Związek twórczości Jana Kochanowskiego z antykiem i renesansem

,,Związek twórczości Jana Kochanowskiego z antykiem i renesansem”

I Wstęp
Jan Kochanowski uważany jest za najwybitniejszego twórcę renesansu w Polsce, za pierwszego wieszcza narodowego, za ojca literatury polskiej i największego poetę literatury staropolskiej. Na miano to w pełni zasłużył. Kochanowski to ideał artysty renesansowego, prawdziwy poeta doctus. Na takie miano zasługiwał tylko człowiek o wszechstronnym umyśle, wykształcony w wielu dziedzinach, pisarz - humanista, który bardzo dobrze opanował warsztat pisarski i w stopniu doskonałym posiadł sztukę posługiwania się piórem. Spod jego ręki wychodzą dzieła dopracowane w najdrobniejszym szczególe, które świadczą o jego mistrzostwie i wielkości. Jan Kochanowski zdobywał wiedzę, tak potrzebną mu w późniejszej twórczości, studiując na Akademii Krakowskiej, następnie kontynuował naukę na uniwersytetach europejskich w Królewcu i Padwie. Zdobywając humanistyczne wykształcenie podróżował również po całej Europie. Zwiedził Włochy, Niemcy, Niderlandy i Francję (Jażem przez morze głębokie żeglował,/ Jażem Francuzy, ja Niemce, ja Włochy,/ Jażem nawiedził Sybilline lochy,,). Pobyt we Włoszech zaznajomił go z kulturą antyczną i współczesną narodową poezją włoską. Pozwolił doskonale opanować język, którym posługiwano się w starożytnej Grecji i Rzymie, oraz zapoznać z dziełami dawnych mistrzów. Dorobek literacki Jana Kochanowskiego, uważanego za najwybitniejszego twórcę swej epoki jest ogromny. Obok wczesnych utworów po łacinie i tłumaczeń poetów starożytnych napisał on wiele fraszek i pieśni, epigramatów i elegii. Jest autorem najdoskonalszego cyklu trenów , które napisał po śmierci ukochanego dziecka, jak i przekładu Psałterza Dawidowego. On także stworzył pierwszy polski dramat humanistyczny, jakim jest "Odprawa posłów greckich". W jego utworach znajdują odzwierciedlenie wszystkie prądy i myśli dominujące w epoce Renesansu. Szesnastowieczni artyści i poeci byli uczniami starożytnych mistrzów, i wpływ ich filozofii jest doskonale widoczny w ich utworach. W Renesansie niebywale popularna była filozofia stoicka i epikurejska oraz myśli filozoficzne Horacego.

II Rozwinięcie
1. Nawiązania do antyku
a) Nawiązania do filozofii antycznej
*Epikureizm. Jest jedną z dwóch najważniejszych antycznych filozofii życia.. Główny przedstawiciel Epikureizmu nauczał że : rozum ludzki może całkowicie przeniknąć i poznać rzeczywistość, w poznanej rzeczywistości człowiek może być szczęśliwy, szczęście to spokój ducha czyli brak bólu i niepokoju, do osiągnięcia szczęścia człowiek potrzebuje jedynie samego siebie, do osiągnięcia szczęścia nie potrzeba niczego z zewnątrz ( szlachetnego urodzenia, bogactwa, bogów, państwa, itp.)
,,Bądź dziś wesół, dziś użyj biesiady
O przyszłym dniu niechaj próżnej rady” (Pieśń XX, Księgi pierwsze)
Epikureizm cenił szczęście człowieka. Pieśń XX opisuje ludzi rozbawionych, cieszących się z życia.

