profil

O starości inaczej

poleca 100% 7 głosów

Inaczej, bez lęku przed upływem czasu, opisuje starzenie się wybitna poetka Anna Świrszczyńska. W jej wierszach odnajdziemy poczucie wspólnoty ze starymi kobietami, szalonymi staruszkami, które mówiąca w wierszach (zapewne można ją utożsamiać ze Świrszczyńską) nazywa „siostrami z dna”. Poetka, choć rejestruje objawy starzenia się, potrafi w nich dostrzec przejawy piękna świata i kobiecości (bo kobiecość nie równa się u niej młodości):

Siedzimy obie na progu,
gadamy o dzieciach i wnukach.
Zanurzamy się z rozkoszą
W naszą babskość.

(Anna Świrszczyńska, Dwie baby)

Dowartościowuje też te cechy kobiecości, które uważa się, w myśl obowiązujących kanonów piękna, za nieatrakcyjne:

Ma prawo mieć gruby brzuch,
Jej brzuch urodził pięcioro dzieci.
Grzały się przy nim,
Był słońcem ich dzieciństwa.
(...)
Ten brzuch jest piękny
.
(Anna Świrszczyńska, Jej brzuch)

Walczy o prawo starej kobiety do szczęścia. Jej receptą na szczęście „przepisaną”w wierszach jest radość z codziennego życia i zanurzenie się we własnej „babskości”, rozumianej jako czerpanie radości z bycia kobietą, wspólnota z innymi kobietami, rozmowy z nimi o wspólnych doświadczeniach (Dwie baby). Niektóre opisane w wierszach Świrszczyńskiej bohaterki czerpią największą radość z bycia babcią:

Patrząc ciągle w niebo
Oczami niemowląt
Nie zauważy
Śmierci własnego ciała

(Anna Świrszczyńska, Nieśmiertelność)

W wierszach Świrszczyńskiej znajdziemy też przyzwolenie na miłość do mężczyzny, do której zwykle odmawia się prawa starym kobietom. Poetka zauważa, że postrzeganie starej kobiety jako osoby nieatrakcyjnej i niemającej prawa do szczęścia jest powszechne. Rejestruje przejawy tej niechęci:

Młodzi chłopcy spojrzeli przechodząc
Na starą kobietę.

I w okamgnieniu
Rozdeptali ją jak robaka
Spojrzeniami.

(Anna Świrszczyńska, Spojrzenia)

Próbuje zmienić ten obraz. Protestuje, jak może, przeciw obrazowi starej kobiety, utrwalonemu w kulturze:

Jej uroda
Jest jak Atlantyda.
Zostanie dopiero odkryta.
O jej miłosnych pragnieniach pisało tysiące humorystów.

Najgenialniejsi z nich
Weszli do lektur szkolnych.
Jedynie jej kochanie z diabłem
Miało powagę
Ognia stosu.
I mieściło się w człowieczej wyobraźni
Jak stos.

Ludzkość stworzyła dla niej
Najbardziej obelżywe
Słowa świata.

(Anna Świrszczyńska, Stara kobieta)

Chyba najdobitniejszą próbą zmiany wizerunku starej kobiety w społeczeństwie (i w kulturze!) jest zatytułowanie przez poetkę jednego z tomików – Jestem baba. Atrakcyjna autorka podkreśla w nim urok bycia kobietą, także starą. Nie jest to urok niewinnej panienki, femme fatale ani namiętnej kochanki, nie jest to też blask aureoli matki Polki i żony idealnej. Tym tomem poetka wpisuje się do wspólnoty „bab”, dość pogardliwe określenie baba zostaje tu dowartościowane, kobieta staje się ważna, bo jest kobietą, babą, a nie dlatego, że olśniewa urodą, uwodzi czy jest święta... To właśnie w tym tomie znalazły się wiersze o starych kobietach – samotnych, opuszczonych, nieszczęśliwych, pogardzanych i.. radosnych.

Warto zobaczyć

filmy Noce i dnie, reż. Jerzy Antczak – adaptacja sagi Marii Dąbrowskiej; obraz starej matki Bogumiła oraz matki Barbary; także obraz starzejącej się Barbary, Ogniem i mieczem, reż. Jerzy Hoffman – ekranizacja książki Henryka Sienkiewicza; postać kniahini, brawurowo zagrana przez Ewę Wiśniewską, Potop, reż. Jerzy Hoffman – adaptacja powieści Henryka Sienkiewicza; postać ciotki Kulwiecówny, Lalka, reż. Ryszard Ber – serialowa adaptacja powieści Bolesława Prusa; postać prezesowej Zasławskiej, Z biegiem lat, z biegiem dni,reż. Andrzej Wajda – serial na motywach różnych utworów Zapolskiej, Bałuckiego, Kisielewskiego; zwłaszcza ostatnie odcinki; postać starzejących się sióstr: pani Dulskiej (jak zawsze skąpej, zaradnej,energicznej i... zakłamanej, niewrażliwej na krzywdę innych, tkwiącej po uszy w swym kołtuństwie) i pani Chomińskiej (niezaradnej), Nad Niemnem, reż. Zbigniew Kuźmiński – wierna adaptacja powieści Elizy Orzeszkowej; postać Marty Korczyńskiej, Boża podszewka, reż. Izabella Cywińska – adaptacja powieści Teresy Lubkiewicz-Urbanowicz; zwłaszcza ostanie odcinki; postać starej matki Marianny – „babcika”(w tej roli znakomita Danuta Stenka!); jej starość i śmierć przypada na lata II wojny światowej, „babcik” żałuje, że niewystarczająco kochał dzieci,troszczy się o swą rodzinę i cały czas jest dumną gospodynią domu, pali, kaszle, choruje i... nie przestaje zauważać uroków świata, między innymi urody mężczyzn, np. pięknego dowódcy oddziału AK, Wożąc panią Daisy, reż. Bruce Beresford – postać pani Daisy, Jej wysokość pani Brown, reż. John Madden – niekonwencjonalna postać królowej Wiktorii, wdowy,jej przyjaźń ze służącym (kontrowersyjny związek) dbającym o konie, aura skandalu..., Iris, reż. Richard Eyre – postać starzejącej się pisarki Iris Murdoch, chorej na Alzheimera, wspieranej przez męża; w roli pisarki Judi Dench spektakle, Trzy siostry, reż. Aleksander Bardini – adaptacja dramatu Antoniego Czechowa dla Teatru TV; postać starej niani, Ożenek, reż. Ewa Bonecka – adaptacja sztuki Mikołaja Gogola dla Teatru TV;postać swatki

Zobacz też

feministka, feminizm

Podoba się? Tak Nie