Działalność polityczna Władysława Grabskiego.

Władysław Grabski to człowiek nie tylko aktywny społecznie, ale i politycznie. Na początku swojej kariery politycznej w 1904 r. współzakładał nielegalny, związany z endecją Związek Pracy Narodowo – Politycznej. Rok później za swoją działalność został przez władze rosyjskie uwięziony. W tym czasie związał się z Narodową Demokracją. Działał w Izbie Państwowej i w Kole Polskim, które grupowało polskich posłów z zaboru rosyjskiego. A w latach 1906-1912 był trzykrotnie posłem w Dumie rosyjskiej. Podczas pełnienia tej funkcji walczył o autonomie Królestwa Kongreswego, a także dążył do zmniejszenia opodatkowania zaboru rosyjskiego. Udało mu się doprowadzić do uchwalenia przez Dumę kredytów na działalność polskich stowarzyszeń i kółek rolniczych oraz do wprowadzenia odpowiednich poprawek do rosyjskiej ustawy komasacyjnej, pozwalających na wykorzystanie jej także w Królestwie. Grabski nie wierzył jednak w mozliwość uzyskania niepodległości w oparciu o Rosję, dlatego zrezygnował w 1912 r. z kandydowania do IV Dumy i powrócił do kraju.
Po powrocie do kraju został wiceprzewodniczącym w Centralnym Towarzystwie Rolniczym. W tym samym roku zaczął pełnić funkcję dyrektora w założonym przez siebie Biurze Pracy Społecznej i ukierunkował działalność Biura na przygotowanie powszechnego nauczania i budowy gminnych budynków szkolnych, przygotował także wydanie Roczników Statystycznych Królestwa Polskiego. Przed wybuchem I wojny światowej był prezesem Sekcji Społeczno-Ekonomicznej Towarzystwa Popierania Pracy Społecznej, które przez działalności wydawnicze dążyło do realizacji powszechnego nauczania.
Po wybuchu I Wojny Światowej wszedł w skład utworzonego w 1914 r. w Warszawie z inicjatywy Narodowej Demokracji Komitetu Narodowego Polskiego, który reprezentował orientację prorosyjską, czyli zjednoczeniem ziem polskich pod berłem cara. We wrześniu 1914roku z inicjatywy Grabskiego powstał Centralny Komitet Obywatelski, którego był przewodniczącym. Komitet organizował prace związane z porządkowaniem życia społecznego rozbitego przez zaborców, reprezentował interesy ludności polskiej wobec rządu rosyjskiego.
W czerwcu 1915 r. W. Grabski był członkiem delegacji polskiej do cara Mikołaja II w sprawie realizacji manifestu do Polaków głównodowodzącego wojsk rosyjskich, wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza. Manifest został ogłoszony 14 sierpnia 1914 r., obiecywano w nim połączenie po wojnie wszystkich trzech zaborów w jedną całość pod berłem cara. Efektem audiencji u cara było stworzenie mieszanej komisji polsko-rosyjskiej w sprawie scalenia ziem polskich, do której powołano także Grabskiego.
Po wkroczeniu Niemców do Warszawy w sierpniu 1916r. i rozwiązaniu przez nich Centralnego Komitetu Obywatelskiego Władysław Grabski, w związku ze swą antyniemiecką postawą, opuścił Królestwo, wyjechał do Petersburga, gdzie został głównym pełnomocnikiem CKO. Tam również został członkiem Rady Towarzystw Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Grabski utworzył na terenach nie okupowanych przez Niemców organizację pomocy dla uchodźców polskich, których było ok. 800 tys. szczególny nacisk kładł na oświatę i kulturę, powstało kilka tysięcy szkół polskich dla 50 tys. dzieci.
Był w składzie Polskiej Komisji Likwidacyjnej, jednak wkrótce ustąpił, przekonawszy się o niemożliwości realizacji własnych postulatów i o niechęci Rosjan do Polski. W 1917 roku opublikował w Petersburgu "Podstawy siły wewnętrznej państwa polskiego". Dowodził tu konieczności zerwania z obcymi wpływami przy odrodzeniu Polski.
Po powrocie z Rosji, w kwietniu 1918 roku, zaproponowano mu przewodniczenie Komisji do Spraw Uregulowania Stosunków Handlowych z Niemcami. Sprawa ta nie doszła do skutku, ponieważ Niemcy uwięzili W. Grabskiego w Modlinie. Z aresztu został zwolniony 12 października 1918 roku. 26 października 1918 r. został ministrem rolnictwa w gabinecie Józefa Świeżyńskiego. Rząd ten przetrwał jednak zaledwie trzynaście dni, gdyż został odwołany przez Radę Regencyjną w związku z próbą zamachu stanu.
Po powstaniu niepodległej Polski kierował działalnością Głównego Urzędu Likwidacyjnego, instytucji która zajmowała się rozwiązaniem kwestii rozrachunków zobowiązań finansowych z czasów wojny.
W 1919 roku został delegatem na Kongres Pokojowy w Paryżu wraz z Ignacym Paderewskim i Romanem Dmowskim, miał bronić polskich interesów gospodarczych, znajomość zagadnień finansowych pozwoliła W. Grabskiemu skutecznie zwalczać żądania ekonomiczne mocarstw. Ostatecznie kraj nasz został obciążony niewielkimi ciężarami finansowymi z tytułu partycypacji w dawnym zadłużeniu państw zaborczych oraz z powodu uzyskania niepodległości na skutek I wojny światowej (tzw. podatek wolnościowy). Podpis W. Grabskiego widnieje pod tekstem Traktatu Wersalskiego, podpisał także traktat pokojowy z Austrią w Petit Trianon.
