Hasła pozytywizmu polskiego i europejskiego, ramy czasowe epoki

RAMY CZASOWE EPOKI

· na zachodzie Europy lata 30-te XIX w. do 70-tych XIX w.
· W Polsce od 1864 (upadek powstania styczniowego) do przełomu lat 80 i 90 XIX w.

Cała epoka skupiona jest wokół nauki i jej gwałtownego rozwoju. Filozofia i technika podporządkowane są ideii uszczęśliwiania ludzkości.

HASŁA POZYTYWIZMU EUROPEJSKIEGO

1. Utylitaryzm – głosił, że wszystkie działania jednostki powinny być podporządkowane dobru ogółu. Dobre jest to co służy całemu społeczeństwu: nauka, medycyna, technika, praca.

2. Kult pracy – praca powinna być dobrem najwyższym człowieka, dawać mu szczęście i zadowolenie. Praca daje poczucie godności i własnej wartości.

3. Kult nauki – wiara, że nauka i postęp z nią związany uczyni życie człowieka lepszym.

4. Determinizm – w myśli, którego wpływ na człowieka mają (czyli determinują jego zachowania) trzy czynniki: rasa, moment dziejowy, środowisko.
- rasa – to ładunek cech biologicznych i fizycznych, jaki człowiek odziedziczył po przodkach.
- środowisko – to miejsce w którym żyje.
- moment dziejowy – to czas historyczny i społeczny w którym przyszło mu żyć.

5. Scjentyzm – wiara w nieograniczone możliwości ludzkiego rozumu, niezahamowany rozwój nauki przed którą nie ma granic ostatecznych.

6. Agnostycyzm – pogląd według którego nauka nie może być jedynym źródłem poznania świata, gdyż są na nim rzeczy, które nie poddają się naukowej analizie. Możliwe więc do poznania jest tylko to czego można dowieść za pomocą doświadczeń.

7. Pozytywizm – wszystko co służy społeczeństwu jest dobre i potrzebne czyli pozytywne.

HASŁA POZYTYWIZMU POLSKIEGO

Hasła nowej epoki zostały sformułowane na ziemiach polskich w zaborze rosyjskim. Głównymi ośrodkami nowej myśli stały się: Warszawa i Wilno. W mniejszym stopniu Grodno. Warszawa jest ośrodkiem działalności publicystów i pisarzy, którzy trudnią się też dziennikarstwem takich jak: Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz. Na prowincji tworzą: Maria Konopnicka i Eliza Orzeszkowa.

1. Nowy wzór patriotyzmu – zastąpienie walki pracą na rzecz ojczyzny. Walka zbrojna romantyków pchnęła naród w cierpienie i prześladowania zaborców, trzeba więc zastąpić ją codzienną pracą, która stworzy ekonomiczną i społeczną potęgę narodu polskiego.

2. Praca u podstaw – wraz z uwłaszczeniem chłopów w 1863 r. przyszła ich wolność osobista, która ujawniła, że są oni warstwą całkowicie nieprzygotowaną do zmierzania się z rzeczywistością: nie potrafią pisać ani czytać, nie znają się na sprawach administracyjnych takich jak płacenie podatków itp. Są oni więc bezbronni wobec kapitalistów i zaborców. Obowiązkiem warstw wyższych społeczeństwa (szlachty, inteligencji) jest więc pomoc tej warstwie najniższej poprzez uczenie jej i pomaganie w znalezieniu drogi życiowej. Praca dla ludu i z ludem.

3. Praca organiczna – państwo jest jak jeden organizm, aby sprawnie funkcjonować wszystkie jego organy muszą być zdrowe. W związku z tym wszystkie warstwy społeczne muszą ze sobą współpracować. Dlatego warstwy wyższe powinny opiekować się warstwami niższymi np. poprzez zatrudnianie ich w zakładach pracy, przyuczanie do zawodu.

4. Emancypacja kobiet – danie kobietom szansy na samodzielne utrzymanie się (odpowiednie do pracy wynagrodzenie); dostęp do edukacji (prawo do kończenia szkół wyższych); nauka rzeczy użytecznych a nie życia salonowego; te wszystkie zamiary miały poprawić los tych kobiet, które po upadku powstania styczniowego zostały bez środków do życia, bo mężczyźni albo zginęli w walce albo wyemigrowali. Postulat ten brał w obronę rzeszę kobiet z warstw niższych, które zmuszone były opuścić wieś i przenieść się do miasta.

5. Asymilacja Żydów – Żydzi jako społeczność zamieszkują ziemie polskie od wieków. Ich przedsiębiorczość i zaradność pozwoliła nie tylko na to, że są warstwą posiadającą pieniądze, ale też na utrzymanie odrębności narodowej i kulturowej. W tym względzie Polacy powinni brać z nich przykład i włączyć ich w obręb własnego społeczeństwa po to, by nauczyć się od nich zasad handlu, gospodarki, kapitalizmu.

6. Bogacenie się – jednostka nie powinna bogacić się dla siebie tylko dla państwa, bo silne ekonomicznie państwo będzie mogło na arenie międzynarodowej domagać się zwrotu niepodległości.

7. Utrzymanie polskiej ziemi w polskich rękach – obowiązkiem patriotycznym jest dbałość o posiadane majątki ziemskie po to, aby polska ziemia nie przeszła w ręce zaborców, gdyż np. na Litwie gdy bankrutował polski majątek, prawo zakupu mieli Rosjanie, a nie Polacy.

8. Potępienie argonautyzmu – tak jak w micie o „Jazonie i argonautach” załoga wyrusza na poszukiwanie złotego runa, czyli symbolu szczęścia i bogactwa, tak część społeczeństwa polskiego wyjeżdżała za granicę w poszukiwaniu lepszego życia, uważano to za zdradę narodową to każdy obywatel powinien pracować dla dobra ojczyzny.