Wojna na Pacyfiku.

Przystępując do II wojny światowej Japonia jako potęga militarna miała w zasadzie jeden poważny problem – nie miała własnych złóż surowców naturalnych tak potrzebnych do prowadzenia wojny. Plan strategiczny zakładał zdobycie bogatych złóż tych surowców w Indiach Holenderskich (obecnej Indonezji, m.in. wyspy Borneo, Sumatra, Jawa) i na Półwyspie Indochińskim. Zakładano również rozciągnięcie „zewnętrznych linii obrony wysp macierzystych”, a mianowicie zajęcie m.in. Filipin, Karoliny, Wysp Marschalla, Wysp Gilberta oraz część Aleutów. W dalszych planach po zajęciu wyżej wymienionych archipelagów zamierzano uderzyć na południu na Nową Gwineę, a na wschodzie na Hawaje. Ostatecznym celem miało być zajęcie Australii i desant na kontynent północno-amerykański.
Społeczeństwo amerykańskie nie było skłonne do prowadzenia wojny, zarówno w Europie jak i na Pacyfiku. Flota amerykańska, mimo że plasowała się na drugim miejscu zaraz po Royal Navy, nie była przygotowana do działań na rozległych obszarach Pacyfiku. Admiralicja wciąż uzna-wała okręty liniowe (większość z nich pamiętała jeszcze I wojnę światową i dawno nie była modernizowana) za trzon floty, posiadane lotniskowce - choć w miarę nowoczesne - wyposażone były w samoloty, których osiągi znacz-nie odbiegały od osiągów japońskich maszyn. Flota amerykańska nie posiadała ściśle sprecyzowanych planów obrony lub ataku, a jedynym założeniem było niedopuszczenie nieprzyjaciela do kontynentu. Stosunek sił na Pacyfiku wyglądał następująco:
USA Sprzymierzeni (USA, WB, HOL, FR) Japonia
Pancerniki (BB) 8 10 10
Lotniskowce (CV) 3 3 10
Kr. ciężkie (CA) 13 14 18
Kr. lekkie (CL) 11 22 18
Niszczyciele (DD) 80 100 113
Okręty podwodne 56 69 63

W swoich planach Japończycy przewidzieli, że w końcu USA wtrącą się do wojny by zapobiec dalszym zdobyczom terytorialnym Japonii, więc w rządzie japońskim powstał plan uderzenia na USA z zaskoczenia, tak aby za jednym zamachem zniszczyć całą flotę Pacyfiku stacjonującą w Pearl Harbor. Plan ten zakładał wysłanie wszystkich lotniskowców floty w niewielkiej eskorcie przez Pacyfik na Hawaje. Samoloty z lotniskowców miały zaatakować Pearl Harbor i przyległe bazy amerykańskie (lotniska : Ewa, Heleiwa, Hickam, Wheeler, Bellows). Między 10 a 18 listopada 1941 roku w morze wyszły 32 nowoczesne jednostki Floty Cesarskiej i skierowały się w kierunku Hawajów. W skład zespołu, którym dowodził v-adm. Nagumo, weszły m.in. lotniskowce : „Akagi” – okręt flagowy, „Kaga”, „Hiryu”, „Soryu”, „Shokaku”, „Zuikaku” wraz z pancernikami: „Hiei”, „Kirishima” oraz osłoną złożoną z krążowników i niszczycieli. 7 grudnia o godzinie 6.15 z lotniskowców znajdujących się 275 mil morskich na północ od Oahu wystartowały 183 samoloty pod dowództwem komandora Fuchidy i skierowały się w stronę Pearl Harbor. O godzinie 7.49 w eter poszedł meldunek „TORA...TORA...TORA” oznaczający, że zaskoczenie przeciwnika powiodło się i atak został rozpoczęty. W dniu 7 grudnia 1941 w Pearl Harbor znajdowało się 8 pancerników („California”, „Nevada”, „Oklahoma”, „West Virginia”, „Maryland”, „Tennessee”, „Arizona”, „Pennsylvania”), 2 ciężkie krążowniki, 6 lekkich, 29 niszczycieli, 5 okrętów podwodnych i ok. 50 innych okrętów. Atak na Pearl Harbor był całkowitym zaskoczeniem dla Amerykanów, co widać było w rezultacie tego ataku. Japończycy stracili 29 z 353 samolotów wysłanych nad Oahu, Amerykanie natomiast stracili: 5 pancerników (z których odbudowano: „Nevadę”, „Californię”, „West Virginię”), 424 samoloty, 3300 zabitych i 620 rannych, a większość pozostałych okrętów została mniej lub bardziej uszkodzona.
