Brazylia - warunki naturalne

Pod względem powierzchni i liczby mieszkańców Brazylia jest największym krajem Ameryki Łacińskiej. Zajmuje prawie połowę Ameryki Południowej i graniczy z 10 krajami kontynentu oraz z Oceanem Atlantyckim na długości 7300 km.
W Brazylii można wyróżnić trzy odrębne krainy: Wyżynę Gujańską, Wyżynę Brazylijską oraz Nizinę Amazonki, zwaną Amazonią.
Wyżyna Gujańską zajmuje niewielką stosunkowo powierzchnię na granicy z Wenezuelą i Gujanami. Jest to archaiczna tarcza krystaliczna, wznosząca się do ok. 1000 m n.p.m. Przecina ją masyw górski Serra Parima, w którym Pico da Neblina osiąga 3014 m n.p.m. Wyżyna obniża się w kierunku południowym i wschodnim, przechodząc w Amazonię. Z uwagi na mniejszą ilość opadów oraz niższe temperatury od sąsiednich nizin wyżyna pokryta jest roślinnością sawannową. Na wschodnim skłonie wyżyny, na terytorium Amapa, występują bogate pokłady rud manganu, a w aluwiach rzecznych wydobywa się złoto i diamenty.
Wyżyna Brazylijska zajmuje 3/5 powierzchni kraju. Jest częścią archaicznej tarczy Gondwany. Wyżynę przecina kilkadziesiąt łańcuchów górskich. Dwa z nich biegną równolegle do wybrzeża: bliżej Serra do Mar, o wysokości od 1000 do 2000 m n.p.m., a dalej Serra da Mantiąueira z najwyższym szczytem Brazylii - Bandeira (2890 m n.p.m.). Znaczna część nadmorskiego łańcucha została zatopiona, a tylko niektóre szczyty wyłaniają się z morza w postaci „głów cukru".
W zachodniej części dominują płaskie masywy krystaliczne, silnie speneplenizowane. Na południu wyżyny duże przestrzenie zajmuje pokrywa bazaltowa.
Wyżyna Brazylijska obfituje w złoża mineralne, związane ze starymi strukturami górskimi. W paśmie Serra do Espinhaco występują pokłady rud żelaza i manganu, w Chapada Diamanti-na - złoto i diamenty, a na zachodzie nikiel. We wschodniej części znajdują się złoża boksytów oraz kryształu górskiego, berylu, cyrkonu, tantalu i niobu, a także radioaktywnych pierwiastków toru i uranu. Flisz północno-wschodniej części wyżyny zawiera pokłady ropy naftowej. Na południu jest węgiel kamienny wieku perm-skiego.
Klimat Wyżyny Brazylijskiej jest zwrotnikowy w niższych jej partiach i podzwrotnikowy w wyższych. Charakteryzuje się on nierównomiernym rozłożeniem opadów w ciągu roku. Średnie roczne temperatury na północy wynoszą 25C, podczas gdy na południu 16C. Najmniejszy opad w skali rocznej otrzymuje północno-wschodnia część Wyżyny Brazylijskiej. Letnie deszcze mają charakter ulew i powodują klęski żywiołowe oraz erozję gleby. Częste są tu posuchy.
Klimat południowych regionów Brazylii jest chłodniejszy. Amplitudy temperatur lata i zimy sięgają 10C. Od czasu do czasu zdarzają się przymrozki, niszczące plantacje. Opady rzędu 1500 mm są dość równomiernie rozłożone w ciągu roku.
Sieć rzeczna Wyżyny Brazylijskiej jest słabo rozwinięta, zwłaszcza w obszarach posusznych. Najważniejszą rzeką jest tu Sao Francisco (3160 km długości). Ma ona niewiele dopływów i w porze suchej nie nadaje się do żeglugi. Przecinając skaliste podłoże tworzy liczne wodospady, utrudniające komunikację. W dolnym biegu, zbudowano elektrownię wodną - Paulo Afonso o mocy 1815 MW, a w górnym biegu -Tres Marias - 540 MW.
Ważniejszą rolę spełnia Parana, powstała z połączenia rzek Rio Grandę i Paraiba. Tylko górny bieg tej rzeki należy do Brazylii. Stanowi on, dzięki dużym spadkom, poważny potencjał
energetyczny. Największe wodospady to Guaira (Setę Quedas) i Iguacu.
Trzecia kraina, Amazonia, zajmująca 1/4 powierzchni kraju jest aluwialną, płaską niziną. Amazonka na długości 6275 km i dorzeczu zajmującym na obszarze Brazylii ok. 5 min km2 odwadnia prawie połowę powierzchni kraju. Rzeka płynie bardzo wolno w rozległej dolinie. Jej spadek wynosi zaledwie 2 cm na l km biegu. Przypływy morskie sięgają 1000 km w głąb lądu. Amazonka jest pełnowodna w ciągu roku i stanowi doskonałą drogę wodną.
W Amazonii panuje gorący, wilgotny klimat równikowy. Średnie temperatury roczne wahają się od 25 do 27C, a opady od 2900 do 3500 mm. Powietrze stale nasycone dużą ilością pary wodnej, przy wysokich temperaturach utrudnia oddychanie. Brak wyraźnych pór roku wpływa deprymująco na człowieka. Obszar ten jest prawie bezludny. Nieliczne osady i kilka miast skupia się nad rzeką i jej dopływami.
Amazonię pokrywa gęsty las równikowy, tzw. hilea, o charakterystycznej piętrowości. Liczne liany i epifity tworzą trudny do przebycia gąszcz. W hilei rosną cenne gatunki drzew - kauczukowce: Hevea brosiliensis, Costilloa elastica i inne, jak drzewo mahoniowe oraz palma para, dostarczająca orzechów jadalnych.
Region Amazonii jest dotychczas słabo zbadany i zagospodarowany. Odkryte złoża ropy naftowej w okolicy Nova Olinda koło Manaus nie są prawie eksploatowane z powodu trudności transportowych.
Wzdłuż wybrzeża i nad rzekami w strefie zwrotnikowej rośnie las zwrotnikowy. Na południu Brazylii spotykamy lasy araukariowe, dostarczające twardego, cennego drewna. Lasy zostały w tym regionie silnie wyniszczone i zamienione na plantacje.
Posuszny północny wschód porasta kserofi-tyczna formacja leśna, zwana Catinga. Składa się ona z niskich palm, sukulentów i kaktusów kolumnowych z dużą domieszką kolczastych krzewów.
Duże powierzchnie zajmuje sawanna - Cam-pos cerrados. Drzewa rosną tu grupkami wśród roślinności trawiastej i nie tworzą zwartych zbiorowisk. Osiągają one od 3 do 6 m wysokości.
W południowej Brazylii spotyka się obszary stepowe, zwane Campos limpos. Brak tutaj roślinności drzewiastej, a wysokie trawy osiągają l m wysokości.
Stan Mato Grosso to obszar podmokły i trudny- do przebycia w okresie deszczowym, zamieniający się w okresie suchym na doskonałe pastwiska porośnięte wysokimi, cennymi gatunkami traw, formacje roślinne zwane Pantanal.