*Stoicyzm. Oparty był na etyce surowej cnoty, polegającej na zachowaniu równowagi duchowej nie zakłóconej zarówno radością, jak smutkiem, na wyzbyciu się namiętności i na życiu zgodnym z naturą i rozumem; pot. obojętność na przyjemności i ból, tłumienie uczuć, spokój, niewrażliwość, hart i pogoda ducha bez względu na okoliczności.
[ Mądrość ] ,,A człowieka tylko nie w anioła odmienić,
Który nie wie, co boleść, frasunku nie czuje,
Złym przygodam nie podległ, strachom nie hołduje. (Tren IX)

Człowiek mądry nie wie, co to ból i szczęście. Nigdy nie poczuł strachu, nie poznał zabawy.
,,Dziś żak spokojny, jutro przypasany
Do miecza rycerz; dziś między dworny
W pańskim pałacu, jutro zasię cichy
Ksiądz w kapitule „

Akceptacja losu. Jan Kochanowski doskonale zdaje sobie sprawę, że życie ciągle się toczy i że w swoim życiu może stać się każdą osobą, o różnej pozycji społecznej.
,,Inszy niechaj pałace marmórowe mają
I złotogłowem ściany obijają,
Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gniaździe ojczystym,
A Ty mię zdrowiem opatrz i sumnieniem czystym,
Pożywieniem ućciwym, ludzką życzliwością,
Obyczajami znośnymi, nieprzykrą starością. (Na dom w Czarnolesie)

Umiar. Jan Kochanowski w tym utworze przekazuje nam, by rezygnować z dóbr materialnych, mówi o szczęściu, jakie widzi w dobrym zdrowiu, czystym sumieniu, ludzkiej życzliwości, dobrej starości.
,,,Jemu sady obradzają,
Jemu pszczoły miód dawają,
Nań przychodzi z owiec wełna
Zagroda jagniąt pełna” (Pieśń świętojańska o Sobótce)

Współistnienie z naturą. Według stoików współistnienie z naturą jest warunkiem życia pobożnego.

*Idealizm platoński. Przeczy on bezpośredniemu odczuciu, zgodnie z którym czymś realnym jest dla nas nasze ciało. Realnie istnieje tylko dusza, którą ciało jedynie ogranicza w jej swoistych czynnościach. Dusza - w przeciwieństwie do ciała - nie podlega rozkładowi i śmierci. Pozostaje z niej coś, co jest wieczne. To, co naprawdę istnieje, utożsamiał Platon z tym, co ma wartość najwyższą. Wszystkie idee uczestniczą bowiem w wiecznej idei Dobra, która jest zarazem ideą Piękna. Coś z tej najwyższej wartości odkrywamy pod postacią nietrwałego, zmysłowego piękna rzeczy i zjawisk. Przeżyciem, które odsłania przed nami najwyższą wartość tego, co naprawdę istnieje, jest miłość (eros).

,,Naśmiawszy się nami naszym porządkom,
Wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom*” (O żywocie ludzkim, Księgi pierwsze,3)
łątka- kukiełka

,,theatrum mundi” – świat jest teatrem, a ludzie – kukiełkami, którzy grają w tym teatrze. Jan Kochanowski nawiązuje w tym utworze do pesymistycznej koncepcji Platona, mówiąca o świecie jako o teatrze.

,,Czyś po śmierci tam poszła, kędyś pierwej była,
Niżeś się na mą ciężką żałość urodziła?” (Tren X)

Platon uważał, że po śmierci wszystkie dusze trafiają tam, skąd przybyły.

2. Nawiązanie do starożytnej Grecji

,,I spornym biegom z bliska przypatrywać,
A jako koła w społecznym mijaniu
Czynią dźwięk barzo wdzięczny ku słuchaniu”(fraszka Do sny, Księgo wtóre, 37)

Według Pitagorasa, greckiego matematyka i filozofa, wszechświat zbudowany był z dziewięciu sfer kolistych, które obracając się, wydawały dźwięk, nazywany harmonią sfer.
,,Miło szaleć, kiedy czas po temu,
A ta, bracia, przypnij każdy swemu,
Bo o głodzie nie chce się tańcować,
A podpiwszy, łacniej już błaznować” (Pieśń XX, Księgi pierwsze)

Jan Kochanowski naśladował lirykę Anakreonta, poety greckiego, który tworzył pieśni głównie opiewające radość życia oraz biesiadę.