W grudniu 1919 r. został ministrem skarbu. Już wtedy planował reformę walutową zabiegając w tym celu o pożyczkę amerykańską. 23 czerwca 1920 po raz pierwszy został premierem. Był to moment trudny - toczyła się wojna polsko-bolszewicka. W okresie największych sukcesów ofensywy Armii Czerwonej powołał do życia 1 lipca 1920 r. Radę Obrony Państwa, rodzaj specjalnej najwyższej władzy państwowej na czas wojny. Starał się pozyskać chłopów, w tym celu sejm uchwalił 15 lipca ustawę o wykonaniu reformy rolnej. 4.07.1920 r. Polska uznała oficjalnie niepodległość Litwy. 11.07 1920 r. odbył się plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powiślu.
W lipcu 1920 roku brał udział w konferencji w Spa w Belgii (w sprawie niemieckich odszkodowań wojennych z I wojny światowej), która odbywała się w trakcie wojny polsko-bolszewickiej. Grabski starał się o pomoc mocarstw zachodnich: zwiększenie dostaw wojskowych do Polski i uzyskanie interwencji politycznej mocarstw w zawieszeniu działań wojennych między Polską i Rosją Radziecką. Uzyskał to lecz, pod wpływem nacisków angielskich poczynił wiele niekorzystnych dla Polski ustępstw, zwłaszcza w sprawie Śląska Zaolziańskiego (rezygnacja z plebiscytu na Śląsku Cieszyńskim, Spiszu i Orawie, w zamian za neutralność Czechosłowacji w toczącej się wojnie) i polskich uprawnień w Gdańsku (rezygnacja z części uprawnień Polski w zarządzie portu gdańskiego).
19 grudnia 1923 objął po raz drugi urząd premiera. Był już politykiem doświadczonym i jak nikt inny zdolnym do wyprowadzenia kraju z kryzysu. 20.grudnia podczas expose sejmowego zapowiedział szybkie zrównoważenie budżetu, reformę walutową i projekt ustawy dającej rządowi nadzwyczajne uprawnienia. Energiczna działania Grabskiego szybko zaczęły przynosić skutki. Wzrosła ściągalność podatków, zmniejszono radykalnie wydatki państwowe. Premier przygotował utworzenie Banku Polskiego, która to instytucja jak jedyna mogła emitować nową walutę – złotego polskiego. Bank był spółką akcyjną co skutecznie uzależniało go od rządu i ewentualnych nacisków politycznych. 28.kwietnia Bank Polski rozpoczął skup marek po kursie 1,8 miliona marek polskich za 1 złotego. Za 1 dolara trzeba było zapłacić 5,18 złotego. Reforma walutowa, przeprowadzona bez pomocy finansowej z zewnątrz była wielkim sukcesem rządu i przede wszystkim samego Grabskiego. Jednak mimo tego że reforma była przeprowadzona własnymi siłami, rząd uważał za konieczne przyciągnięcie do Polski kapitałów zagranicznych, co jego zdaniem ułatwiłoby przezwyciężenie kryzysu gospodarczego i umożliwiłoby utrzymanie dodatniego bilansu płatniczego. W związku z tym zaciągnięto we Włoszech niewielką pożyczkę ok. 14mln dolarów udzieloną na bardzo ciężkich warunkach, od której odsetki wynosiły 23-24%. Realizując w swej polityce zagranicznej politykę profrancuską, spowodował odwołanie z Polski angielskiej misji finansowej Younga, która usiłowała osłabić więzy polsko-francuskie i uzależnić cała politykę ekonomiczną, a jednocześnie uchylała się od udzielania kredytów. Poza pożyczką włoska rząd Grabskiego otrzymał także od Francji pożyczkę na cele wojskowe w wysokości 400mln franków, co jednak nie wpłynęło na sytuacje gospodarczą Polski. Nie wielkie rezultaty dała pożyczka zaciągnięta w amerykańskim banku Dillona na finansowanie produkcji przemysłowej i działalności inwestycyjnej. Rząd Polski miał świadomość, że bliższa współpraca ze związkiem radzieckim może otworzyć przed przemysłem polskim olbrzymi, niezwykle chłonny rynek radziecki, jednak odrzucił to rozwiązanie głównie ze względów politycznych.
Rząd Grabskiego skutecznie przeprowadzał też inne reformy. W lutym 1925 r. przy wydatnym współudziale brata premiera, Stanisława Grabskiego podpisany został konkordat(umowa zawierana między państwem a Stolicą Apostolską). Z kolei w lipcu tego samego roku uchwalona została, długo oczekiwana, ustawa o reformie rolnej, która w znacznym stopniu rozładowała głód ziemi wśród chłopów. Do niewątpliwych sukcesów rządu należy tez zaliczyć powołanie Korpusu Ochrony Pogranicza. Dzięki temu w kolejnych latach udało się skutecznie opanować sytuację na wschodnich rubieżach państwa.
13. listopada 1925 r. Władysław Grabski podał swój rząd do dymisji. Powodem rezygnacji był brak wsparcia ze strony sejmu i konflikt z Bankiem Polskim. Grabski odchodził rozgoryczony i nigdy już do czynnej polityki nie wrócił. W kolejnych latach zajął się pracą naukową.
W opinii wielu historyków znaczenie reformy walutowej dla młodego polskiego państwa, było równie ważne jak bitwa warszawska.