Podsumowując: tragedia w Pearl Harbor zmobilizowała Amerykanów do przystąpienia do wojny po stronie aliantów. Dziś wiemy, że atak na Pearl Harbor to początek końca Cesarstwa Japońskiego i III Rzeszy. Bezpośrednio po ataku na Pearl Harbor admiralicja amerykańska przygotowała plan wojny. Zakładał on 3 fazy działań :
1. defensywną – głównie obrona linii komunikacyjnych oraz obrona kontynentu;
2. równowagi sił – okres głównie działań defensywnych, lecz nie wykluczano możliwości sporadycznych ataków;
3. ofensywy – całkowite przejęcie inicjatywy, atakowanie nieprzyjaciela o czasie i w miejscu dla siebie najdogodniejszym.
Admiralicja brytyjska jeszcze przed wybuchem wojny z Japonią zdecydowała się wysłać na Daleki Wschód eskadrę złożoną z 2 pancerników: „Prince of Wales” i „Repulse”.
8 grudnia pancerniki w eskorcie 4 niszczycieli opuściły Singapur i udały się w stronę inwazyjnych sił japońskich, których celem były Malaje. Okazało się, że Japończycy wpędzili eskadrę brytyjska w pułapkę. 11 grudnia na zespół natarła grupa 96 bombowców nurkujących i torpedowych. Wynikiem tego starcia było zatopieniu obu potężnych okrętów i śmierć 840 ludzi. To wydarzenie całkowicie zaskoczyło sprzymierzonych i pokazało, że to już nie pancernik lecz samolot jest teraz najgroźniejszą bronią w walce na morzu.
Po zneutralizowaniu znacznej części floty amerykańskiej Japonia posiadła na Pacyfiku całkowitą przewagę. Rozpoczęło się rozszerzanie zewnętrznego pasa obronnego. Na pierwszy ogień poszedł maleńki atol Wake, następnie nieco większa wyspa Guam - obie te wyspy miały kluczowe znaczenie w komunikacji lotniczej na linii Hawaje – Filipiny. W połowie grudnia Japończycy wylądowali na nieobsadzonych przez Amerykanów wysepkach koralowych: Makin i Tarawa. Następnym celem japońskiego ataku stały się Filipiny. W międzyczasie został sformowany prowizoryczny zespół amerykański składający się z:
CA „Houston”, CL „Marblehead”, CL „Boise” oraz 13 niszczycieli. Pierwszy atak został przepuszczony na wyspę Luzon 8 grudnia. Wyspę tę, po zlikwidowaniu obrony powietrznej Amerykanów, Japończycy wkrótce zajęli. W lutym gen. Mac Arthur został ewakuowany i objął dowództwo na SW Pacyfiku. Filipiny broniły się do kwietnia 1942 roku, a skalista wysepka Corregidor do 5 maja.
Kolejnym celem Japonii był Singapur. Ta potężna forteca została zajęta 15 lutego 1942 atakiem od strony lądu, gdyż jej potężne działa broniły dostępu wyłącznie od strony morza.
