Poglądy Prusa i Orzeszkowej na wychowywanie dzieci i młodzieży.

Jak wiadomo pozytywistom przypadła ocena powstania styczniowego. Ocena ta nie mogła być pozytywna. Powstanie nie przyniosło oczekiwanego skutku, a mianowicie wyzwolenia ojczyzny. W powstaniu tym zginęło zbyt wielu młodych ludzi, tak, więc w najbliższym czasie kolejne zbrojne wystąpienie przeciwko zaborcom nie wchodziło w rachubę, a ponieważ zaborcy chcieli zabić ducha narodu wprowadzając język własnego kraju jako język urzędowy itp. rzeczy trzeba było dotrzeć do najmłodszych i zaszczepić im miłość do zniewolonej ojczyzny. Któż inny jak nie pisarze najlepiej nadawali się do tego. Mogli bowiem przez swe prace dotrzeć do szerokich kręgów ludzi.
Głównym celem było danie młodzieży odpowiedniego wykształcenia, gdyż rozwój intelektualny jest najważniejszy. Oczywistym faktem jest również to,że niewykształconemu narodowi łatwiej było coś narzucić. Wykształcona osoba ma własne zdanie, natomiast niewykształcona dba tylko o to, aby przetrwać. Kolejnym celem było ukierunkowanie młodzieży w stronę przywiązania do ojczyzny. Orzeszkowa w swej twórczości, poprzez opisanie bohaterskiej postawy ludzi, którzy polegli w walce o odzyskanie niepodległości, pokazywała doskonałe wzorce do naśladowania. W noweli „Gloria Victis” ukazuje nam dwie postacie: Jagmina i Tarłowskiego. Pierwszy z nich silny, dobrze zbudowany, drugi wątły fizycznie, ale o wielkim sercu, na polu walki wykazuje się nie lada odwagą, ratując dowódcę powstania. Postawy tych dwóch postaci na pewno dają dużo do myślenia. Z kolei w powieści „Nad Niemnem” Orzeszkowa nawiązuje do powstania poprzez zbiorową mogiłę tych, którzy zginęli w bohaterskiej walce. Przez postawę Benedykta Korczyńskiego, który nie chciał sprzedać lasu, na którym znajdowała się ta mogiła, pokazuje nam,że nie możemy zapomnieć o tych, którzy oddali życie za wolność.
Jednocześnie w powieści tej krytykuje dotychczasowy sposób wychowywania dzieci przez szlachtę, a mianowicie dbanie jedynie o siebie, beztroskie życie w luksusie, w czasie, gdy Polska nie istnieje na mapie. Nie istnieje na mapie, ale istnieje w sercach ludzkich.
Metody wychowania przedstawiane przez Orzeszkową powinny być również wykorzystywane w dzisiejszych czasach. W czasach, w których dla młodzieży jedynym celem życia jest pieniądz. Brak innych wartości jak tylko materialne jest bardzo niepokojący.