Układ moczowy

1. Nerka(ren)
jest narządem parzystym położonym w przestrzeni pozatrzewniowej na grzbietowej ścianie jamy brzusznej. Kształtem przypomina fasolę o dł.11-12cm, Szer. 5-6cz i masie ok. 150g. Lewa nerka jest większa nieco od prawej. W nerce wyróżniamy koniec górny i dolny. Powierzchnia nerek jest gładka dzięki pokrywającej osłonce zwanej torebką włóknistą. W nerce wyróżniamy 2 warstwy widoczne gołym okiem zew. korę nerki i wew. rdzeń nerki. Kora otacza koncentrycznie rdzeń nerki. Rdzeń nerki składa się z 10-15piramid oddzielonych od siebie słupkami korowymi.. Nerka składa się z 1-1,5 miliona nefronów będących jednostkami architektonicznymi nerki. W nerce następuje odchylenie od krwi, wody i szeregu ciał chemicznych.

W nerce wyróżniamy 2 warstwy:
1. zewnetrzna- kora nerki (zbudowana ze słupów nerkowych)
2. wewnetrzna (rdzeń nerki zbudowany z piramid oddzielonych od siebie słupami korowymi – zbud. z brodawek nerkowych. Kazda piramida wraz z płaszczem korowym tworzy płat. Każdej brodawce odpowiada kielich miedniczki nerkowej.

Główne zadania nerek to:
usuwanie z moczem szkodliwych produktów przemiany materii
zatrzymywanie składników niezbędnych dla organizmu, które ulegają przefiltrowaniu do moczu pierwotnego (resorpcja)
regulacja objętości płynów ustrojowych
wpływ na ciśnienie tętnicze krwi
wpływ na prawidłową erytropoezę (produkcja erytropoetyny)
wpływ na równowagę kwasowo-zasadową (pH krwi), dzięki możliwości zakwaszania moczu
wpływ na układ kostny przez produkcję aktywnych postaci witaminy D3

Nefron - podstawowa jednostka funkcjonalno-strukturalna nerki. Składa się z dwóch zasadniczych części: ciałko nerkowe (kłębuszek nerkowy + torebka) oraz kanalika nerkowego. Nerka człowieka składa się z ponad 2 milionów nefronów.

Torebka Bowmana

Torebka Bowmana (kłębuszkowa) (capsula glomeruli – Bosmani) składa się z 2 blaszek:
Blaszka wewnętrzna (trzewna) przylega do kłębuszka nerkowego, zbudowana z nabłonka jednowarstwowego płaskiego i komórek zwanych epicytami, które mają beleczkowate wypustki zwiększające ich powierzchnię.
Blaszka zewnętrzna (ścienna) zbudowana również z nabłonka jednowarstwowego płaskiego, ale z komórek wyższych niż epicyty, mających błonę podstawną.

Między dwiema blaszkami torebki znajduje się światło torebki kłębuszka, gdzie spływa mocz pierwotny. Miejsce, w którym blaszka zewnętrzna przechodzi w blaszkę wewnętrzną, nazywamy biegunem naczyniowym, natomiast miejsce, w którym światło torebki przechodzi w kanalik bliższy, nazywamy biegunem moczowym.

Kanalik nerkowy

Kanalik na całej swojej długości zbudowany jest z nabłonka jednowarstwowego brukowego (izoprymatycznego). Ten typ nabłonka ma zdolność do łatwego i intensywnego transportu jonów i związków organicznych. W kanaliku dochodzi do wytworzenia moczu ostatecznego (co następuje przez proces resorpcji i sekrecji). Kanalik nerkowy dzieli się na 3 charakterystyczne odcinki:

Kanalik kręty I rzędu (bliższy; kręty proksymalny; tubulus contortus I ordinis) – powstał on ze zwężenia torebki posiada tak jak ona charakterystyczny rąbek szczoteczkowy. Dochodzi tu do resorpcji zwrotnej obowiązkowej (obligatoryjnej) oraz sekrecji kanalikowej. Do krwi powraca woda, jony oraz związki organiczne (glukoza, kwasy organiczne, aminokwasy), natomiast do światła kanalika wydzielane są niektóre substancje (np. kwas moczowy).

Pętla nefronu (pętla Henlego) – składa się z ramienia zstępującego i wstępującego (które w odróżnieniu od kanalika bliższego i dalszego znajdują się w części rdzeniowej nerki). Nabłonek pętla zstępującej jest przepuszczalny dla wody, natomiast wstępującej - nie (czynnie resorbuje jony i biernie mocznik). W tej części nefronu dochodzi do zagęszczenia moczu - im pętla dłuższa tym mocz bardziej zagęszczony.

Kanalik kręty II rzędu (dalszy; kanalik dystalny; tubulus contortus II ordinis) – jest to ostania część nefronu, w której dochodzi do resorpcji zwrotnej nadobowiązkowej (fakultatywnej), w czego wyniku powstaje mocz ostateczny (około 1,5 litra na dobę). Kanalik dystalny uchodzi do większego kanału (kanalik zbiorczy), zbiorczego ten dostarcza mocz do miedniczki nerkowej.

2. Moczowód(ureter)
Są to dwa długie kanały, łączące nerki z pęcherzem moczowym, którymi spływa do niego mocz. Ściany pęcherza tworzą błona śluzowa, pokrywająca moczowód od wewnątrz i błona mięśniowa, zapewniająca moczowodom zdolność kurczenia się.
Części: brzuszna i miednicza

3. Pęcherz moczowy(vesica urinaria)
W nim gromadzi się mocz produkowany przez nerki, ma kształt stożka. Znajduje się w miednicy mniejszej, za kością łonową. Jest bardzo rozciągliwy. W jego dolnej części znajduje się ujście cewki moczowej. Ściany pęcherza są zbudowane z błony śluzowej (wewnętrznej), surowiczej (zewnętrznej) i mięśniowej. W pęcherzyku odróżniamy szczyt skierowany do przodu i ku górze , trzon i dno pęcherza skierowanego ku dołowi i ku tyłowi.

4. Cewka moczowa (urethra)
Końcowa część układu moczowego wyprowadzająca mocz na zewnątrz. Jest to przewód rozpoczynający się na dnie pęcherza moczowego ujściem wewnętrznym cewki, a kończący ujściem zewnętrznym u mężczyzn na końcu żołędzi prącia, u kobiet na brodawce cewkowej położonej w przedsionku pochwy.

Cewka moczowa męska ma długość od 15 do 20 cm. Poza funkcją wyprowadzania moczu pełni również funkcję wyprowadzania nasienia. Dzielimy ją na:
Część śródścienną - biegnącą w ścianie pęcherza moczowego
Część sterczową - przebiegającą przez gruczoł krokowy
Część błoniastą - przebijającą przeponę moczowo-płciową
Część gąbczastą - biegnącą luźno w kroczu pod spojeniem łonowym przez ciało gąbczaste prącia, uchodzącą fizjologicznie na końcu żołędzi prącia; w przypadkach wad rozwojowych - spodziectwa - uchodzi na dolnej powierzchni prącia wierzchniactwa - uchodzi na górnej powierzchni prącia

Cewka moczowa żeńska jest znacznie krótsza od męskiej (długość od 3 do 5 cm). Dzielimy ją na:
Część śródścienną, biegnącą w ścianie pęcherza moczowego
Część miedniczną
Część przeponową
Część podprzeponową

Biegnie ona równolegle do pochwy, do przodu od niej. Znacznie mniejsza długość cewki moczowej żeńskiej stwarza dogodniejsze warunki rozwoju infekcji wstępującej dróg moczowych w porównaniu z cewką męską.