3. Nawiązanie do mitologii

,,Jażem przez morze głębokie żeglował,
Jażem Francuzy, ja Niemce, ja Włochy,
Jażem nawiedził Sybilline lochy,” ( Do gór i lasów )

Nawiązanie do Odyseusza. Motyw wędrówki, podmiot liryczny opisuje, jak żeglował przez morze, można to porównać do Odyseusza, który tak samo jak podmiot liryczny przez kilka lat żeglował na morzu w poszukiwaniu swojego domu.

,,Taki był Proteus, mieniąc się to w smoka,
To w deszcz, to w ogień, to w barwę obłoka.” ( Do gór i lasów)

Nawiązanie do Proteusa, który miał dar przemieniania się w różne postaci, zwierzęta, przedmioty.
,,O zła Persefono,
Mogłażeś tak wielu łzam dać upłynąć płono?”( Tren V)

Nawiązanie do Persefony, małżonki władcy podziemnej krainy – Hadesu. Poeta zadaje pytanie Persefonie, dlaczego to jego dotknęła śmierć bliskiej osoby.

,,Terazże, nad Ikara prędszy przeważnego,
Puste brzegi nawiedzę Bosfora hucznego
I Syrty Cyrynejskie, muzom poświęcony
Ptak, i pola zabiegłe za zimne Tryjony.” ( Pieśń XXIV, Księgi wtóre)

Nawiązanie do Ikara, ,,muzom poświęcony ptak” – jest mowa o Apollonie.


,,Gdzie te wrota nieszczęsne, którymi przed laty
Puszczał się w ziemię Orfeusz, szukając swej straty?
Żebych ja też tą ścieżką swej najmilszej córy
Poszedł szukać i on bród mógł przebyć, przez który
Srogi jakiś przewodnik wozi blade cienie.(…)
Gdzie by też tak kamienne ten bóg serce nosił,
Żeby tam smutny człowiek już nic nie uprosił.” (Tren XIV)

Poeta zszedł do podziemnej krainy śmierci, by jak Orfeusz swoją poezją pokonać kamienne serce Hadesa.

,,Stada igrają przy wodzie,
A sam pasterz,siedzącw chłodzie,
Gra w piszczałkę proste pieśni,
A faunowie skaczą leśni” (Pieśń świętojańska o Sobótce)

Topos Arkadii, kraina mlekiem i miodem płynąca. Człowiek tylko dogląda swoje gospodarstwo, a natura sama daje plony.

,,Panny, które na wielkim Parnazie mieszkacie,
A ippokreńską rosą włosy swe maczacie (…)
Proszę, niech ze mną za raz me rymy nie giną;
Ale kiedy ja umrę, ony niechaj słyną!” (Ku muzom)

Apostrofa do Muz, Kochanowski prosi o to, by po jego śmierci, jego dzieła nie umarły z nim.

,,Kto wie, jemu, czyli tobie
Szczęście chce służyć? A dokąd wyroku
Mars nie uczyni, nie ustępuj kroku.” (Pieśń V,Księgi wtóre,O spustoszeniu Podola)

Nawiązanie do Marsa. Mars jako Mars Gradivus, kroczył na czele wojsk na polu bitwy i pod taką postacią był czczony w starej świątyni na Via Appia, poza murami miasta.

,,Fraszka cnota – powiedział Brutus porażony… (Tren XI)

Brutus, dokładniej Marek Junius Brutus, był zabójcą Cezara został zwyciężony przez Antoniusza i Oktawiana popełnił samobójstwo, wypowiadając słowa: ,,O nędzna cnoto, byłaś tedy tylko słowem”. Jan Kochanowski w Trenie XI pokazuje załamanie swojej wiary w wartości, w które do tej pory wierzył.


