Rewolucja – siła niszcząca czy twórcza.

Rewolucja wg słownika języka polskiego to gwałtowny przewrót w życiu społeczeństwa i państwa, najwyższa forma walki klas, pojawiająca się jako obalenie przeżytego ustroju społecznego i ustalenie nowego.
Od zawsze przyczyną rewolucji było różnicowanie klasowe społeczeństwa oraz ucisk i wyzysk warstw niższych. Straszliwe warunki życia, nadludzka praca, nędza i szerzące się choroby są obrazem proletariatu oraz chłopstwa.
Taka sytuacja nie mogła być zaakceptowana, dlatego narastające niezadowolenie doprowadzało niejednokrotnie do wystąpień.
W 1690 r. wybuchła angielska rewolucja burżuazyjna, która doprowadziła do okresowego obalenia monarchii.W 1789r
miała miejsce Wielka Rewolucja Francuska, która spowodowała upadek systemu feudalnego i rozwój kapitalizmu.Wielka Socjalistyczna Rewo lucja Październikowa w Rosji,rozpoczęta w 1917r przez klasę robotniczą, była pierwszą na świecie zwycięską rewolucją ,w wyniku której doszło do ustanowienia dyktatury proletariatu i utworzenia państwa radzieckiego.
Literatura nie była obojętna wobec walki klas. W romantyzmie Zygmunt Krasiński podejmuje ten temat w „Nie-boskiej Komedii”, która jest abstrakcyjną rekonstrukcją rewolucji. Budując literac-ki przewrót ,opiera się na faktycznych wzorcach: Wielkiej Rewolucji Francus-
kiej, przewrocie Cromwella w Anglii oraz powstaniu listopadowym. Zamieszcza on w tym dramacie odpowiedź na pytanie, czym jest rewolucja. Oczywiście patrzy nań przez pryzmat swojego arystokratycznego pochodzenia. W utworze występują dwa wrogie obozy: arystokracji, z hrabią Henrykiem na czele i ludu, tłumu dowodzonego przez Pankracego. Do buntu pchnął rewolucjonistów odwieczny wyzysk, krzywda, głód i nędza. W zamian za wiekowe upokorzenia głoszą wolność, równość, powszechną własność i ateizm, wypowiadając posłuszeństwo „Bogu, królom i panom”. Arystokraci też mają swoje argumenty: uważają się za odwiecznych obrońców i nauczycieli prostego ludu, budowniczych tradycji i historii wielu pokoleń. Głoszą hasło honoru, obrony własności rodów i wiary chrześcijańskiej.
Rewolucjoniści ukazani są w sposób negatywny.To zdemoralizowany motłoch pragnący jedynie zemsty, głoszący apoteozę zbrodni, grabieży oraz nadużywający alkoholu. Tylko Pankracy kieruje się ideałami, tłum natomiast zaślepiony żądzą zemsty, bezmyślnie kroczy za nim. Trudno powiedzieć, że jedna z grup jest lepsza od drugiej. Szlachta, pozornie pobożna i dumna, jest zepsuta, a w chwili klęski tchórzliwa, podła oraz skłonna do zdrady.
Obie grupy mają racje cząstkowe, obie uzurpują sobie prawo wyłączności racji i to jest przyczyna ich klęski.
Rewolucja zatem według Krasińskiego jest przekleństwem. Jest to sytuacja, w której zło walczy ze złem, a wówczas zwyciężyć może tylko element „nieboski’, a więc szatański – zło. Jest wielkim fałszem, bo ideały są tylko pretekstem, gdyż zwycięski motłoch zajmie miejsce panów i będzie postępować tak samo. Idea zła – tragicznego przewrotu nie ma przyszłości, skazana jest ona na zagładę, gdyż rację bytu ma tylko dobro. Pankracy zwycięża tylko pozornie, gdyż umiera oślepiony blaskiem Chrystusa, który jest symbolem dobra, nowego, lepszego świata. Bóg ingeruje w dzieło człowieka, które jest „nieboskie” po to, aby dzieje świata odnowić, czy po to aby je ostatecznie zakończyć ? Na to pytanie nie ma w dramacie odpowiedzi.
Wiersz Juliusza Słowackiego pt. „Uspokojenie” jest odpowiedzią na utwór Krasińskiego. Tu interpretacja rewolucji jest inna. Poeta bowiem uspokaja tych, którzy się jej boją i nazywają zdradą.
Prezentuje tutaj swoją filozofię genezyjską, która zakłada, że wszystko co istnieje posiada duchową istotę. By osiągnąć wyższy stopień doskonałości, musi rozbić starą formę, złożyć z niej ofiarę. Stąd odwieczny konflikt między duchem a jego zewnętrzną, materialna formą. W myśl tej koncepcji rewolucja jest ofiarą, jaką społeczeństwo musi złożyć oraz zmianą formy – systemu. Wizja rewolucji na Starym Mieście w Warszawie jest przerażająca. Przynoszą ją zorze, niebiosa i wyjący wiatr aniołów. Walka ukazana jest jako bitwa ciemnych mocy. Autor stosuje silny efekt akustyczny, by podkreślić, że przewrót porusza i ogarnia nie tylko ludzi, ale również kamienie i kościoły. Apokaliptyczną wizją rewolucji jest zrzucenie starej formy, moment, kiedy duch odrzuca starą skorupę , czyli postęp.
