Izolacja morfiny z opium i przekształcenie jej w chlorowodorek

Alkaloidy makowca.

Surowcem służącym do otrzymania alkaloidów makowca jest opium oraz słoma makowa. Opium jest to wysuszony sok mleczny niedojrzałych makówek (Papaver somniferum Linne). Uzyskuje się go przez 3-4 krotne, pionowe nacięcie niedojrzałych makówek rosnących roślin. Wypływający z nasion sok zastyga na masę i jest zbierany, a następnie suszony w zacienionym miejscu w temp. 60*C oraz prasowany w kostki; w takim stanie występuje jako produkt handlowy. Głównymi dostarczycielami opium są Turcja, Bułgaria, kraje byłej Jugosławi, Iran, Chiny oraz Indie. W opium znajduje się mieszanina około 25 alkaloidów, z których sześć otrzymuje się na skalę przemysłową w stanie czystym. Niżej zostanie podana zawartość niektórych alakloidów w opium (w %):
morfina 10-14
narkotyna 5-8
papaweryna 0,5-1
kodeina 0,5-1
narceina 0,1-0,2
tebaina 0,2-0,5

Proces wyodrębnienia i oczyszczania morfiny z opium (metoda Junning'a i Corcoran'a).

Przykład:
5 g opium pocięto na małe kawałki i ekstrahowano pod chłodnicą zwrotną z 0,4 g wodorotlenku sodu w 25 ml metanolu w ciągu 1-2 h. Wyciąg metanolowy przesączono w celu usunięcia materiałów cząsteczkowych. Po dodaniu 1 g pomocniczo przesączonego wyciągu metanolowego, zawierającego 465-485 mg morfiny, usunięto metanol pod zmniejszonym ciśnieniem. Osad mieszano z 5,5 ml 1,0 N roztworu wodorotlenku sodu przez 10 min. w temp. 35*C i dostosowano jego pH do około 11,5-11,9 przy użyciu 50%-owego kwasu octowego w wodzie. Wodny wyciąg przesączono a osad przemyto 5,5 ml 0,01 N roztworu wodorotlenku sodu. Połączony przesącz wodny mieszano przez 10 min. z 0,5 g octanu sodu i przesączono ponownie. Filtrat ekstrahowano dwukrotnie 5 ml toluenu i dostosowano jego pH do 9,1 przy użyciu 50%-owego kwasu octowego w wodzie. Mieszaninę pozostawiono na okres 6-10 h w temp. pokojowej w celu kompletnego wytracenia się morfiny a później przesączono. Osad przemyto wodą i suszono w temp. pokojowej. Osad ten zawierając 400-426 mg morfiny reprezentował 86-88% wolnej zasady w przeliczeniu na ilość morfiny w początkowym wyciągu metanolowym. Czystość morfiny uzyskana w wyniku zastosowania tej metody wynosiła 84-86% w przeliczeniu na jej masę wagową.

Przekształcenie wolnej zasady morfiny w chlorowodorek.

Przykład:
Surową morfinę przeprowadzano w chlorowodorek, który poddawano krystalizacji z wody o temp. 90*C (użycie rozc. HCl- [12%-owy r-ór wodny HCl]).


Literatura:
1. Farmakopea Polska III, PZWL Warszawa 1954;
2. Technologia chemiczna organiczna, t.II, PWN warszawa 1954;
3. Opis patentowy USA izolacji i oczyszczania morfiny z opium metodą Junning'a i Corcoran'a