Rozczarowanie
Itaka – miejsce utracone bezpowrotnie, miejsce rozczarowania
Itaka bywa też przedstawiana jako miejsce utracone, utracona ojczyzna, do której powracamy, utracona młodość. Z powrotu można wyciągnąć pesymistyczne wnioski. Rozczarowany czuje się bohater powieści Jerzego Andrzejewskiego Nikt , zreinterpretowanej historii Odysa. Jest zawiedziony, bo rzeczy, miejsca i osoby odnalezione po latach nie są już takie same jak były. O możliwości doznania takiego zawodu pisze też Kawafis w wierszu Itaka („znajdujesz ją ubogą”).
Dramaty alkoholików
Teksty kultury zwykły też opisywać indywidualne dramaty alkoholików. Niektórzy bohaterowie literaccy sięgają po alkohol w chwilach stresu i nim zapijają wyrzuty sumienia, wątpliwości, rozczarowania, bezsens życia. Tytułowy bohater powieści poetyckiej Adama Mickiewicza Konrad Wallenrod pije, bo dźwiga brzemię wielkiej odpowiedzialności: opuścił dom i kochającą żonę, naraził ją na cierpienie i pustelnicze życie, utracił honor, złamał rycerskie słowo – po to, by zgubić Zakon, odwiecznego wroga...
Podróż inicjacyjna, wtajemniczenie
Wiedzę o świecie uzyskują wiele podróżujący Kubuś Fatalista i jego Pan – bohaterowie powiastki filozoficznej Diderota,w czasie podróży toczący interesujące rozmowy o życiu. Podobnie kształcąca jest podróż Kandyda, tytułowego bohatera powiastki filozoficznej Woltera. Po burzliwych przygodach nabywa on mały folwarczek i dochodzi do wniosku, że najlepsze jest „uprawianie własnego ogródka”. Podróż o walorach edukacyjnych odbywa także bohater pierwszej polskiej powieści oświeceniowej Mikołaja...