Korupcja

Definicje korupcji

Korupcja to nadużywanie urzędu publicznego lub pozycji zawodowej do osiągania prywatnych lub osobistych korzyści. Łapownictwo jest najczęściej spotykaną, choć nie jedyną formą korupcji. Uczestniczy w nim każdy, kto daje lub przyjmuje korzyść majątkową (pieniądze czy kosztowny prezent) oraz korzyść osobistą (awans lub przyjęcie znajomego bądź krewnego do pracy) w związku z funkcją, którą pełni.

JAK TO NAZYWAMY?

- nazwy codzienne, takie jak: "wyrazy wdzięczności", "świadczenia szczególne", "dodatkowe gratyfikacje", "bractwo", "wziątek", "napiwek", "korzyści niezależne", "dary losu", "silne argumenty", "smerfy", "prezenty", "przyspieszacze", "smarowacze", "suweniry", "pchacze", "zaliczki", "usługi", "przysługi".

- nazwy historyczne, odnoszące się często do korupcji zinstytucjonalizowanej: "faworyzowanie", "łapownictwo", "nepotyzm", "nadużycie władzy", "kumoterstwo", "sitwy", "plecy", "dojścia", "lobbing","lojalność polityczna".

- określenia korupcyjnych czynności: "przemawianie do ręki", "smarowanie", "pobieranie", "przekonywanie", "argumentowanie", "cukrowanie", "pchanie", "zwolnienia podatkowe", "zbieranie pocztu królów polskich- ("brakuje mi, proszę pana, Jagiełły"), "smerfowanie", "żeby było bez kłopotów...".

M. Środa, Wstęp [w:] S. Rose-Ackerman: Korupcja i rządy, Warszawa 2001

Korupcją mogą być zarówno różnorodne działania, jak również sytuacje społeczne i stosunki interpersonalne. W zachowaniach korupcyjnych zawsze mamy do czynienia z dwiema stronami: "dawcą" i "biorcą". Często przy mówieniu o łapówkach mówi się "dać coś komuś", "dać coś w zamian". Jest to więc wzajemna wymiana, oddziaływanie między osobą "otrzymującą' i "dającą". W tej relacji zawsze występuje kilka elementów: partnerzy działania, porozumienie dotyczące łapówki, przedmiot i wartość łapówki, wymiana korzyści, naruszenie normy czy też jakiegoś dobra ( naruszenie normy prywatnej, dobrego imienia, własności publicznej, czy naruszenie wartości, np. uczciwości, rzetelności).

Korupcja jest patologią społeczną, czyli takim zachowaniem instytucji, czy też jakiegoś elementu systemu społecznego, który stoi w sprzeczności ze światopoglądem i systemem wartości akceptowanymi w danej społeczności.

Prawnicy za korupcję uważają
- łapówkarstwo: przyjęcie łapówki (sprzedajność) - łapownictwo bierne danie łapówki (przekupstwo) - łapownictwo czynne pośredniczenie w łapówkarstwie sprowokowanie łapówki
- opłacany protekcjonizm
- nepotyzm
- defraudację pieniędzy publicznych.

Korupcja może występować w różnych formach
- przekupstwo - łapownictwo;
- wykorzystywanie środków budżetowych i majątku publicznego do celów prywatnych lub osobistych korzyści;
- płatna protekcja w obsadzaniu stanowisk;
- handel wpływami, np. poparcie w wyborach lub finansowanie partii politycznej w zamian za zdobycie wpływów;
- zakup zamówień, kontraktów i innych korzyści rządowych, koncesji czy decyzji sądu;
- uchylanie się przed obowiązkiem celnym, podatkowym czy wynikającym z innych przepisów;
- świadome, niezgodne z prawem dysponowanie środkami z budżetu państwa i majątkiem, który jest dobrem publicznym;
- faworyzowanie, protekcja;
- nepotyzm, kumoterstwo;
- kupczenie wpływami.

WŚRÓD PRZYCZYN KORUPCJI WYMIENIA SIĘ
- Niesprawny system prawny
- Brak jasnych przepisów i praw, które regulowałyby działania na styku gospodarki i polityki (zwłaszcza dotyczące udzielania kredytów, zwolnień podatkowych, celnych, przetargów, prywatyzacji)
- Źle działająca, niesprawna administracja
- Motywy działania i moralność obywateli
- Poczucie przymusu
- Tańsze załatwienie sprawy
- Szybsze załatwienie spraw
- Chęć ratowania zdrowia, życia
- Chęć uniknięcia kary, mandatu
- Chęć dorobienia się, wzbogacenia
- Brak zasad moralnych, nieuczciwość ludzi
- Przyzwyczajenie do łapownictwa z czasów poprzedniego ustroju
- Przekonanie, że korupcja występuje we wszystkich społeczeństwach i w każdych czasach
- Chęć okazania wdzięczności
- Podnoszenie efektywności własnych działań
- Większa rzetelność i dokładność urzędników w załatwianiu spraw
- Kultura polityczna
- Brak kodeksów zawodowych, wskazujących właściwe zachowania i określających zakres działalności poszczególnych grup zawodowych
- Nieprzestrzeganie istniejących kodeksów zawodowych
- Gospodarka państwa
- Niedostatek niektórych towarów i usług.

