Dramat
Obejmuje utwory przeznaczone do wystawiania na scenie. Akcja przedstawiona jest za pomocą dialogów i monologów bohaterów, których poznajemy poprzez ich działanie i zachowanie, charakteryzowani są pośrednio. Tekst dramatu dzieli się na główny (wypowiedzi bohaterów) i poboczny (didaskalia) informujących o zachowaniu i wyglądzie bohaterów, miejscu akcji. Dzieli się na akty (akt kończy się ważnym wydarzeniem), sceny (scena uwarunkowana jest zmianą aktorów) i odsłony.
Gatunki:
- tragedia,
- komedia,
- dramat właściwy.
Epika
Obejmujący utwory, w których świat przedstawiony ma charakter fabularny, podmiot literacki występuje jako narrator i podstawową formę wypowiedzi stanowi narracja. Utwór epicki składa się z dwóch płaszczyzn: tego, co ukazana w dziele oraz tego, kto przedstawia ów świat, czyli narratora. Zwykle te płaszczyzny funkcjonują rozdzielnie, dzieli je dystans czasowy, narrator nie należy do świata przedstawionego. Czas epicki nie jest odpowiednikiem gramatycznego czasu przeszłego (określającego to, co było przed aktem wypowiedzi, w relacji do czasu tego aktu), często bowiem porządek czasowy epiki ma charakter bezwzględny: nie odnosi się do żadnej teraźniejszości aktu mówienia, lecz do wewnętrznych stosunków opowiadanej historii.
Gatunki:
- epos
- powieść
- nowela
- opowiadanie
- baśń
- legenda
- satyra
- pamiętnik
Liryka
Obejmuje utwory, których głównym przedmiotem przedstawienia są przeżycia wewnętrzne, przekazywane za pośrednictwem wypowiedzi monologicznej, odznaczającej się subiektywizmem, podporządkowanej funkcji ekspresywnej języka. Centralnym elementem utworu lirycznego jest tzw. podmiot liryczny. Wywodzi się ona od nazwy starogreckiego instrumentu muzycznego - liry. Przy jej wtórze antyczni poeci śpiewali swoje pieśni.
Gatunki:
- hymn,
- oda,
- pieśń,
- elegia,
- tren,
- fraszka,
- sonet,
- poemat,
- epigramat,
- wiersz.