Powstanie listopadowe
Bohaterska dziewica
W literaturze polskiego romantyzmu, w znanym wierszu Adama Mickiewicza Śmierć Pułkownika , zostaje oddany hołd Emilii Plater – kobiecie, która w męskim przebraniu walczyła w powstaniu listopadowym: W głuchej puszczy przed chatką leśnika Rota strzelców stanęła zielona; A u wrót stoi straż Pułkownika, Tam w izdebce Pułkownik ich kona. (...) Lecz ten wódz, choć w żołnierskiej odzieży Jakie piękne dziewicze ma lica? Jaką pierś? – Ach, to była dziewica, To Litwinka, dziewica-bohater, Wódz...
Bogurodzica Dziewica
Kult Maryi, Matki Bożej, dziewicy głosi pierwszy polski hymn narodowy Bogurodzica . Odnajdujemy w nim motyw deesis – prośbę do syna Bożego przekazywaną, zupełnie jak na ikonach, za pośrednictwem Jana Chrzciciela i Maryi. O tym, iż polscy rycerze śpiewali pod Grunwaldem przed decydującą bitwą z Krzyżakami Bogurodzicę , pisze Henryk Sienkiewicz w Krzyżakach . Do najstarszej polskiej pieśni religijnej odwoła się kilka wieków później romantyczny wieszcz Juliusz Słowacki w powstańczym wierszu...
Wielcy Polacy emigracji
Idealizacji ojczyzny towarzyszy utrwalanie postaci wielkich Polaków. Norwid wspomina w swych utworach Mickiewicza (wiersz Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie , jedno z opowiadań tomu Czarne kwiaty ) i przede wszystkim Szopena ( Fortepian Szopena , jedno z opowiadań tomu Czarne kwiaty), oddaje hołd Józefowi Bemowi, którego pogrzeb stylizuje na pogrzeb dawnego wielkiego wojownika ( Bema pamięci żałobny rapsod ). Słowacki przypomina bohaterów powstania listopadowego, poległego na Woli generała...
Powstanie listopadowe 1830-1831
Powstanie listopadowe rozpoczęło się nocą z 29 na 30 XI 1830 roku. Sygnałem do walki miał być pożar browaru na Solcu. Ogień szybko jednak ugaszono; powstanie rozpoczęło się więc nierównocześnie w różnych dzielnicach. Nie udała się również przeprowadzona wówczas akcja cywilnych spiskowców z Ludwikiem Nabielakiem i Sewerynem Goszczyńskim na czele. Zaatakowali oni Belweder, siedzibę wielkiego księcia Konstantego. Fiaskiem zakończyła się próba schwytania wielkiego księcia. Podczas pierwszej...
Powstanie listopadowe
Zrywem niepodległościowym bardzo bogato odnotowanym w literaturze jest powstanie listopadowe. Mówi się o nim wiele w twórczości romantyków, kreuje nowych bohaterów, pokazuje znaczące bitwy, dokonuje bolesnych rozrachunków. W Reducie Ordona Adama Mickiewicza zostaje wykreowana, wbrew prawdzie historycznej, postać bohaterskiego obrońcy, który wysadził redutę, by zginąć pod gruzami wraz z wrogami (faktycznie Ordon przeżył powstanie). Do poruszającego utworu wieszcza powróci po latach Stefan...