.

Bohaterowie powieści Orzeszkowej należą do dwóch środowisk:

ziemiaństwa i szlachty zaściankowej.

Pierwsze z wymienionych środowisk związane jest z Korczynem. W tej grupie postaci panuje wewnętrzne zróżnicowanie. Wśród bohate-
rów związanych z Korczynem wyróżnić można:

• arystokrację - Teofil Różyc, Darzeccy,
• bogate ziemiaństwo - Andrzejowa Korczyńska,
• średniozamożne ziemiaństwo - Benedykt Korczyński,
• ubogie ziemiaństwo - Kirłowie.

Inną grupą związaną z Korczynem są rezydenci, do których należą:

Justyna Orzelska wraz z ojcem, Marta Korczyńska, panna Teresa Plińska.

Teofil Różyc

• Jest człowiekiem młodym (31 lat), ale pozbawionym energii, chęci do życia, określonego celu, biernym.

• Odczuwa nieustające niemal znudzenie życiem, ludźmi, pogrążony jest w apatii.
• Roztrwonił znaczną część swego majątku (głównie na podróże i kobiety), nie stara się dbać o to, co pozostało. Obowiązki związane z gospodarowaniem i troską o ziemię nużą go i zniechęcają.

• Nie czuje żadnej więzi z ziemią ojczystą.
• Ucieczki i zapomnienia szuka w morfinie.
• Nie zna prawdziwej miłości. Justyna budzi jego chwilowe zainteresowanie, a decyzja o małżeństwie wynika raczej z fascynacji oraz przypuszczenia, że ten związek pomoże mu pokonać apatię. Taka kreacja stanowi zapowiedź postawy dekadenckiej popularnej w następnym okresie.

Darzeccy

• Uważają się za ludzi wartościowych.
• Przekonani są o swojej wyższości.
• Darzecki jest osobą dość przedsiębiorczą, energiczną, ale bezwzględną, pozbawioną szacunku dla przeszłości, zimną i wyrachowaną.
• Darzecka to przykład żony modnej.
• Prowadzą wystawne i dostatnie życie (rozbudowa domu, zmiana jego wystroju, wyjazd całej rodziny za granicę).
• Niezwykle istotne w ich życiu są kwestie natury materialnej, co Darzeccki tłumaczy oddziaływaniem cywilizacji stwarzającej potrzeby, przyzwyczajenia, dążenia.
• Ich córki cechuje próżność, poczucie dumy, brak delikatności w formułowaniu sądów o innych, bezmyślne hołdowanie modzie.

Andrzejowa Korczyńska

• Jest od wielu lat wdową, po śmierci męża mieszka w rodzinnym majątku Osowce, nad którym opiekę pomaga sprawować Benedykt.
• Jest osobą religijną, poważną, zamkniętą w sobie, powściągliwą.
• Przyzwyczajona do wzniosłości nie potrafiła nigdy zbliżyć się do ludu, choć nie pozostaje wobec niego obojętna (uczy dzieci wiejskie, szyje dla nich odzież).

• Żyje skromnie.
• Jest przywiązana do rodzinnej ziemi.
• Pielęgnuje pamięć o zmarłym mężu.
• Jej jedyną miłością jest syn, na którego wychowaniu i wykształceniu skupiła całą niemal uwagę.
• Sposób, w jaki ukształtowała dziecko, przekonania, które wpoiła synowi, stały się źródłem osobistej klęski bohaterki, co zrozumiała dopiero po latach.


Zygmunt Korczyński

• Wychowany w przekonaniu o swojej wyższości wobec pospolitego tłumu i przeznaczonej mu roli wybrańca. Od dzieciństwa otaczany był najlepszymi nauczycielami, zbytkiem. Oderwany od rzeczywistości i codzienności miał być kimś wyjątkowym „z duszą tak wybredną, aby wszelki cień brzydoty i pospolitości wstrętem ją napełniał".

