Typy człowiekowatych | Ważniejsze stanowiska antropologiczne | Istnienie | Ważniejsze cechy budowy | Kultura i podstawowe elementy trybu życia |
|---|---|---|---|---|
AUSTRALOPITEKI (Australopithecinae) | Omo (pd. Etiopia) Jez. Turkana (Kenia) Olduvai (Tanzania) 5 miejscowości w Rep. Pd. Afryki | 3,7 - 1,3 mln lat temu | Bardzo masywne szczęki oraz zęby trzonowe i przedtrzonowe; żuchwa bez bródki; silny prognatyzm; mózgoczaszka słabo wysklepiona (jakby spłaszczona), u niektórych form na czaszce grzebień strzałkowy; zakrzywione kości dłoni; Pojemność mózgoczaszki: ok. 450-650 cm³; niski wzrost, lecz już poruszały się na dwóch nogach. | Pierwsze obrobione narzędzia kamienne, tzw. otoczakowce, brak śladów ognisk, zaczątki łowiectwa, organizacja społe- czna nieznana |
PITEKANTROP (Homo erectus) | Mauer (Niemcy) Jawa (kilka stanowisk) Zhoukoudian (pn. Chiny) Olduvai (Tanzania) Ternifine (Algieria) Vertesszöllös (Węgry) Bilizingsleben (Niemcy) | 1,5 mln – 250 tys. lat temu | Nieco zmniejszone szczęki oraz zęby trzonowe i przedtrzonowe; żuchwa bez bródki; silny prognatyzm; u niektórych form obecna w uzębieniu diastema; mózgoczaszka wyżej wysklepiona; wydatne wały nadoczodołowe; Pojemność mózgoczaszki: ok. 800-1200 cm³ wzrost i proporcje ciała zbliżone były do człowieka współczesnego. | kultury dolnopaleolityczne: abwilska, klatońska, aszelska; pięściami, noże i skrobacze o nieregularnych kształtach wykorzystanie ognia; rozwinięte łowiectwo |
NEANDERTALSKI CZŁOWIEK (Homo neanderthalensis) | Swanscombe (W. Brytania) Steinheim (Niemcy) Ngandong (Jawa) Montmaurin (Francja) Maba (Ciny) Kilkadziesiąt stanowisk w zach. i pd. Europie, w Izraelu, Iraku i Maroku, Zimbabwe | 250 tys. – 40 tys. lat temu | Stosunkowo masywne zęby, przednie; na ogół silny prognatyzm; u niektórych form na żuchwie zaczątkowa bródka; dalej zaawansowane wysklepienie mózgoczaszki;wydatne wały nadoczodołowe; Pojemność mózgoczaszki: ok. 1200-1700 cm³; | kultury środkowopaleolityczne: mustierska i pokrewne; pięściami, skrobacze, rylce; pierwsze próby obróbki kości; wysoko rozwinięte łowiectwo; pierwsze ślady obrzędowego pochówku zmarłych |
CZŁOWIEK ROZUMNY (Homo sapiens) | Liczne stanowiska w Europie, Azji i Afryce, a datujące sięod ok. 15 tys. lat, również w Ameryce i Australii | od ok. 35 tys. lat temu | Zmniejszenie rozmiarów zębów; wydelikacenie szczęk; zanik prognatyzmu; na żuchwie wyraźna bródka; mózgoczaszka kulista; zanik wałów nadoczodołowych; Pojemność mózgoczaszki: śr. 1350-1400 cm³ | kultury górnopaleolityczne; urozmaicone i starannie obrobione narzędzia kamienne i kościane (groty strzał i oszczepów, igły); malowidła naskalne, wysoko rozwinięte łowiectwo; ok. 8-10 tys. Lat temu zaczątki rolnictwa i hodowli; początki zróżnicowania społecznego |