NAJCZĘŚCIEJ WYMIENIANE "ZALETY" KORUPCJI
- możliwość, czasami jedyna, załatwienia spraw trudnych, beznadziejnych, których załatwienie badani uznają za życiową konieczność
- gwarancja lepszego, bardziej rzetelnego wykonania obowiązków, przez biorącego łapówkę
- przyspieszenie toku spraw, oszczędność czasu
- korzyści materialne, obustronne, zarówno dla biorącego, jak i dającego, ponieważ załatwienie spraw dzięki łapówce jest tańsze
- ratowanie życia, zdrowia
- dowartościowanie osób biorących, przekazania wyrazów wdzięczności, uznania za pracę
- wymuszenie na władzy właściwych rozwiązań, m.in. lepsze ustawodawstwo, dofinansowanie policji.

KATEGORIE I TYPY KORUPCJI

- Korupcja administracyjna. Jest ona związana ze świadczeniem pozaekonomicznych usług w zakresie oświaty, służby zdrowia, opieki społecznej. Występuje ono w różnych działach administracji publicznej. Przykładami tego typu korupcji mogą być: wpływanie na treść decyzji administracyjnej, przyznanie kredytu, legalizacja pojazdów, wydawanie uprawnień i zdawanie egzaminów państwowych.

- Korupcja gospodarcza. Są to tylko te akty przekupstwa i sprzedaży, które mają miejsce w życiu gospodarczym państwa. Sektor gospodarki, w szczególny sposób jest uzależniony od decyzji instytucji państwowych i społecznych. To w szczególny sposób sprzyja kwitnięciu korupcji. W przypadku takiego typu korupcji, popełniane przestępstwo ma na celu zjednanie osoby pełniącej funkcję publiczną dla swoich celów, osiągnięcie zysków materialnych z działalności gospodarczej. Cechą tego typu korupcji jest jej "długotrwałość" - czas trwania działalności korupcyjnej jest uzależnione od czasu trwania współpracy między dającym i biorącym. To przestępstwo najczęściej jest prowadzone pod pozorem legalnych operacji gospodarczych, finansowych, handlowych.

- Korupcja wyborcza. Ma miejsce wówczas, gdy zachodzi przekupstwo i sprzedajność w związku z wyborami do władz publicznych i ma na celu wywarcie wpływu na sposób głosowania.

- Korupcja polityczna. Jest nią akt przekupstwa i sprzedaży, związany z przejęciem władzy państwowej lub jej utrzymaniem. Może być ono realizowane przy pomocy: nagród, stypendiów naukowych, darów, zapomóg, sponsorowania. Jest oferowaniem stanowisk i korzyści w sektorze publicznym gospodarki. Korupcja polityczna jest nieformalnym wynagrodzeniem polityków za wykorzystanie ich wpływów lub poparcie w konkretnych sytuacjach, np. zajmowanie miejsc w radach nadzorczych, pobieranie wynagrodzeń bez świadczenia pracy, diet i innych apanaży czy korzyści tylko z tytułu pozostawania w określonym układzie władzy państwowej.

- Korupcja samorządowa. Jest to oferowanie stanowisk i korzyści dla polityków lub urzędników w sektorze powiązanym z gospodarką komunalną i usługami na rzecz miast i gmin. Ten rodzaj korupcji jest bardzo rozpowszechniony w związku z faktem, iż większość spraw związanych z realizacją inwestycji czy obsługą mieszkańców jest załatwiana na szczeblu lokalnym.

- Korupcja legislacyjna. Jest to wpływanie na kształt ustawodawstwa w zamian za korzyści dla parlamentarzystów. Zjawisko to jest ściśle powiązane z lobbingiem, ale występuje tylko wówczas, gdy w zamian za poparcie konkretnych rozwiązań następuje określona forma zapłaty nie związana tylko z poparciem wyborczym (np. finansowa w naturze, poprzez specjalne usługi itp.)

- Korupcja koncesyjna. Jest to stwarzanie sztucznych barier w celu uzyskania korzyści. Najczęściej jest związana z wydawaniem decyzji administracyjnych przy pozwoleniach, zezwoleniach, licencjach czy koncesjach. Stwarzanie "sztucznych" trudności ma za zadanie wytworzyć u przedsiębiorcy przekonanie, że bez uzyskania specjalnej "pomocy" od urzędnika niemożliwe jest załatwienie sprawy.

- Korupcja informacyjna. Polega ona na sprzedaży ważnych informacji będących w posiadaniu władz publicznych, których wcześniejsze posiadanie przez biznes może umożliwić osiągnięcie specjalnych zysków. Korupcja informacyjna może też oznaczać sprzedaż informacji będących w posiadaniu jednostek prywatnych np. spółek giełdowych, władz giełdy, maklerów, zarządów spółek itp., których wykorzystanie niejawne może narazić pozostałych akcjonariuszy na straty.

- Korupcja w zakresie zamówień publicznych. Jest tym rodzajem, który jest najszerzej opisany. Korupcja ta polega na oferowaniu korzyści urzędnikom w zamian za uzyskanie zlecenia lub zamówienia. Korupcja w zakresie zamówień publicznych jest bardzo zróżnicowana i może dotyczyć różnych faz procesu realizacji zamówienia publicznego.

- Korupcja w zakresie zamówień prywatnych. Jak okazało się korupcja występuje również w kontaktach pomiędzy firmami prywatnymi. Dotyczy to zwłaszcza nieuczciwości w służbach zaopatrzenia lub zakupów, które często uzależniają zakup towaru od dostawcy, od uzyskania od niego osobistych korzyści. Sytuacje tego typu są bardzo częste np.: w sieciach supermarketów.