• Wyrósł na człowieka stawiającego liczne wymagania.
• Nauczyciele wróżyli mu karierę artysty, w czym utwierdził bohatera fakt, iż jeden z namalowanych obrazków zwrócił uwagę znawców. Podobny sukces nie powtórzył się jednak.
• Bohater to egoista, który „Był środkowym punktem świata dla wszystkich, których widywał, i dla samego siebie ".
• Pogardza ludźmi, nie szanuje nikogo.
• Nikogo nie kocha, choć mówi o miłości do Justyny.
• Nie ma szacunku dla zmarłego ojca, rodzinnej ziemi, mogiły.
• Twierdzi, że miejsce, w którym przebywa, hamuje jego zdolność tworzenia, przytłacza go.
• Życie uważa za pasmo przyjemności, które płyną m.in. z uznania, podziwu, wrażeń.
• Od świata oczekuje wszystkiego i na ten świat przenosi winy za swe niepowodzenia.
• Gotów jest sprzedać majątek rodzinny i opuścić kraj.
• Jest człowiekiem próżnym, przekonanym o własnym uroku.
• Nie czuje się odpowiedzialny za swoje nieudane małżeństwo.

Emilia Korczyńska

• Jest egoistką skoncentrowaną na swoich potrzebach, chorobach (które są w gruncie rzeczy atakami histerii) i tęsknotach.
• Ma stale pretensje do otoczenia.
• Odcina się od świata.
• Czuje się głęboko nieszczęśliwa.
• Żyje oderwana od rzeczywistości, w świecie wykreowanym przez wyobraźnię i sentymentalne lektury.
• Przekonana o słabym zdrowiu obawia się najmniejszego wysiłku.
• Nigdy nie musiała pracować ani troszczyć się o cokolwiek.
• Czuje się nieszczęśliwa w małżeństwie, trwa w przeświadczeniu, że mąż nie rozumie jej potrzeb i wyrzeczeń.

Witold Korczyński

• Jest synem Benedykta.
• To człowiek wykształcony.
• Przywiązanym do ziemi, z którą wiąże wiele nadziei.
• Reprezentuje ideały pozytywistyczne, które chce wcielać w życie (nawiązuje kontakty z ludem, widzi potrzebę oświecania go, staje w jego obronie, jest zwolennikiem reform społecznych).
• To optymista.
• Pracuje dla przyszłości.
• Jest pełen entuzjazmu.
• Pod wieloma względami jest kontynuatorem młodzieńczych ideałów swego ojca.
• Jest wrażliwy (boleśnie przeżywa konflikt z ojcem).

Benedykt Korczyński

• Jest człowiekiem wykształconym.
• To osobą pracowita, szlachetna, rozsądna.
• Reprezentuje część ziemiaństwa, które nie cierpiąc biedy stale boryka się z wieloma problemami i tylko dzięki wytężonej uwadze oraz ciężkiej pracy zdołało uniknąć ruiny.

• Będąc uczestnikiem i świadkiem wydarzeń przeszłości, po powstaniu postanawia za wszelką cenę ocalić rodzinny majątek. Taką decyzję podejmuje z uwagi na byt rodziny, ale i patriotyzm.

• Próbuje przystosować się do nowej, pouwłaszczeniowej rzeczywistości (zapewnić byt rodzinie, ale i spłacić nałożone przez zaborcę podatki oraz kontrybucje).

• Usiłuje przełożyć formułę patriotyzmu, jaka funkcjonowała w roku 1863, na język pracy organicznej i pracy u podstaw.

• W swoich dążeniach przez długi czas jest samotny (znajduje sojusznika w Witoldzie, ale dopiero po rozwiązaniu zaistniałego konfliktu).

