Leki przeciwbólowe

Od niepamiętnych czasów medycyna ludowa stosowała mleczny sok wyciekający z niedojrzałych makówek jako skuteczny środek przeciwbólowy i nasenny. Zażywany w większych dawkach wywoływał sen letargiczny, a potem śmierć. W Polsce istniał niegdyś na wsi zwyczaj pojenia niemowląt odwarem z makówek, by długo spały i nie płakały. Praktykowały ten sposób również nieuczciwe piastunki. Wykorzystywano tu fakt, że dzieci do lat czterech są bardzo wrażliwe na działanie składników soku makowego, które wywołują ciężkie zatrucia i pozostawiają ślady na całe życie.
Wysuszony sok maku nosi nazwę opium. Czynne substancje opium - alkaloidy są to niezwykłe w oddziaływaniu fizjologicznym związki organiczne, występujące w świecie roślinnym i zawierające w cząsteczce oprócz atomów węgla, wodoru i najczęściej tlenu - również atomy azotu. Dzięki obecności tego pierwiastka wykazują odczyn zasadowy, tworząc z kwasami sole.
Są to zwykle trucizny układu nerwowego. Już dawki miligramowe mogą wywołać ciężkie zatrucia. Stosowane w bardzo małych ilościach alkaloidy są cenionymi i energicznie działającymi lekami. Na przykład kokaina ma właściwości znieczulające, kofeina pobudza energicznie ośrodek oddechowy, a najważniejszy składnik soku makowego - morfinę, stosuje się jako silnie działający środek przeciwbólowy.
Opium po odpowiedniej przeróbce jest stosowane przez narkomanów do palenia w fajkach. Palacze opium popadają w stan snu, otępienia. Po kilku godzinach takiego snu palacz budzi się, w stanie wielkiego rozdrażnienia, i szuka znów zapomnienia w nowej porcji opium. To doprowadza do kompletnej ruiny zdrowia fizycznego i psychicznego. W XlX wieku, kiedy jeszcze nie zdawano sobie w pełni sprawy ze szkodliwości oddziaływania opium, jego nadużywanie było zjawiskiem dość częstym.
Suche opium zawiera oprócz morfiny jeszcze do 20% innych alkaloidów występujących w połączeniu z kwasami organicznymi. Apteki wydają chorym sproszkowane opium jako leki przeciwbólowe i przeciw skurczom. Pacjenci, którym zbyt często zapisywano przetwory opiumowe dla uspokojenia bólu, stawali się często nałogowcami usiłującymi za wszelką cenę zdobyć upragniony narkotyk.