Japończycy parli naprzód. Birma została zajęta przez siły japońskie. Wkrótce jej los podzieliły bronione przez Australijczyków Rabaul (Arch. Bismarcka) i Kavieng (Nowa Irlandia), które stały się jednymi z najpotężniejszych baz cesarskiej marynarki. Na początku lutego Japończycy zajęli porty Lae i Salamua na Nowej Gwinei. 15 stycznia ’42 roku w celu zatrzymania ofensywy japońskiej, której trzon został skierowany w kierunku roponośnych terenów wyspy Borneo, powołano wspólne dowództwo sił sprzymierzonych ABDA (Amer., Bryt., Dutch, Austr.). Flota sprzymierzonych liczyła 2 CA („Houston”, „Exeter”), 7CL, 23 DD, 40 okrętów podwodnych. Siły te przez ponad 3 miesiące próbowały zatrzymać serie desantów przeprowadzanych w tym czasie przez Japończyków, lecz różnice w wyszkoleniu i brak wspólnego języka, a także przewaga liczebna wroga doprowadziły do tego, że żadna z akcji podejmowanych przez zespół ABDA nie odniosła sukcesu. W końcu to, co pozostało z ABDA, zgrupowano w jeden zespół pod dowództwem kontr-admirała Doormana i wysłano przeciw dostrzeżonemu zespołowi japońskiemu zmierzającemu w kierunku Jawy.
Bitwa, która się wywiązała przeszła do historii jako 8. Bitwa na Morzu Jawajskim. 26 lutego 1942 roku niszczyciel „Electra” wchodzący w skład sił Doormana dostrzegł dym na kursie. Siły japońskie składały się z 2 cięż-kich krążowników (”Nachi”, „Haguro”) 2 CL i 13 DD w trzech zespołach. Początkowo bitwa rozgrywała się pomiędzy CA, potem nastąpiła zmiana kursu ABDA, aby nie dopuścić do „T”. Po nieskutecznym ataku torpedowym Japończyków, pierwsze trafienia otrzymał „De Reuter” – okręt flagowy oraz jeden z japońskich CA. Drugi atak torpedowy japończyków przyniósł zatopienie DD „Kortenaer”. „Exeter” otrzymał trafienie ciężkim pociskiem w kotłownię, co zmusiło go do wycofania się z bitwy. Doorman w celu osłonięcia odwrotu „Exetera” rozkazał 3 niszczycielom brytyjskim atak torpedowy. W ataku tym zatonął DD „Electra”. Trzeci z kolei atak torpedowy Japończyków nie przyniósł rezultatów (24 torpedy). Po tym wydarzeniu przeciwnicy stracili ze sobą kontakt. Około 21.00 ABDA natknął się na krążowniki japońskie podnoszące swoje wodnosamoloty, lecz nie wykorzystał okazji do ataku. Przed północą krążowniki ABDA, które zostały bez eskorty niszczycieli (4 USA o paliwo, „Jupiter” na polu minowym, „Encounter” z rozbitkami z „Kortenaera” do portu) dostały się pod ostrzał ciężkich dział i torped, „De Reuter” i „Jawa” zatonęły. Wynik tej bitwy to 2 stracone CL i 3 DD. Japończycy nie ponieśli strat, a lądowanie opóźniono o 1 dzień. 27 lutego resztki ABDA otrzymały rozkaz przedarcia się przez cieśninę między Jawą a Sumatrą i dotarcie do Australii. Tej „ewakuacji” nie przeżył jednak żaden z większych okrętów ABDA.
Podsumowując działania w Indonezji: Japończycy stracili 5 niszczycieli, 400 samolotów, 15 tys. ludzi, natomiast ABDA straciła 2 BB, 5 CA i CL, 17 DD, oraz poniosła wysokie straty w ludziach. Jak widać Japończycy łatwo zajęli obszar o strategicznej wartości ze względu na surowce mineralne znajdujące się na zajętych wyspach. Adm. Nimitz (następca adm. Kimmela) doszedł do wniosku, że najlepszą obrona jest atak. Trzon US Navy to 3 lotniskowce („Saratoga”, „Lexington”, „Enterprise”), do których potem dołączył „Yorktown” przerzucony z Atlantyku. Krótko po tym „Saratoga” została storpedowana i musiała się udać na remont do USA. Samoloty z pozostałych 3 lotniskowców wykonywały nieustanne naloty na zajęte przez Japończyków wyspy (viceadm. Halsey, kontradm. Fletcher). Jeżeli chodzi o Japończyków, to ich plany przedstawiały się następująco: zajęcie Port Moresby (Nowa Gwinea) i obsadzenie Aleutów, co miało zabezpieczyć Japonię od północy.