• Jest zmuszony odejść od dawnych, młodzieńczych ideałów, stać się nieugiętym wobec sąsiadów (konflikt z Bohatyrowiczami). To, co niegdyś miało być środkiem (odejście od ideałów młodości) wiodącym do celu, potem stało się jedynym jego celem: „ ale w jeden punkt zapatrzony, inne z oczu tracił, jak wół ze schyloną pod jarzmem głową jedną bruzdę depcąc inne dostrzegać przestawał; w jednym namiętnym miłowaniu skupił wszystkie siły i na nic innego już mu nie stało ".
• Nie znajduje porozumienia z żoną.
• Przeżywa momenty zwątpienia w sens swoich działań, wówczas rozważa propozycję brata, który zachęca Benedykta do sprzedaży majątku i przeniesienia się do Rosji.
• Jest uważany za najtragiczniejszą postać w utworze. Marta Korczyńska
• Jest bliską krewną Benedykta, od wielu lat mieszkającą w jego domu.

• Zajmuje się domem, gospodarstwem, czuwa nad wszystkim, wyręczając panią Emilię; jako jedyna wspiera Benedykta w jego codziennych zmaganiach.

• Jest energiczna, pracowita, zapobiegliwa i zaradna.

• Związana emocjonalnie z dziećmi zyskała ich miłość i przywiązanie.

• W młodości zakochana ze wzajemnością w Anzelmie Bohatyrowiczu odrzuciła jego miłość, obawiając się opinii ogółu oraz ciężkiej pracy.

• Ta nieszczęśliwa miłość jest prawdopodobnie przyczyną postawy nacechowanej zgorzknieniem, surowością a nawet złośliwością. Wydaje się, że odrzuciwszy w młodości szczęście, potem już nigdy go nie zaznała.

Ignacy Orzelski

• To człowiek żyjący we własnym świecie, niezupełnie zrównoważony, którego pasją jest muzyka i jedzenie.

• Znajduje się pod opieką córki.

• W przeszłości porzucił rodzinę i zostawiwszy żonie długi do spłacenia, zniknął, wdając się w romans z nauczycielką córki. Powrócił do domu na krótko przed śmiercią żony.

• Jest obiektem niewybrednych żartów Kirły, przed którym broni go Justyna.

• Niekiedy grywa dla domowników i gości.

Justyna Orzelska

• Daleka krewna Benedykta (córka ciotecznej siostry Korczyńskiego), który zajął się nią po śmierci matki dziewczyny
• Osoba uboga, mająca u opiekuna niewielką sumę pieniędzy.

• Jej pozycja w towarzystwie, w jakim żyje i bywa nie jest do końca jasno określona („urodzona i nie urodzona, wychowana i nie wychowana, biedna i nie biedna... słowem, nie wiedzieć kto... ").

• Jest osobą powściągliwą, poważną.

• Przez Martę nazywana melancholiczką, przez Emilię - oryginalną.

• Skromna, co widoczne jest zarówno w sposobie bycia, jak i stroju.

• Przed kilku laty przeżyła nieszczęśliwą miłość do Zygmunta Korczynskiego, która była dla bohaterki lekcją życia (oprócz rozczarowania i zawodu, jakie ją spotkały, poznała również pogardę swych dalekich krewnych i sądy niektórych o sobie).

• Dumna (nigdy nie chciała pozwolić, by Emilia ofiarowywała jej stroje, nie pozwala także na żartowanie i kpiny z ojca).

• Nie akceptuje stylu życia, jaki prowadzi, żyjąc w Korczynie.

• Odważna, nie lęka się opinii środowiska, w jakim dorastała i w jakim żyje.

• Sama stara się kształtować swój los.

• Kieruje się głosem serca.

• Nie boi się ciężkiej pracy.

Teresa Plińska

• Dawniej była guwernantką córki Korczyńskich Leonii, potem stała się towarzyszką Emilii.

• Stara się naśladować sposób zachowania swej pani (zachwyca się tą samą literaturą, choruje).

• Jest intelektualnie ograniczona i bardzo naiwna (wierzy, że Różyc jest nią zainteresowany).

• Jedynym jej zajęciem jest dotrzymywanie towarzystwa pani Emilii.

• Stanowi obiekt kpin i żartów.

Kirłowie

• Są małżeństwem od szesnastu lat.

