Futuryści są przeciwnikami przeszłości, całą uwagę skierowują na przyszłość; krytykują wszystko, co tradycyjne i logiczne, przełamują zasady, które ograniczają swobodę tworzenia; kult cywilizacji, techniki i nowoczesności; też nowoczesna estetyka, dadaizm (dziecko-naśladowcze dźwięki), są przeciw zasadom ortografii, przejście do literatury zatracającej zwykły sens, zostaje tylko graficzny układ wiersza, czasem zbitki fonetyczne
Polscy futuryści nawiązywali w swej twórczości do założeń futuryzmu europejskiego. Marinetti głosił, iż "ryczący automobil jest piękniejszy od Nike z Samotraki", a futuryści polscy słynne GGA - czyli "Gęganie gąsiora jest piękniejsze od śpiewu słowika".
Prekursorem polskiego futuryzmu był J. Jankowski, zaś czynnymi propagatorami tego nurtu byli: Tytus Czyżewski, Stanisław Młodożeniec, A. Stern, Aleksander, Wat i Bruno Jasieński.
Wpływ na program futuryzmu polskiego miały elementy futuryzmu rosyjskiego i włoskiego.
Założenia:
- kult cywilizacji, tłumu, materialnej strony życia
- negacja "ducha" - religii i metafizyki
- materializm, apoteoza natury (motywy erotyczne, "prymitywny" bohater, ludowa stylizacja języka)
- rozbicie form poezji- Tworzyli wiele neologizmów, a ich styl naśladował styl telegraficzny. Utwór literacki powinien być dostosowany do nowych czasów - musi być ekonomiczny (maksimum treści i dynamiki przy minimum słów) i szokujący. Futuryści wprowadzili nową typografię - rozbicie zdania i wyrazu, zapis fonetyczny zamiast tradycyjnej ortografii. Fascynowali się także prymitywizmem.
- uwypuklenie dźwięku, barwy i obrazu słowa oraz dynamizacja ruchu
- stylizacja poezji na formy codziennego przekazu informacji ( zapis telegraficzny, piosenka uliczna, komunikat).
- Więcej było oczywiście prowokacji, prezentacji nowych pomysłów niż szczerych poglądów. - Futuryzm proponował zabawę poetycką słowem i dźwiękiem, spojrzenie w przyszłość.
-pochwała brutalności, przemocy, a nawet wojny oraz kult Nietzscheańskiego mocnego człowieka- futuryści związali się z włoskim ruchem faszystowskim, w Polsce futuryści opowiedzieli się po stronie rewolucjonistów i walczącego proletariatu.
Manifesty i poezje wygłaszali na mityngach organizowanych w miejscach publicznych (m. in. na Rynku Krakowskim). Ich wystąpienia budziły oburzenie i często były przyczyną skandali. Swe manifesty ogłaszali w almanachach: "Gga", "Nuż w bżuhu", "Jednodńuwka futurystuw", "Mańifest futuryzmu polskiego". Słynny wiersz - manifest to "But w butonierce" Jasieńskiego.
Futuryści organizowali hałaśliwe, szokujące publiczność wieczory, często kończące się interwencją policji.
- Malarstwo futurystyczne, pragnęło dać syntezę wszystkich momentów i zmian, jakie następują w określonym czasie i przestrzeni. U futurystów po raz pierwszy pojawiła się próba oddania w malarstwie czwartego wymiaru- czasu. W rezultacie kolejne fazy ruchu stadionowego obiektu występowały w obrazach równocześnie, tak jak nałożone zostały na siebie kolejne kadry filmu.
Rzeźba i architektura
Jedynym twórcą i teoretykiem rzeźby futurystycznej był Unbrerto Boccioni. W swoich kompozycjach przeciwstawił się akademickiej wierności naturze i tradycji historycznej.W architekturze futuryzm wyraził się w wizjonerskich projektach miast przyszłości Antonia Sant’Elii, uważanego za jedynego z najwybitniejszych teoretyków nowoczesnej, funkcjonalistycznej urbanistyki początku XX wieku. Jego projekty ukazywały proste, funkcjonalne wszelkich ozdób wieżowce z betonu, stali i szkła. Chociaż był przede wszystkim ruchem włoskim, odegrał ogromna rolę w rozwoju sztuki XX wieku.W Polsce oddziałał na formistów. Idee futurystyczne w znaczący sposób wpłynęły na sztukę filmową. Okres najbardziej ożywionej działalności futuryzmu zakończył się w czasie I wojny światowej, kiedy grupa się rozpadła.Większość artystów odeszła od tego kierunku, zajmując się w latach dwudziestych i trzydziestych sztuką bardziej statyczną, abstrakcyjną, a nawet klasycyzującą.
