Klasycyzm

KLASYCYZM 1750 ? 1800
Cechy stylistyczne epoki: przejrzystość i doskonałość form, powaga i spokój, równowaga w barwie, uporządkowanie harmoniki, technika homofoniczna, akordowa, jest typowa dla wszystkich dzieł klasycyzmu, muzyka prosta, melodyjna.
Najpopularniejszymi gatunkami muzycznymi uprawianymi w klasycyzmie były:
? opera, sonata (najczęściej z allegrem sonatowym), symfonia, koncert, rondo, wariacja.
W klasycyzmie skład instrumentalny orkiestry symfonicznej został rozbudowany o klarnety, puzony oraz flet piccolo.
Ludwig van Beethoven, największy kompozytor w historii, urodził się w Bonn w 1770r. Okres szczęśliwego dzieciństwa zakończył się dla niego w 1773 r. wraz ze śmiercią dziadka. Alkoholizm ojca doprowadził rodzinę do ruiny, z której podźwigną ją dopiero dwunastoletni Ludwig zarabiając jako pomocnik nadwornego organisty. Mimo ciążącego na nim obowiązku utrzymania rodziny, jego nieoczekiwanie odkryty talent muzyczny rozwijał się tak obiecująco, że już 1783 roku tworzył przepiękne utwory co spowodowało, że w wieku 17 lat młodzieniec został wysłany do Wiednia. Podczas kilkumiesięcznego pobytu został wprowadzony do najlepszych domów, nadążał za nowinkami mody i stał się ulubieńcem towarzystwa. Niebawem został przedstawiony Mozartowi, co zaowocowało kilkoma lekcjami muzyki z samym mistrzem.
Szczęście Beethovena nie trwało jednak długo: już wkrótce otrzymał wiadomość o śmierci matki. Rozgoryczony powrócił do Bonn, nie mogąc przeboleć utraconej szansy. Przez pięć lat utrzymywał się z lekcji muzyki w rodzinie pewnej zamożnej wdowy. Dzięki niej po raz kolejny nawiązał kontakty z wpływowymi osobistościami. W 1792r. Beethoven powrócił do Wiednia i przez pewien czas studiował kompozycję pod kierunkiem Haydna, czołowego wówczas kompozytora wiedeńskiego. W Wiedniu, który był w tym czasie muzyczną stolicą świata, Beethoven miał spędzić resztę swojego życia. Niezwykła wirtuozeria Beethovena w grze na fortepianie robiła wrażenia wszystkich słuchaczach; dzięki temu szybko zyskał on powodzenie jako wykonawca, a także jako nauczyciel. Dużo komponował i już w wieku dwudziestu paru lat bez kłopotu sprzedawał je wydawnictwom.
Gdy Beethoven zbliżał się do trzydziestki, pojawiły się pierwsze oznaki zanikania słuchu. Bardzo przejęty złowieszczymi oznakami, myślał przez pewien czas o samobójstwie.Lata 1802 - 1815 uważane są za okres środkowy kariery Beethovena. W miarę nasilania się utraty słuchu zaczął unikać ludzi. Jednak nadal wiele komponował, lecz nie przywiązywał wagi do upodobań ówczesnych słuchaczy, lecz mimo to nadal osiągał sukcesy.
Przed ukończeniem pięćdziesięciu lat Beethoven ogłuchł zupełnie. Komponował coraz mniej głównie dla siebie i dla przyszłych a nie teraźniejszych audytoriów, zaprzestał występów. Podobno powiedział kiedyś krytykowi: "to nie dla was, to dla przyszłych czasów".Gdyby Beethowen nadludzkim wysiłkiem woli, mimo głuchoty utrzymał dotychczasowy poziom swoich kompozycji, był by to niewiarygodny wyczyn. Rzeczywistość okazała się jednak jeszcze bardziej zaskakująca i zdumiewająca - właśnie w okresie zupełnej głuchoty powstały największe arcydzieła - jego sztuka wzniosła się na jeszcze wyższy poziom. Ostatnie lata przyniosły dowody uznania: został członkiem szwedzkiej Akademii Nauk, od Ludwika XVIII otrzymał złoty medal za Mszę uroczystą (Missa Solemnis D-dur op.123).
