Dwa obrazy piekła - dwa sposoby mówienia o nim. Analiza porównawcza "Boskiej komedii" i "Gargantui i Pantagruela".

Topos piekła jest bardzo popularny, szczególnie w literaturze. Autorzy wielu dzieł pokusili się o zaczerpnięcie z tegoż motywu. Przykładem może być Dante Alighieri i jego „Boska komedia”, czy też Franciszek Rabelais i „Gargantua i Pantagruel”.
„Boska komedia” przesiąknięta jest próbami odnalezienia się człowieka średniowiecza w świecie. Wiele czynników tamtego okresu wpływało na uczucie zagubienia i osamotnienia. Alighieri poprzez ów utwór starał się wskazać ludziom drogę ku niebu, Bogu.
Tekst ten jest poematem alegorycznym. Dante napisał go tercyną, utrzymując stały układ rymów. Nad budową całego dzieła dominuje tzw. system trójkowy. „Boska komedia” składa się z trzech części, każdą z części tworzą 33 pieśni pisane strofą trzywersową, o której już wcześniej wspomniałam. Całość pisana jest wierszem, łączy elementy mowy dawnej ze współczesną pisarzowi. Narracja jest pierwszoosobowa i unaoczniająca, zawiera szerokie refleksje i przemyślenia. Narrator jest jednocześnie głównym bohaterem. Dominuje nastrój grozy i powagi. Środki poetyckie, które występują w książce to przede wszystkim epitety. W podanym fragmencie możemy wynotować, takie określenia jak: „płaczem ogromnym”, „piekielny orkan”, „zbite chmary”. Jest on również bogaty w metafory, np. „Bluźnierstwom wolne otwierając ujście przeciwko mocy Bożej”, „tak rozsnuci na wolę wiatrów boleją zmysłowi”. Znaleźć również możemy porównania: „jak szpaki, gdy je wiatr jesienią łowi, snują w powietrzu długie, zbite chmary (...)”. Występują liczne przerzutnie. Jedna z nich to: „Tysiąc miłosnym zatraconych szałem dusz tu poznaję.” Zapomnieć nie można o mnogich archaizmach: „czeluście”, „chuci”, „mary”, jak i o personifikacji: „jęk z jękiem gada”, „wrzask z wrzaskiem się kłóci”. Środki językowe opisują doświadczenia zmysłowe: wzrokowe, dotykowe, słuchowe.
Piekło jest miejscem ciemnym i ponurym, gdzie dusze miotane są przez orkan. Słychać tylko westchnienia, płacz, jęk, okrzyki. Na karę zasługuje każdy grzesznik, ale zepsucie nie jest tak ciężkim grzechem jak kradzież czy morderstwo. Miejsce to jest przesycone negatywnymi uczuciami, powoduje, że człowiek ma więcej do przemyślenia, ale też mnóstwo rzeczy go dziwi, zaskakuje i przeraża. Dante w tymże fragmencie spotyka osoby, które zgrzeszyły zmysłowością. Jest to między innymi Kleopatra, królowa Egiptu; Helena, główna przyczyna wojny trojańskiej czy też Tristan, nieszczęśliwie zakochany w Izoldzie. Cierpią, ponieważ zatracili się w miłosnym szale.
Franciszek Rabelais to autor „Gargantui i Pantagruela”. Opisuje ona losy dwóch olbrzymów, których imiona stanowią tytuł książki. Pisana jest prozą, składa się z pięciu powieści. Góruje tu język ludowy, pełen wulgaryzmów. Twórca posługuje się groteską i konstruuje fabułę opartą na surrealistycznych wydarzeniach. Dominuje styl niski, a hierarchia wartości kompletnie nie przypomina tej tradycyjnej. Panuje luźny nastrój, występuje parodia i komizm. Można stwierdzić, że zapoznawanie się z tym utworem nie jest w stanie „zmęczyć” czytelnika. Występuje w nim narracja trzecioosobowa. Narrator nie należy do świata przedstawionego i osobiście nie bierze udziału w wydarzeniach.
Pojawiają się liczne środki poetyckie. Podstawowym jest oczywiście epitet, a przykłady to: „białym winem”, „niezgorsze kompany”, „stare portki”. Znaleźć możemy również metafory, np: „Widziałem Epikteta, przybranego wdzięcznie francuską modą”. Udało mi się także znaleźć, ku mojemu zdziwieniu, paradoks, który brzmi: „diabły to wcale niezgorsze kompany” i coś co oczywiście występuje w starych tekstach – archaizmy, a kilka z nich to: „jeno”, „rychło”, „urwipołciami”. Większość z zastosowanych środków poetyckich przez Rabelais'go ma charakter humorystyczny.
Piekło, jakie przedstawił nam Franciszek różni się od piekła Dantego. Jego zdaniem inferno jest miejscem zabawy i sprawiedliwości. Wywyższa się nędzarzy, a osoby które zapracowały sobie na dostatnie życie na ziemi stają się nikim i nie prowadzą już tak godnej egzystencji, jak niegdyś. W opisie pojawiają się nawet ziemskie atrybuty takie jak wino, chleb, dukaty. Przeważa tam luźna atmosfera. Postaci, o których wspomina autor nie różnią się dużo od tych Dantego. Kilku z nich się pokrywa, oprócz, np. Pompejusza, Juliusza Cezara czy papieża Aleksandra.
Podstawowym podobieństwem jakie łączy te dwie powieści jest piekło. Nie dużo różnią się też bohaterowie, u Rabelais'go występuje ich nieco więcej. Natomiast różnic znaleźć możemy mnóstwo. Mimo iż piekło jest tematem obu tych dzieł, ich budowa, opis jest odmienny. Kompozycja utworu też - „Boska komedia” została napisana wierszem, a „Gargantua i Pantagruel” prozą. Ten drugi utworzony jest w języku ludowym, dużo łatwiejszym do przyswajania czytając niż Dantego. Nastrój tych książek pozwala przenieść się w dwa świata. Jeden jest ponury, smutny, przerażający, drugi zaś powoduje śmiech, rozluźnienie. W „Boskiej komedii” narracja jest pierwszoosobowa i unaoczniająca, a w „Gargantui i Pantagruelu” trzecioosobowa i narrator nie bierze bezpośredniego udziału w wydarzeniach.
Obie te lektury przedstawiają nam dwa obrazy piekła, zarazem dwa sposoby mówienia o nim.