,,Czy cię przez tęskliwe
Charon jeziora wiezie i napawa zdrojem
Niepomne, że ty nie wiesz nic o płaczu Mojem?” (Tren X)

Nawiązanie do Charona, który był przewoźnikiem przez rzekę umarłych – Styks.

c) Nawiązanie do Horacego.
,,Czas ucieka” (Pieśń XX, Księgi pierwsze)


"Nie czekaj jutra, dziś miej na względzie.
Życie umyka ." (Pieśń XXIX, Księgi III)

,,A ja z tym trzymam, kto co w czas uchwyci” (Do gór i lasów)

,,Dziś bądź wesół, dziś użyj biesiady,
O przyszłym dniu niechaj próżnej rady
Już to dawno Bóg obmyślił w niebie” (Pieśń XX, Księgi pierwsze)

,,Co dalej będzie? Śrebrne w głowie nici,
A ja z tym trzymam, kto co w czas uchwyci.” (Do gór i lasów)

Carpe diem. Jan Kochanowski przywołuje w swoich utworach motyw horacjański carpe diem, czyli chwytaj dzień. Ideą było nie przejmowanie się jutrem, życie chwilą.

,,Inszy niechaj pałace marmórowe mają
I złotogłowem ściany obijają,
Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gniaździe ojczystym,
A Ty mię zdrowiem opatrz i sumnieniem czystym,
Pożywieniem ućciwym, ludzką życzliwością,
Obyczajami znośnymi, nieprzykrą starością. (Na dom w Czarnolesie)

Prośba o charakterze modlitwy, apostrofa do Boga. W utworze Horacego ,,Do Apollina” ( O co poeta prosi Apollina / gdy młode wino rozlewa z patery? (…) nie o zbiory na żyznej Sardynii / ani o stada mnożące się w żarach (…) Synu Latony, pozwól mi się cieszyć / tym,co jest moje zdrowiem i nietkniętą / władzą umysłu pozwól niech się za mną / nie wlecze starość brzydka i bez lutni” [Horacy, Do Apollina]) podmiot liryczny również nie prosi o wartości materialne, ale o niematerialne.


,,Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony
Polecę precz, poeta, ze dwojej złożony
Natury : ani ja już przebywać na ziemi
Więcej będę; a więtszy nad zazdrość, ludnemi
Miasty wzgardzę.” (Pieśń XXIV, Księgi wtóre)

Nom omnis moriar. Poeta mówi o sobie, jako o człowieku śmiertelnym i o sobie, jako poecie nieśmiertelnym.
Poeta = śmiertelny CZŁOWIEK + pamięć o dziełach ARTYSTY. Horacy w swoich utworach również nawiązywał do tego, iż nie chciał by jego twórczość umarła razem z nim.( Wybudowałem pomnik, trwalszy niż ze spiżu /strzelający nad ogrom królewskich piramid (…) Nie wszystek umrę wiem że uniknie pogrzebu / cząstka nie byle jaka i rosnący w sławę / potąd będę wciąż młody pokąd na Kapitol…”[Horacy, Wybudowałem pomnik, Exegi monumentum…,]
Jan Kochanowski wykorzystał – zgodnie z renesansową ideą naśladownictwa liryki Horacego, które artystycznie przetworzył. Obowiązujący model kultury wręcz nakazywał powrót do źródeł.

4. Nawiązanie do biblii
,,Czego chcesz od nas Panie, za Twe hojne dary?
Czego za dobrodziejstwa, których nie masz, miary?
(…) Tyś Pan wszystkiego świata, Tyś niebo zbudował” (Pieśń XXV)

Pieśń XXV jest przykładem liryki religijnej, a także osobistą modlitwą Kochanowskiego do Boga. Motyw Boga, jako doskonałego architekta, wspaniałego stwórcy.

,,Cóż, prze Bóg żywy, nie jest prózno na świecie?” (Tren I)

Jan Kochanowski w Trenie I ocenia Boga.