18 kwietnia ’42 z pokładu USS „Hornet” wystartowało 16 B-25 Mitchell i skierowało się na miasta japońskie. 13 maszyn doleciało do Tokio i zbombardowało je. Atakiem dowodził płk Doolitle. Atak ten zaszokował Japończyków, którzy błędnie sądząc, że samoloty przyleciały z Midway operacji zajęcia tej wyspy nadali bezwzględny priorytet. Lecz zanim ona nastąpiła miała miejsce pierwsza potyczka pływających lotnisk.
Na początku maja Japończycy zaczęli atak na Wyspy Salomona. Jako odpowiedź Amerykanie wysłali flotę z lotniskowcami „Yorktown” i „Lexington”. 6 maja dostrzeżono japońska armadę inwazyjną kierującą się na Port Moresby. Fletcher ustawił swoje lotniskowce tak, aby samo-loty mogły zaatakować przepływającą flotę. 7 maja dostrzeżono CVL „Shoho” i natychmiast wysłano do ataku samoloty, które w pierwszym nalocie zatopiły cel (zatopienie „Neosho” i „Sims” „lotniskowiec i krążownik”) Wieczorem 7 maja Japończycy chcieli lądować na amerykańskich lotniskowcach i stracili 10 maszyn. Dostrzeżono 2 lotniskowce japońskie w odległości 40 mil, lecz zła pogoda uniemożliwiła atak. 8 maja zlokalizowano 2 lotniskowce japońskie („Shokaku”, „Zuikaku”). Amerykanie wysłali samoloty do ataku. W tym samym mniej więcej czasie z japońskich lotniskowców startowały samoloty do ataku na Amerykanów. Amerykanie stracili „Lexingtona”, a „Yorktown” został uszkodzony. Japończycy musieli wycofać z linii oba lotniskowce: „Shokaku” dla dokonania napraw, a „Zuikaku” dla uzupełnienia samolotów. Zwycięstwo od-nieśli Amerykanie zapobiegając inwazji na Port Moresby.
7 sierpnia Amerykanie lądują na Guadalcanalu. Bitwa pod Savo była zupełną klęską zespołu amerykańsko-australijskiego: stracili oni 4 CA, uszkodzony 1 CL i 2 DD. Desant zajął budowane przez Japończyków lotnisko nazwane „Henderson Field”, co umożliwiło dostarczanie posiłków na Guadalcamal, lecz na morzu panowała flota japońska ciągle dosyłając posiłki na wyspę. W końcu 1942 Amerykanie przejęli panowanie nad wodami Guadalcanalu. 30 styczeń 1943 ostatni atak samolotów japońskich na flotę amerykańską pod Guadalcanal. Gu-adalcanal został zajęty 8 lutego ’43.
18 kwietnia o samolocie wiozącym Yamamoto na inspekcję oddziałów na Wyspach Salomona dowiedział się wywiad USA i wysłano 16 Lightingów. Zestrzelono samolot, w którym leciał Yamamoto wraz ze swym sztabem. Jego następcą został adm. Koga.
W okresie styczeń – czerwiec ’43 Amerykanie przygotowują ofensywę. 30 czerwca lądowanie na Nowej Georgii. Kontynuacja działań na Nowej Gwinei. Na środkowym Pacyfiku postanowiono uderzyć na Wyspy Gilberta. Do zajęcia Wysp Gilberta wyznaczono 5. flotę, w której skład wchodził m.in. TF 50 : 11 CV, 6 BB (nowych), 6 CA, CL, 21 DD oraz TF 51: 7 BB (starych), 8 CVE, 8 CA, CL. Jedną z najzacieklej bronionych wysp była Tarawa, na której walki były jednymi z najkrwawszych w całej wojnie.