Kompozytor zmarł w Wiedniu w roku 1827 w wieku pięćdziesięciu siedmiu lat. Długa lista dzieł Beethovena obejmuje dziewięć symfonii, trzydzieści dwie sonaty fortepianowe, pięć koncertów fortepianowych, dziesięć sonat na skrzypce i fortepian, szereg kwartetów skrzypcowych, pieśni, utwory operowe i wiele innych. Łączą one mistrzowski sposób wykonania i intensywność uczuć.
Najsłynniejsze utwory to:
III symfonia Es-dur "Eroica",
V symfonia c-moll "Przeznaczenia",
VI symfonia F-dur "Pastoralna",
IX symfonia d-moll z Odą do radości, wykonywaną w Finale przez chór.
Sonata fortepianowa tzw. sonata Księżycowa
sonata Patetyczna
koncert fortepianowy III c-moll
koncert fortepianowy V Es-dur
koncert skrzypcowy D-dur
opera Fidelo
wielka msza symfoniczna Missa Solemnis
oratoria Chrystus na Górze Oliwnej
Beethoven wywarł ogromny wpływ na wielu późniejszych kompozytorów takich jak: Czajkowski, Wagner, Chopin, Schubert
Z Schubertem połączyła go również wspólna uliczka: Baszta Mleczarzy w samym centrum Wiednia. Nad Domkiem Trzech Dziewcząt Schuberta, zaledwie kilkaset metrów dalej, znajduje się dom z oknami wychodzącymi na gmach Opery Wiedeńskiej, w którym do końca swych dni żył Ludwig van Beethoven. Obecnie mieści się tam muzeum biograficzne kompozytora.
Nie ma chyba wątpliwości, że Beethoven przewyższa wszystkich innych mużyków, że jest najlepszym kompozytorem i muzykiem.
Wolfgang Amadeusz Mozart urodził się w 1756 roku w Salzburgu , na granicy Alp austriackich .Jego ojciec Leopold był kompozytorem i pedagogiem. Jako trzyletnie dziecko, Mozart próbował samodzielnie wygrywać na klawesynie zasłyszane melodie. Gdy miał cztery lata rozpoczął u swojego ojca naukę muzyki, a rok później zaczął sam komponować utwory. Wolfgang okazał się,,cudownym dzieckiem " już w 1762 roku ,kiedy podróżował z ojcem i siostrą Anną Marią po Europie z koncertami .Odwiedzając różne kraje, młody kompozytor miał okazję poznawać różne gatunki muzyki oraz spotkać wielu sławnych ludzi. Podczas pierwszej podróży ośmioletni Mozart wydał drukiem swoje pierwsze 4 sonaty skrzypcowe. Natomiast w czasie pobytu w Anglii skomponował 6 dalszych sonat poświęconych królowej tego kraju. W wieku trzynastu lat kompozytor otrzymał stanowisko pierwszego skrzypka w nadwornej orkiestrze arcybiskupa w rodzinnym mieście. Dostojnik ten był postacią niesympatyczną, a swoich muzyków traktował jak służbę dworską. Lata przepracowane na tym stanowisku były dla Mozarta pasmem przykrości i upokorzeń. Dlatego też pewnego dnia rozgniewany złym traktowaniem kompozytor opuścił Salzburg i osiedlił się w Wiedniu. Wolfgang
Nie był pierwszym kompozytorem, który zdecydował się nie związywać z żadnym dworem. Jego sytuacja życiowa jednak znacznie się pogorszyła, a szczególnie po ślubie, ze śpiewaczką Konstancją Weber. Mimo stałych problemów, głównie finansowych Mozartowi udało się skomponować jeszcze wiele wybitnych utworów. W Wiedniu musiał walczyć rywalizującym kompozytorem włoskim Antoniem Salierim ,który intrygował przeciw niemu i buntował włoskich śpiewaków. Mozart umarł najprawdopodobniej na skutek infekcji nerek. Pochowano go we wspólnym grobie dla ubogich i najbiedniejszych, jednak do tej pory nie można ustalić miejsca jego wiecznego spoczynku.