• Reprezentują różny stosunek do życia, pracy.

Bolesław Kirło

• „ Pracować nie lubi, bez towarzystwa i rozrywek żyć nie może ".

• Uważa się za człowieka dowcipnego.

• Rzadko bywa w domu.

• Nie interesuje się ani gospodarstwem, ani problemami rodziny.

• Żona postawę męża tłumaczy otrzymanym wychowaniem.

• Nazwany przez Witolda próżniakiem i pasożytem, rzeczywiście nim jest.

• Słabo wykształcony (ukończył trzy klasy).

Maria Kirłowa

• Jest pracowita i zaradna, od kilkunastu lat sama prowadzi gospodarstwo i zajmuje się pięciorgiem dzieci.

• To osoba nieśmiała i skromna.

• Jest wyrozumiała dla męża, którego sposób życia akceptuje.

• Życzliwa ludziom.

Ukazując to środowisko autorka powieści przedstawiła:

• wewnętrzne jego zróżnicowanie,

• dezintegrację,

• na ogół konsumpcyjną postawę wobec życia,

• uznawany przez nich system wartości,

• zmiany, jakie zaszły po powstaniu styczniowym i ich wpływ na postawę polskiej szlachty.

Bohatyrowicze

• Są szlachtą zaściankową.

• Mimo że prowadzony tryb życia nie różni ich od chłopów, cenią oraz podkreślają swoje szlacheckie pochodzenie (kultywują pamięć protoplastów rodu).

• Cechuje ich poczucie dumy, godności, niezależności.

• Są pracowici, a cechę tę wykształciła w nich przeszłość, w której szczególne miejsce miała legenda o Janie i Cecylii.

• Przestrzegaj ą kodeksu moralnego praojców.

• Cenią naukę (w domu Anzelma znajdują się książki).

• Ich problemem jest ziemia, której mają za mało, by wyżywić rodziny. Na tym tle rodzą się konflikty między nimi (Ładyś - Fabian) oraz między zaściankiem a Korczynem.

• Szanują przeszłość.

• Ukazani są w różnych sytuacjach życiowych.

Spośród mieszkańców zaścianka wyróżniają się:

Anzelm Bohatyrowicz

• Stryj Janka, uczestnik powstania styczniowego,

• Człowiek szlachetny, przywiązany do tradycji i przeszłości.

• Nieszczęśliwy na skutek klęski powstania i miłosnego zawodu podupadł na zdrowiu, popadł w apatię, której ataki powracają.

• Dobry, zaradny gospodarz.

Janek Bohatyrowicz

• Syn Jerzego, powstańca, który pochowany został w zbiorowej mogile.

• Wychowany przez Anzelma.

• Człowiek pracowity, zaradny.

• Przywiązany do tradycji.

• Szlachetny, kierujący się głosem serca, wrażliwy, opiekuńczy.

Fabian Bohatyrowicz

• Cechuje go żądza posiadania ziemi.

• Jest porywczy, wybuchowy, zawzięty, a przy tym dumny.

• Nie potrafi panować nad emocjami.

• Posiada liczną rodzinę, która musi wyżywić się z niewielkiego kawałka ziemi.

Ukazując to środowisko autorka powieści przedstawiła:

• warunki egzystencji jego przedstawicieli,

• wzajemne relacje,

• postawę wobec życia,

• uznawany przez nich system wartości,

• zmiany, jakie zaszły po powstaniu styczniowym i ich wpływ na postawę tej części społeczeństwa.

Utwór Orzeszkowej jest powieścią społeczną przedstawiającą rozległy obraz społeczeństwa. Prezentuje nie tylko dzieje postaci, ale również ich pracę i sposób życia. W kręgu spraw społecznych centralne miejsce zajmuje niewątpliwie ziemia jako synonim ojczyzny i jako podstawa egzystencji bohaterów.

Na podstawie książki Alicji Wach z serji "Matura-to nie boli" POZYTYWIZM