Życie - pojęcie z biologi

Życie, zgodnie z ustaleniami biologii zdolność organizmu do przeprowadzania procesów metabolicznych (przemiany materii), dzięki którym możliwe są jego wszelkie funkcje, m.in.: reakcja na bodźce, ruch, podział komórki, wzrost, zmienność, dziedziczność. Procesy życiowe są tym bardziej skomplikowane, im bardziej złożony jest dany organizm.
Istnieją rozmaite formy życia, cechujące kolejne grupy systematyczne organizmów żywych. Proces powstawania życia zwany jest biogenezą. Spośród wielu teorii biogenezy najpowszechniej jest obecnie przyjęta teoria Oparina (Aleksandr Iwanowicz Oparin).
Życie, w ontologii sposób realizowania się bytu, określanego zazwyczaj mianem organicznego (organizm, organicyzm), polegający na tym, że byt ów w aspekcie czasowym i przestrzennym występuje wobec reszty świata jako "jedność" zdolna do rozwoju i ruchu tzw. wsobnego (wzrost, w wielu przypadkach także przemieszczanie się), do reagowania na otoczenie i do wymiany z nim materii i informacji (odżywianie się i zabiegi poznawcze), a także do rozmnażania się.
Mianem życia określa się również sam proces istnienia bytu organicznego od momentu poczęcia aż do śmierci (wg wielu teorii znajduje on swą kontynuację w jakiejś postaci życia pozagrobowego).
Problem funkcji, jaką spełniają w tym procesie przypadek i konieczność, przeznaczenie, wolna wola, wyroki boskie itp., jest rozwiązywany różnie w różnych systemach - zakres możliwych odpowiedzi wyznaczają bieguny skrajnego determinizmu (np. koncepcje losu w starogreckiej tragedii) i absolutnej wolności (egzystencjalizm). Wg niektórych teorii życie jest właściwością świata jako całości, a więc również tzw. materii nieożywionej w rozmaitych jej przejawach (hipoteza Gai, panpsychizm).
W niemal wszystkich religiach i w wielu systemach filozoficznych za zasadę życia uważa się duszę, a za jego pierwszą przyczynę akt stwórczy. U podłoża fenomenu życia umieszcza się niekiedy uaktualniającą się siłę życiową (witalizm). Istnieją też teorie głoszące, że życie to powstała w sposób naturalny, rozwinięta w drodze ewolucji i trwająca dzięki określonym mechanizmom homeostazy forma materii i że do wyjaśnienia tego zjawiska hipotezy stwórcy, duszy, entelechii itp. są zbędne (materializm).
Z punktu widzenia aksjologii życie - w zależności od tradycji (życie ludzkie w szczególności, np. w chrześcijaństwie lub życie w ogóle wg hinduizmu i buddyzmu) - stanowi wartość samo w sobie, a także dlatego, że umożliwia realizację innych wartości (etycznych, estetycznych itd.), i w związku z tym zasługuje na ochronę. Może jednak być ofiarowywane czy poświęcane w imię wartości wyższych, które nadają mu sens - oddanie życia nie oznacza wówczas jego negacji, lecz afirmację i spełnienie. Postawa taka wyrasta z pojmowania życia jako daru i zadania równocześnie, jako egzystencji. Traktowanie go jako wartości najwyższej w znaczeniu bezwzględnym prowadzić może do epikureizmu czy hedonizmu, podporządkowanie go zaś innym wartościom (np. w totalitaryzmie czy w fanatycznych postaciach religijności) - do traktowania go w sposób wyłącznie instrumentalny i radykalnego obniżenia jego ceny, a w konsekwencji do zjawisk takich, jak samobójstwa w imię idei, eksterminacja pewnych grup społecznych czy narodów, masowe rzezie w wojnach religijnych itp.
Życie jest centralnym pojęciem tzw. filozofii życia, akcentującej jego dynamizm i aspekt stwórczy, czyli stawanie się (m.in. F. Nietzsche, H. Bergson, W. Dilthey). Problemy związane z życiem ludzkim jako odmianą życia w ogóle rozpatruje antropologia filozoficzna, zwana też filozofią człowieka (w Polsce zajmuje się nią m.in. J. Tischner), oraz różne kierunki ontologii, np. ontologia umysłu, ontologia egzystencjalna w ujęciu J.P. Sartre'a czy rozwijana przez A. Camusa ontologia Syzyfa.