Antropogeneza to suma czynników, procesów i wydarzeń, które doprowadziły do powstania człowieka. Trudno określić początek procesów. Może to być zajęcie nisz nadrzewnych przez pierwsze naczelne w późnej kredzie, powstanie pierwszych małp człekokształtnych w połowie trzeciorzędu lub „zejście z drzew” lub przyjęcie wyprostowanej postawy ciała przez pierwsze człowiekowate przed ok. 6 mln lat. Zadaniem badaczy jest odtworzenie etapów historii rodowej człowieka i ich interpretacja w świecie mechanizmów ewolucji, a także towarzyszących im i warunkujących je wydarzeń geologicznych i ekologicznych. Znanych jest już wiele szczątków człowiekowatych z ostatnich 6 mln. lat, lecz ich interpretacja jest wciąż nie jednoznaczna. Najważniejszym i zarazem początkowym wydarzeniem ewolucji człowiekowatych było przyjęcie pionizowanej postawy i, przypuszczalnie, opuszczenie środowiska leśnego na rzecz otwartych terenów typu sawanny.
Wciąż mało jest skamieniałości z krytycznego okresu kilku milionów lat poprzedzających powstanie najdawniejsze powstanie hominidów i australopiteków. Dużą rolę w procesie odegrały ogólnoplanetarne zmiany w klimacie, zachodzące w ciągu ery kenozoicznej. Ekspansji obszarów otwartych towarzyszyła radiacja przystosowawcza wielu grup ssaków sawannowych. Nie brakuje również dowodów, że przez pierwsze 2 miliony lat ewolucji wiele z ich gatunków żyły jeszcze w lasach i przebywały na drzewach, chociaż miały już pozycję wyprostowaną. Istotną rolę w procesie odegrało powstanie przed ok. 10 mln. lat wschodnioafrykańskiego ryftu, co odcięło wschodnią część kontynentu i zapoczątkowało przebudowę szaty roślinnej. Wielu uczonych uważa, że procesy te spowodowały przejście najwcześniejszych człowiekowatych na naziemny tryb życia.
Ważnym wydarzeniem było przejście z roślinożerności na dietę opartą na dużych ilościach mięsa. Ta zmiana zachodziła etapami. Pierwszym etapem było jedzenie twardszych części roślin. Drugim etapem było rozszerzenie diety (najprawdopodobniej jedzenie padliny) i przyjęcie w pełni pionizowanej postawy. Bardzo ważnym czynnikiem było wytwarzanie narzędzi. Jednak wytwarzanie bardziej złożonych narzędzi kamiennych pojawiło się ok. 2,5 mln. lat temu. Od tego czasu niejako własnej ewolucji.
Cechą wyróżniającą człowiekowate od innych naczelnych jest znaczny rozrost mózgu. Powiększenie się mózgu u człowiekowatych można wiązać ze złożonymi sprzężeniami zwrotnymi między używaniem rąk do celów manipulacyjnych, podziałem pracy, długotrwałą opieką nad potomstwem i rozwojem komunikacji między osobniczej. Istnieje hipoteza łącząca wzrost mózgu z tzw. neotenią-, czyli zatrzymaniem w filogenezie człowieka wielu cech młodzieńczych u form dojrzałych. Etapami ewolucji kulturowej było pojawienie się intencjonalnego używania ognia, pierwsze pochówki, powstanie sztuki i tzw. rewolucja neolityczna.
Homo erectus
Kopalny gatunek człowieka zamieszkujący kontynenty Starego Świata. Pochodził prawdopodobnie z Afryki. Najstarsze nowo odkryte szczątki pochodzą z Gruzji, Chin i Jawy liczą ok. 2 mln. lat. Homo erectus prowadził częściowo osiadły tryb życia. Znaleziskom pitekantropa towarzysza narzędzia kamienne wykonane z krzemienia. Pod koniec plejstocenu poszczególne informacje pitekantropa ewoluowały w kierunku człowieka współczesnego i neandertalczyka.
Homo habilis
Gatunek należący do rodzaju człowiek, rodziny człowiekowatych, który zamieszkiwał Afrykę subsaharyjską pod koniec pliocenu ok. 2,5 mln. lat temu.
Homo neanderthalensis i Homo sapiens
Kopalna forma człowieka znana z późnego plejstocenu. Neandertalczyk by ł przystosowany do zimnego klimatu, na co wskazują proporcje ciała i kształt twarzy. Żył w środowisku tundrowym o zmiennej temperaturze. Cechami zbliżającymi neandertalczyka do człowieka współczesnego jest boczna redukcja łuków brwiowych, wału potylicznego, zaokrąglony kształt potylicy, duża mózgoczaszka i zredukowany prognatyzm twarzowy. Neandertalczyk ustąpił miejsca człowiekowi ok. 30 ty. lat temu.