Dobry kupiec

Przeciwieństwem Scrooge’a jest główny bohater Lalki Bolesława Prusa. Szlachcic z pochodzenia, ubogi, prześladowany za działalność niepodłegłościową, zesłany na Sybir za udział w powstaniu styczniowym, robi kupiecką karierę. Początkowo wiedzie mu się źle, niedożywiony pracuje ciężko i uczy się po nocach. Kiedy jednak żeni się z bogatą wdową Minclową, zyskuje piękny sklepi pomnaża dorobek kilku pokoleń Minclów. By nie narażać się na plotki, że żyje na łaskawym chlebie, a przede wszystkim po to, by dorobić się majątku i rzucić go do stóp ubóstwianej ubożejącej arystokratki Łęckiej, Wokulski (po śmierci żony) zbija kapitał na wojennych dostawach handlowych. Motywacją do zarobku nie jest jednak sam zarobek, lecz... miłość, Wokulski łączy bowiem cechy pozytywisty i romantyka. Pieniądze go nie zaślepiają. Czy bogaty, czy biedny pozostaje wrażliwy na krzywdę innych. Pomaga upadłej dziewczynie,wozakowi i jego bratu kolejarzowi. Serdecznie traktuje przyjaciela Rzeckiego.Okazuje też przyjaźń dawnemu ubogiemu koledze Żydowi, który wraz z nim przebywał na Syberii – młodemu Szlangbaumowi, broni go przed antysemickimi wystąpieniami subiektów i nie wstydzi się znajomości z nim. Nie zapomina i o innych dawnych przyjaźniach, np. z Suzinem (który ułatwia mu robienie interesów) czy Szumanem (z którym łączy go dawna zażyłość i przyjacielskie pogawędki). Lojalny bywa też wobec nowych przyjaciół i znajomych (Ochocki,prezesowa Zasławska). Choć nie podziela uczuć pani Stawskiej, pomaga jej w uzyskaniu posady kasjerki i rozpieszcza jej córkę. Chce, by kobieta była szczęśliwa i ułożyła sobie życie. Ma otwarty umysł: pochłaniają go np. badania profesora Geista czy zainteresowania Ochockiego. W środowisku ma opinię szaleńca o wybujałych ambicjach (brata się z arystokracją) i karierowicza, ale też właściciela pięknego sklepu i uczciwego handlowca (jego dostawy wojenne zawsze były uczciwe). Rzecki błędnie przypisuje mu kontynuowanie działalności konspiracyjnej i zainteresowanie polityką. Niestety, ta piękna postać zostaje złamana przez miłość do nieodpowiedniej kobiety. Gdy Wokulski dowiaduje się o zdradzie panny Izabeli, o której uczucie tyle walczył i zabiegał, być może popełnia samobójstwo, być może wyjeżdża do Paryża, ta kwestia nie zostaje w powieści wyjaśniona.