,,Wieczna myśli, któraś jest dalej niż od wieka” ( O żywocie ludzkim, Księgi pierwsze, 101)

Wieczna Myśli, czyli Bóg. Jan Kochanowski podkreśla w tej fraszce, że Bóg jest odwieczny.

,,A my rozumy swoje przesię udać chcemy:
Hardzi miedzy prostaki, że nic nie umiemy,
Wspinamy się do nieba, Boże tajemnice
Upatrując; ale wzrok śmiertelnej źrzenice
Tępy na to!” ( Tren XI)

Jan Kochanowski pokazuje, jak małą wiedzę na temat Boga mają ludzie.

,,Nie chciał nas Bóg położyć równo z bestyjami:
Dał nam rozum, dał mowę, a nikomu z nami” (Pieśń XIX, Księgi wtóre)

Jan Kochanowski mówi w tej pieśni o tym, że Bóg dał nam rozum, byśmy się rozwijali. Stworzył nas takich, by nikogo innego nie było takich jak my.

NAWIĄZANIE DO EPOKI RENESANSU
1.Koncepcja obywatela

,,Jakiego serca Turkowi dodamy,
Jeślim tak lekkim ludziom nie zdołamy?(…)
Zetrzy sen z oczu, a czuj w czas o sobie,
Cny Lachu!(…)
A teraz k'temu obróć myśli swoje
Jako być szkody nieprzyjaciel twoje
Krwią swą nagrodził i omył tę zmazę,
Którą dziś niesiesz prze swej ziemie skazę.
Wsiadamy? Czy nas półmiski trzymają?
Biedne półmiski, czego te czekają?
To pan, i jadać na śrebrze godniejszy,
Komu żelazny Mars będzie chętniejszy.
Skujmy talerze na talary, skujmy,
A żołnierzowi pieniądze gotujmy!
Inszy to darmo po drogach miotali,
A my nie damy, bychmy w cale trwali?
Dajmy; a naprzód dajmy! Sami siebie
Ku gwałtowniejszej chowajmy potrzebie.(…)
Cieszy mię ten rym: "Polak mądr po szkodzie" (Pieśń V, O spustoszeniu Podola, Księgi wtóre)

,, Cnota (tak jest bogata) nie może wziąć szkody
Ani się też ogląda na ludzkie nagrody;
Sama ona nagrodą i płacą jest sobie” (Pieśń XII, O cnocie)

,,A jeśli komu droga otwarta do nieba,
Tym, co służą ojczyźnie” (Pieśń XII, O cnocie)

,,wzgardziwszy (…) doczesne rzeczy
Odniósł (…) dobrą tylko sławę” ( Pieśń XIX, Pieśń o dobrej sławie)

,,Oracz pługiem zarżnie w ziemię;
Stąd i siebie, i swe plemię,
Stąd roczną czeladź i wszystek
Opatruje swój dobytek (…)
Jemu sady obradzają,
Jemu pszczoły miód dawają,
Nań przychodzi z owiec wełna
I zagroda jagniąt pełna.” (Pieśń świętojańska o Sobótce)

Idealny obywatel renesansowy jest odważny, waleczny, płaci podatki na rzecz wojska, broni ojczyzny, jest zapobiegliwy, przedkłada swoje obowiązki obywatelskie nad dobro własne, jest szczęśliwy, żyje na łonie natury, cieszy się ze swojej pracy, jest cnotliwy o dobrym sumieniu, posiada zdolność poświęcenia się ojczyźnie, cieszy się z plonów swojej pracy, jest rozważny, mądry, użyteczny ( wykorzystujący swoje umiejętności i predyspozycje w służeniu ojczyźnie), może nim zostać każdy, bez względu na pozycję społeczną (egalitaryzm).