Liczba jego dzieł wynosi 626 kompozycji. Tworzył on opery poważne, komiczne oraz singspiele, któremu to gatunkowi nadał najwyższą rangę. W twórczości instrumentalnej doprowadził do najwyższego mistrzostwa i doskonałości formy cyklu sonatowego i symfonicznego. Komponował muzykę o idealnym składzie, harmonii i doskonałej konstrukcji formalnej, a przy tym pogłębiającej się z biegiem lat dramatycznej ekspresji. Twórczość Mozarta jest niezwykle bogata, co tłumaczy się rzadką cechą talentu jaką był obdarzony.

Uważam, że Mozart gdyby żył dłużej, niewątpliwie wzbogaciłby świat o znacznie więcej wybitnych utworów. Pozostawił jednak po sobie imponujący dorobek. Genialność, piękno, a nade wszystko sympatię wobec ułomności ludzkiej natury charakteryzują dojrzałe arcydzieła Mozarta. Uważam go za najwybitniejszego kompozytora wszechczasów. Myślę, że gdyby wcześniej został zauważony jego talent, Mozart zostałby już w czasach kiedy żył ogłoszony geniuszem.
Joseph Haydn (ur. 1 kwietnia 1732 w Rohrau, zm. 31 maja 1809 w Wiedniu) ? austriacki kompozytor okresuklasycyzmu. Najstarszy z tzw. trzech klasyków wiedeńskich, obok Mozarta i Beethovena.
Haydn był jednym z głównych przedstawicieli klasycyzmu w muzyce oraz jednym z tych, którzy zdefiniowali główneformy muzyczne tej epoki.
Szczególnie interesujące są jego dzieła z okresu 1760-1770, tworzone w stylu Sturm und Drang (niem. burza i napór), który był awangardowym kierunkiem w ramach kultury klasycystycznej, będąc jednocześnie zapowiedzią romantyzmu. W muzyce Haydna objawiło się to stosowaniem niecodziennych akordów, zastosowaniem rzadkichtonacji molowych oraz nieoczekiwanych zmian nastroju.
Jego młodszy brat, Johann Michael, był także wybitnym i cenionym kompozytorem, działającym przede wszystkim w Salzburgu. W roku 1761 Haydn został zatrudniony jako nadworny kompozytor i wicekapelmistrz na dworze arystokratycznej rodziny Esterhzy. Pozostał w jej służbie przez ponad 30 lat - do 1790 roku zdobywając w tym czasie ogromną sławę. W 1766 roku Haydn został jedynym kapelmistrzem, w roku tym zmarł bowiem główny kapelmistrz Gregor Joseph Werner (1693-1766), który nie pałał do kompozytora sympatią. W tym samym roku odbyło się poświęcenie nowego zamku Esterhz nad jez. Nezyderskim, który w zamyśle księcia miał być ?węgierskim Wersalem?. M. Esterhzy wybudował tam teatr; odtąd muzyka operowa zajęła ważną pozycję w twórczości Haydna. Pierwsze opery (La Canterina 1766, Lo speziale 1768) to opery komiczne. Specjalnie dla księcia komponował Haydn tria na baryton (ulubiony instrument księcia), altówkę i wiolonczelę; w latach 1765?75 powstało 126 takich triów. W 1768 podczas pożaru domu Haydna w Eisenstadtczęść kompozycji uległa zniszczeniu. Lata 70-e były okresem świetności zamku Esterhz, który odwiedziły w tym czasie znane osobistości (m.in. Maria Teresa Habsburg). O prywatnym życiu Haydna i jego działalności w tych latach brak bliższych danych. W 1776 powtórny pożar domu kompozytora zniszczył wiele dalszych kompozycji. W 1776 Haydn otrzymał propozycję napisania opery dla dworu cesarskiego w Wiedniu. Jako libretto wybrano La vera costanza; wskutek intryg dworskich nie doszło jednak do wystawienia opery (wykonana została 3 lata później w Esterhz). W 1790 zmarł Nikolaus I. Joseph Książę Esterhzy, a jego następca Anton I. Książę Esterhzy rozwiązał orkiestrę. We wrześniu 1790 Haydn wyjechał do Wiednia, gdzie od J. P. Salomon, otrzymał propozycję wyjazdu do Anglii, oraz kontrakt na napisanie 12 symfonii (wśród nich znalazły się również utwory napisane przez Haydna już wcześniej), którymi kompozytor miał dyrygować podczas koncertów w Hanover Square Rooms. W koncertach tych wystąpili wysokiej klasy wykonawcy i cieszyły się wielkim powodzeniem. W lipcu 1791 Uniwersytet Oksfordzki nadał kompozytorowi ?Gradum Doctoris in Musica Honoris Causa?; podczas uroczystości wykonano Symfonię G-dur, która z tej przyczyny otrzymała nazwę Oksfordzkiej.