W powieści Stefana Żeromskiego „Przedwiośnie” również znajdujemy przerażający obraz rewolucji październikowej w Rosji. Jest to wizja rzezi, mordów, grabieży i gwałtów.
W utworze mamy odrębne stanowiska wobec przewrotu. Główny bohater, Cezary Baryka, ulegający wpływom młodzieżowiec głosi ideę rewolucji, nazywa ją próbą odnowy świata, zburzeniem starego porządku. Baryka jest bezkrytyczny, przyjmuje głoszone hasła z entuzjazmem. Uważa, że rewolucja jest aktem sprawiedliwości, gdyż biedota ma prawo do walki o nową, lepszą rzeczywistość. Matka Cezarego przyjmuje inne stanowisko. Uznaje ją za przyczynę głodu i nędzy. Wykazuje, że nie można nic zbudować na cudzej krzywdzie, rzezi i mordzie. Przewrót jest złem, które wyzwala najgorsze instynkty, wznieca walki narodowościowe, a straszne jest to, że najwięcej cierpią niewinni. Twierdziła, że jeżeli ktoś chce stworzyć ustrój komunistyczny, to powinien podzielić na równe działy pustą ziemię.”...Cóż to za komunizm ,gdy się wedrzeć do cudzych domów, pałaców,
kościołów...”
Również ojciec Cezarego uważał rewolucję za siłę niszczącą ,absurd dziejowy, gdyż wiedział ,że nie doprowadzi do sprawiedliwości. Jest to zjawisko niszczące społeczeństwo i zmieniające dotychczas ciemiężonych ludzi w ciemiężycieli.
Żeromski był przeciwny rewolucji, rozu-
miał ją jako zło .Uważał, że niesie ze sobą jedynie mordy i grabieże oraz degradację wszelkich wartości. Przewrót wg autora niczego nie tworzy ,ale wszystko niszczy, ponieważ jest wynikiem nienawiści i zemsty, nie może więc wyniknąć z niego nic dobrego. Pomimo to Żeromski popierał racje rewolucjonistów, gdyż uważał ,że należy wprowadzić zmiany i był świadomy konieczności walki. Występował jednak przeciwko całej koncepcji i formie krwawego przewrotu. Autor chciał przerazić widmem rewolucji i w ten sposób ostrzegał oraz próbował zapobiec podobnym wydarzeniom w kraju.
Stanisław Ignacy Witkiewicz w „Szew-
cach” również dokonuje oceny rewolucji. Przedstawia trzy fazy przewrotu społecz-
nego. Prokurator Scurwy dokonuje zama-
chu ,wprowadzając dyktaturę na miejsce
kapitalizmu. Ustrój ten cechuje totalita-ryzm, kult siły i posłuszeństwo przywód-cy. Następnego przewrotu dokonują szewcy, tworząc ustrój „komunistyczny”.
Zmiana porządku społecznego polega na odwróceniu ról. Teraz szewcy sprawują
władzę, a dotychczasowe warstwy zostają poniżone. Trzeci natomiast przewrót zostaje przeprowadzony przez Hiperrobociarza, który prowadzi działania anarchistyczne. Jest symbolem, zapowiedzią absolutnej mechanizacji. Ma on wprowadzić kres ideologii i technokrację. Władza przechodzi w ręce dygnitarzy: Towarzysza X i Abramowi-
cza, którzy mówią: ”Szkoda, że my sami nie możemy być automatami.”
Rewolucja w ujęciu Witkacego ukazana jest jako bezsens. Władza przechodzi bowiem w inne ręce, co oznacza zmianę sposobu rządzenia, a nie jego istoty. Nas-tępcy wcale nie są lepsi od ich poprzedników. Witkacy wyraźnie prze-
strzega przed rewolucją, ukazując, czym naprawdę jest. Według autora to jedynie zamiana miejsc, prowadząca do mechanizacji i zezwierzęcenia społ. oraz
psychicznej degradacji jednostki. Rewolucja ma na celu dobrobyt ,a nie realizację idei, dlatego nie może ona zapewnić polepszenia sytuacji ogólnej, lecz tylko jednej grupy kosztem drugiej.
Podkreśla, że historia wraca do punktu wyjścia. Rewolucja nie ma sensu, gdyż jest wielkim chaosem, który prowadzi do terroru, przemocy i gwałtu, jest katastrofą.
We wszystkich utworach poruszających problem rewolucji walka klas ukazana jest jako siła niszcząca. Czy tak jest w rzeczywistości? Naocznie o tym mogło się przekonać pokolenia naszych dziadków. Rewolucja w Rosji opierała się na wspaniałych ideach, miała bowiem przynieść nowy, lepszy świat. Tak się jednak nie stało. Udało się zburzyć stary porządek i stworzyć nowy, w którym klasa robotnicza stanęła u władzy. Osiągnęła ją jedna w wyniku krwawego przewrotu, w którym zginął car i wielu niewinnych ludzi. Nowy system wprowadził dyktaturę i terror, paraliżując życie społeczeństwa.
Niezależnie więc po czyjej stronie staniemy: rewolucjonistów, uciskanych przez wiele pokoleń, czy obrońców starego systemu, „rewolucja” jako zjawisko oznacza chaos, zmianę władzy oraz potworne dzieło zabijania.