2. Koncepcja człowieka renesansowego

,,Jest kto, co by wzgardziwszy te doczesne rzeczy
Chciał ze mną dobrą tylko sławę mieć na pieczy,
A starać się, ponieważ musi zniszczeć ciało,
Aby imię przynamniej po nas tu zostało?
I szkoda zwać człowiekiem, kto bydlęce żyje
Tkając, lejąc w się wszytko, póki zstawa szyje;
Nie chciał nas Bóg położyć równo z bestyjami:
Dał nam rozum, dał mowę, a nikomu z nami.
Przeto chciejmy wziąć przed się myśli godne siebie,
Myśli ważne na ziemi, myśli ważne w niebie;
Służmy poczciwej sławie, a jako kto może,
Niech ku pożytku dobra spólnego pomoże.
Komu dowcipu równo z wymową dostaje,
Niech szczepi miedzy ludźmi dobre obyczaje;
Niechaj czyni porządek, rozterkom zabiega,
Praw ojczystych i pięknej swobody przestrzega.
A ty, coć Bóg dał siłę i serce po temu,
Uderz się z poganinem, jako słusze cnemu;
Prostak to, który wojsko z wielkości szacuje:
Zwycięstwo liczby nie chce, męstwa potrzebuje.
Śmiałemu wszędy równo, a o wolność miłą
Godzi się oprzeć, by więc i ostatnią siłą;
Nie przegra, kto frymarczy na sławę żywotem,
Azaby go lepiej dał w cieniu darmo potem?” (Pieśń XIX, Księgi wtóre)

Jan Kochanowski podkreśla, że Bóg dał człowiekowi rozum chcąc, by odróżniał się od zwierząt, wobec tego człowiek powinien robić z rozumu prawdziwy pożytek, rozeznawać, jaką rolę powinien odegrać w życiu, by ludzie o nim nie zapomnieli. Zalety, jakimi Bóg obdarzył człowieka, zobowiązują go do pełnienia różnych pożytecznych ról w społeczeństwie : dbanie o przestrzeganie prawa, zapobieganie zwadom, szerzenie dobrych obyczajów, mężna obrona w imię ojczyzny, za którą nie żal oddać życia. Człowiek, wypełniając te warunki może zyskać najcenniejszą sławę.

3.Wzór osobowy szlachcica

,,Stąd i siebie i swe plemię,
Stąd roczną czeladź i wszytek
Opatruje swój dobytek. (…)
Jemu sady obradzają,
Jemu pszczoły miód dawają;
Nań przychodzi z owiec wełna
I zagroda jagniąt pełna.
On łąki, on pola kosi,
A do gumna wszytko nosi.
Skoro też siew odprawiemy
Komin wkoło obsiądziemy
A gospodarz wziąwszy siatkę,
Idzie mrokiem na usadkę
Albo sidła stawia w lesie;
Jednak zawżdy co przyniesie.
Stada igrają przy wodzie,
A sam pasterz, siedząc w chłodzie,
Gra w piszczałkę proste pieśni;
A faunowie skaczą leśni
Ona sama bydło liczy,
Kiedy z pola idąc ryczy.
Ona i spuszczać pomoże;
Męża wzmaga, jako może.
A niedorośli wnukowie,
Chyląc się ku starszej głowie,

Wykną przestawać na małe,
Wstyd i cnotę chować w cale.”(Pieśń świętojańska o sobótce)

Szlachcic renesansowy w wolny czas bawi się, tańcząc. Jest szczęśliwy, spędza czas aktywnie, praca daje mu poczucie samorealizacji, obcują, współgra z naturą, postępuje z umiarem, nie traci czasu na bezczynność, ma żonę, która mu pomaga, razem z rodziną spędza dużo czasu, rodzina wielopokoleniowa żyje w jednym domu, dzieci okazują szacunek dla starszych członków rodziny. Człowiek poćciwy był odpowiedzialny, pracowity, rozważny, pobożny, jego świat jest harmonijny i bezpieczny. Szlachcic ziemianin cenił sobie te wartości. Jest to tak zwany wzór parenetyczny człowieka poćciwego – ziemianina. W tym wierszu występuje także motyw aurea mediocritas, ponieważ człowiek uprawiający ziemię, tylko ja dogląda, a ona sama daje plony. Ziemianin zbiera tyle zbiorów, ile mu potrzeba do zaopatrzenia całej rodziny, ale nie zabiera wszystkich plonów, jakie natura dała mu.