Następnie przeprowadzono atak na Wyspy Marschalla: główny atak na atol Kuadżalejn (styczeń ’44) potem na Eniwetok (luty ’44). Garnizony japońskie na pozostałych wyspach pozostawione własnemu losowi były odcięte od zaopatrzenia. Równolegle postępowała ofensywa na południu kierowana przez gen. Mac Arthura (Nowa Brytania). W tej fazie wojny US Navy zyskała już zdecydowaną przewagę.
Podczas ataku na Mariany pierwszą bitwę stoczono na morzu Filipińskim. W czasie desantu na Saipanie, 19 czerwca Ozawa wysłał 354 samoloty do ataku na Amerykanów. Ci dostrzegli wroga na radarach w odległości 130 mil. Myśliwce amerykańskie zniszczyły 243 samoloty japońskie. Mniej więcej w tym samym czasie amerykańskie okręty podwodne zaatakowały flotę Ozawy i zatopiły 2 lotniskowce: „ Shokaku” i „Taiho”. Następnego dnia Mitscher wysłał swoje samoloty na granicy ich zasięgu. Zatopiły one lotniskowiec „Hiyo”, a 4 dalsze uszkodziły. Po bitwie zostało tylko 35 samolotów z 354. Amerykanie stracili 130 samolotów (80 w czasie powrotu z ataku na lotniskowce). Zwycięstwo w tej bitwie umożliwiło atak na Filipiny. 3 Flota Halseya wykonała rajd na wyspę Riukiu, którego efektem było zatopienie 75 statków i okrętów. Drugi rajd zaowocował kilkudniową bitwa lotniczą: Japończycy stracili 680 samo-lotów i 140 statków i okrętów, Amerykanie 95 samolotów.
Druga Bitwa na Morzu Filipińskim - 24-25 X 1944: Plan „Sho-go 1” Japończycy: 7 BB, 13 CA, 6 CL, 29 DD, 4 CV. Bitwa na morzu Sibuyan: zatopiono „Mushahi” i uszkodzono kilka innych okrętów. Kontradm. Oldendorf („California”, „Tennessee”, „Pennsylvania”, „Missisipi”, „Maryland”, „West Virginia” 8 CA, 28 DD).
Bitwa w cieśninie Surigao: viceadm. Nishimura („Yamashiro”, „Fuso”, 1 CA, 4 DD); z Nishimury ocalał 1 niszczyciel. Starcie z CVE. Atak Halsey’a na Ozawę (lotniskowce):
Japończycy stracili 4 CV ( „Chitose”, „Zuikaku”, „Zuiho”, „Chiyoda”). II Bitwa na Morzu Filipińskim była największą bitwą morską w II wojnie swiatowej. Straty:
Japonia: 3 BB, 4 CV, 6 CA, 7 CL, 13 DD.
USA: 1 CVL, 2 CVE, 4 DD.
Podczas tej bitwy po raz pierwszy pojawiły się samoloty kamikaze. Zdobycie Iwo-Dżimy 17 marca 45, desant na Okinawie w IV 45, 1900 kamikaze (36 statków). Japończycy stracili 5900 samolotów, Amerykanie 763 samoloty. 6. kwietnia nastąpiło zatopienie „Yamato”.
W lipcu zaczęły się bombardowania Japonii. 6. sierpnia zrzucono bombę atomową „Enola Gay” na Hiroszimę, zaś 9. sierpnia bombę atomową na Nagasaki. W wyniku tych bezprecedensowych ataków 2 IX 1945 na pokładzie USS „Missouri” zakotwiczonym w zatoce Tokijskiej Japonia podpisała akt bezwarunkowej kapitulacji.