Są jednak dobrym świadectwem intencji wspólnych dla wielu awangardowych kierunków sztuki I połowy XX wieku.
T: Manifesty futurystyczne.
Manifest - prezentowanie charakterystycznych poglądów dla grupy. Oprócz postulatów i postawy jest pośrednie lub bezpośrednie wobec wrogo nastawionych. Głoszą postulat nowego artysty, sztuki, poezji, a tytuły utworów futurystycznych mówią o utworze.
1. FUTURYŚCI
*„Bruno Jasieński MANIFEST W SPRAWIE ORTOGRAFII FONETYCZNEJ.”
- Idealną pisownią jest pisownia prosta i ściśle fonetyczna.
- Wykreślili ó i rz, ponieważ nie różnią się od u i ż lub sz, bo można je zastąpić.
- ch i h jest niezastąpione, ponieważ inaczej się wymawiało. (ch- było dźwięczne, a h- bezdźwięczne)
- zamiast zmiękczeń z i można było używać kreseczki, np.: ni= ń,
* Manifest w sprawie poezji futurystycznej- Bruno Jasieński
- Zakaz powielania tego, co było
- liczyło się mało słów i maximum treści
- Można stworzyć coś nowego, oryginalnego i nazwać swoim imieniem.
- To, co było napisane stawało się przestarzałe, dlatego słowa nie powinno się zapisywać.
Poezja nowa, to poezja mówiona,
- słowo nie jest najważniejsze
- sensem poezji jest zestawienie wyrazów, które tworzą melodię, dźwięk (np. poprzez
powtarzalność). Zestawienie wyrazów ma tworzyć piękno poezji.
- „Dzieło sztuki jest ekstraktem. Rozpuszczone w szklance dnia powszedniego, powinno ją
całą zabarwić na swój kolor.”
- przekreślenie logiki.
- poezja nie powinna opisywać (rezygnacja z malarstwa opisowego).
- przekreślenie zdania jako antypoezyjnego dziwoląga, zastanawiali się po co jest podmiot i
orzeczenie, odrzucali je.
- zerwali zasadą ortografii i składnią.
- artysta był typowym TWÓRCĄ, w pełni znaczenia tego słowa.
T: Bunt futurystów wobec tradycyjnych reguł poezjo-twórczych- wiersze pt.: „Lato” i „XXw” Młodożeńca.
LATO
- wykorzystanie waloru dźwięku, a nie pola semantycznego wyrazu
- słowo zapisane traci dźwięk
- poezja powinna być mówiona
- powinna szokować i zaskakiwać
XX wiek
- kult maszyny jako zdobycz cywilizacji (nazwy maszyn: „radiotelegram, gramopathefon, kinematograf”)
- Esperanto- sztucznie tworzony język
- odrzucili zdanie (nie ma podmiotu)
- zlepek słów ma maximum treści
- brak dużych liter na początku „zdania”
- elipsa- pozbawienie zdania elementów, ale tak, że nie traci sensu
- brak spójników
- nagromadzenie neologizmów poetyckich („latopędzi, jesienność, zawiośniało”)
- dynamizm dzięki powtarzaniu rzeczowników („kinematograf, kinematograf, kinematograf”)
MOSKWA
- Podmiot liryczny się zastanawia, gdzie jest miejsce poety czy w śród ludzi „TU”, czy wśród
prawodawców, twórców świata „TAM”
- wiersz ma temat ponadczasowy, autor zastanawia się, gdzie poeta powinien tworzyć.
- Futuryści wiązani byli z Włochami i Rosją, ruchem komunistycznym, na co wskazuje tytuł.
MOSKWA- była siedzibą władz komunistycznych i futurystów.
- zerwanie ze zdaniem
- gra dźwięków
Niewielką grupkę stanowili futuryści zachwyceni prymitywną sztuką ludową. Powstała nowa sztuka FORMIZM, czyli połączenie futuryzmu i prymitywizmu. Przedstawicielem był Tytus Czyżewski.
KOLENDA (fragment)
„Ho la o la
pastrzyce łode pola
dud y u dy
pastrzyce łode budy
idźcie do stajenki
do świentej Panienki
i Grzegorz karbowy
pisarz procentowy”
- włączenie gwary góralskiej
- poruszanie tematów bożonarodzeniowych
- ukazanie najprostszych emocji
- spontaniczny wiersz
- brak zdań
- brak form gramatycznych
- brak spójników
Wiersze realizują wszystkie postulaty Futurystyczne.