4. Wzór humanisty

,,(…)Gdziem potym nie był? Czegom nie skosztował?
Jażem przez morze głębokie żeglował,
Jażem Francuzy, ja Niemce, ja Włochy,
Jażem nawiedził Sybilline lochy.
Dziś żak spokojny, jutro przypasany
Do miecza rycerz; dziś miedzy dworzany
W pańskim pałacu, jutro zasię cichy
Ksiądz w kapitule, tylko że nie z mnichy
W szarej kapicy a z dwojakim płatem;
I to czemu nic, jeśliże opatem?
Taki był Proteus, mieniąc się to w smoka,
To w deszcz, to w ogień, to w barwę obłoka (…) ( Do gór i lasów)

,,O mnie Moskwa i będą wiedzieć Tatarowie,
I róznego mieszkańcy świata Anglikowie;
Mnie Niemiec i waleczny Hiszpan, mnie poznają,
Którzy głęboki strumień Tybrowy pijają.” (Pieśń XXIV, Księgi wtóre)

Jan Kochanowski przedstawił humanistę jako siebie, w utworach autotematycznych. Według niego renesansowy humanista powinien poznawać świat, podróżować, poznawać przedstawicieli humanistów renesansowych z innych krajów europejskich, powinie posiadać wszechstronną wiedzę , powinien akceptować życie takie jakie jest (afirmacja życia). ,,Człowiekiem jestem, nic, co ludzkie, nie jest mi obce” – renesansowy humanista powinien wiedzieć, jak się zachować w każdej sytuacji, a to wynika z jego wiedzy, doświadczenia. Jako Jan Kochanowski był renesansowym humanistą, to do takiego wzoru możemy dodać takie cechy jak : wyszukane słownictwo, podejmowanie tematów występujących w każdej epoce, tematy o wartościach emocji, straty, treści jego utworów powinny odpowiadać na pytania poznawcze, moralne, czy światopoglądowe czytelników różnych epok. Jan Kochanowski sięgał do antycznych wzorców pieśni, poematu satyrowego, tragedii greckiej, a także tłumaczył i parafrazował psalmy. Wyrażanie rozpaczy w kunsztownych trenach należało do konwencji znanej twórcom starożytnym, ale dopiero Kochanowski poświęcił je maleńkiemu dziecku i nadał wierszom głęboko osobisty ton. Kochanowski przez wiele lat tworzył w dwóch językach : polskim i łacińskim, co również świadczy o jego wszechstronności.

5. Nawiązanie do innych renesansowych twórców.

a) Do Mikołaja Reja

,,Ale iż rozne są czasy w roku, też są i rozne przypadki i w gospodarstwie, i w każej sprawie człowieka poćciwego, gdyż rok jest na czworo rozdzielon : naprzód wiosna, więc lato, potym jesień, więc zima. (…) Wszystko to rozkosz, a krotofila, a Dom wszystkiego pełen, co jest barzo wielki przysmak ku rozkosznemu a spokojnemu żywotowi człowieka poćciwego. A odprawiwszy ty domowe gospodarstwa, osiawszy się dobrze, więc też nie wadzi, jeśli czas jest, nowinki pokopać (*skopać ugór, grunt dotychczas nieuprawiany ), gnojku powozić, domków, chlewików poprawić, a nie maszli kim, więc Bogiem a groszem, a nie żałuj się na to ani zadłużyć, ani przystawić.” (Żywot człowieka poczciwego, M.Rej)

Mikołaj Rej był przedstawicielem polskiego renesansu, nazywany był ,,ojcem piśmiennictwa polskiego”, choć nie był pierwszym poetą piszącym po polsku, przyczynił się do rozwoju języka narodowego. Cechy człowieka poćciwego według Jana Kochanowskiego i według Mikołaja Reja pokrywają się. W obu utworach występuje topos Arkadii, wieś jako kraina mlekiem i miodem płynąca.

b) Do Giovanniego Pico de Mirandola

,,Przeto po stworzeniu już wszystkiego rozmyślał (…) nad powołaniem do życia człowieka. (…)Przyjął więc człowieka jako dzieło o nieokreślonym kształcie. (…) Ciebie zaś, nieskrępowanego żadnymi ograniczeniami, oddaję w twoje własne ręce, abyś swą naturę san sobie określił, zgodnie z twoją wolą.(…) Nie uczyniłem cię istotą niebiańska, ani ziemską, ani nieśmiertelną, ani śmiertelną, abyś jako swobodny i godny siebie twórca i rzeźbiarz sam sobie nadał taki kształt, jaki zechcesz. Będziesz mógł degenerować się i staczać do rzędu zwierząt; i będziesz mógł odradzać się i mocą swego ducha wznosić się do rzędu istot boskich. (…) Niechże owładnie duszą jakaś święta ambicja, byśmy niezadowoleni tym, co przeciętne, dążyli do tego, co najwyższe (ponieważ tyle możemy, ile chcemy), wytężając w tym celu wszystkie swe siły.” ( Mirandola, Mowa o godności człowieka, przekład Zdzisław Kalita)

Wspólnym tematem ,,Pieśni XIX” Jana Kochanowskiego i ,,Mowy o godności człowieka” Mirandoli jest obowiązek człowieka wobec Boga. W obu tekstach Bóg nie narzuca człowiekowi konkretnych cech. Czyni z niego rzeźbiarza, który sam wypracowuje swoje wnętrze. Człowiek sam nadaje sobie kształt. Może on nie starać się i stoczyć do rzędu zwierząt lub uczciwie pracować nad sobą i wznosić do rzędu istot boskich.

III Podsumowanie
Jana Kochanowskiego jest z pewnością możemy nazwać ,,pierwszy wieszcz narodowy, ojciec literatury narodowej oraz największy poeta literatury staropolskiej”. W utworach Jana Kochanowskiego, poety, który zdobył wyśmienite wykształcenie humanistyczne dostrzega się wiele związków z antykiem. Ten twórca, który znał doskonale łacinę i grekę wiele czerpał za spuścizny antyku. Do swoich utworów wprowadzał postacie, motywy i tematy starożytne. Wiele jest tam nawiązań do kultury, czy literatury starożytnej. Widoczne są zwłaszcza wpływy jego ulubionego poety Horacego, którego wiele utworów przetłumaczył. W wielu swych dziełach Kochanowski nawiązuje do jego utworów, posługuje się tymi samymi obrazami i porównaniami. Udoskonalił wiersz polski - wiersz sylabiczny. Eksperymentował w dziedzinie strofiki i do języka polskiego wprowadził wiersz nierymowy (biały) oraz nieregularny, oparty na rytmie i intonacji. Wprowadził na stałe do naszej literatury takie gatunki antyczne jak: tren, fraszka, sonet, sielanka, oda, elegia, dramat, epigramat. Jego twórczość charakteryzuje bogactwo środków artystycznego wyrazu przejęte z antyku, takie jak: epitety, porównania, przenośnie, przerzutnie, omówienia, onomatopeje, anafory. Nawiązując do mitologii, innych renesansowych twórców, pokazując w swoich wierszach wzory szlachcica ziemianina, obywatela, humanisty oraz człowieka renesansowego przedstawia swoją wielką wiedzę na temat epoki, w której żył. Tematy jego pieśni, trenów oraz fraszek wpisują się w każdą epokę, są ciągle ,,żywe’’ i aktualne.