W czerwcu 1792 Haydn powrócił do Wiednia; w styczniu 1794 wyjechał powtórnie do Londynu, by występować nadal na koncertach Salomona. W 1795 Haydn brał udział w serii koncertów ?Opera Concerts?, dla których skomponował 3 ostatnie symfonie. W 1795 opuścił Anglię, by objąć kierownictwo kapeli Niklósa II Esterhzego (następcy zmarłego Antona I. Książę Esterhzy). Kontrakt przewidywał pisanie jednej mszy rocznie; stąd w latach 1796?1802 powstało 6 mszy. W tym czasie Haydn rozpoczął pracę nad Stworzeniem świata, które ukończył w 1798; w 1801 napisał oratorium Pory roku. Ostatnie lata życia spędził głównie w Wiedniu, na wakacje wyjeżdżając do Eisenstadt.
Haydn był osobistym przyjacielem Mozarta, z którym podziwiali się nawzajem. Znał też młodszego od siebie Ludwiga van Beethovena, który uważał go za swojego mistrza i nauczyciela. Haydn zaprzestał komponowania w 1803 na sześć lat przed śmiercią. Do jego ostatnich dzieł należą wspaniałe oratoria Stworzenie świata iPory roku. Haydn pozostawił po sobie olbrzymi katalog dzieł (zobacz tabela obok), z których wiele weszło na stałe do kanonu muzyki klasycznej. Zmarł 31 maja1809 w Wiedniu.
Opera (wł. "dzieło") ? sceniczne dzieło muzyczne wokalno-instrumentalne, w którym muzyka współdziała z akcją dramatyczną (libretto). Istotą tego gatunku muzycznego jest synteza sztuk, czyli połączenie słowa, muzyki, plastyki, ruchu, gestu oraz gry aktorskiej. Podobnie jak i balet, wywodzi się z włoskich, renesansowychmaskarad karnawałowych, które przerodziły się w widowiska dramatyczne. Opera składa się najczęściej z 4 aktów, które podzielone są na sceny.
Sonata - instrumentalna forma muzyczna. Oryginalnie każdy utwór instrumentalny w przeciwieństwie do wokalnego - kantaty. Z czasem wykształciła się w specyficzną formę.Na początku XVII wieku wykształcają się dwa typy sonat staroklasycznych:
-sonata da camera - kameralna, pisana zwykle na dwa instrumenty smyczkowe z akompaniamentem instrumentu basowego, np. wioli basowej, wiolonczeli i instrumentu akordowego, np. klawesynu, lutni itp. lub w przypadku muzyki kościelnej organów, które to instrumenty realizowały tzw. basso continuo
-sonata da chiesa - sonata kościelna, składająca się z czterech części: pierwsza - adagio, druga - allegro, trzecia - adagio lub andante i czwarta allegro lubpresto
Gatunek muzyczny o nazwie symfonia (w klasycznym kształcie) to zazwyczaj trzy- lub czteroczęściowy utwór muzyczny na orkiestrę, popularny w XVIII, XIX i w pierwszej połowie XX wieku. Symfonia jest orkiestrowym odpowiednikiem sonaty.
Koncert - forma muzyczna pokrewna sonacie. Zwykle ma budowę trzyczęściową i przeznaczony jest na instrument solowy z orkiestrą. Forma koncertu, wywodząca się z barokowego concerto grosso oraz sonaty da chiesa, ugruntowana została na początku XVIII wieku. Niektóre koncerty, zwłaszczadziewiętnastowieczne mają charakter wirtuozowski i popisowy.
'Rondo' (fr. rondeau) - forma muzyczna z powracającym refrenem i kupletami.
Wariacje ? a w zasadzie temat z wariacjami, to samodzielna forma muzyczna lub część większego utworu instrumentalnego: sonaty, symfonii o dość swobodnej budowie. Istotą wariacji jest przetworzenie tematu lub jego motywów. Ilość przetworzeń zależy od inwencji kompozytora, waha się od kilku do kilkunastu. Temat może być własny, zaczerpnięty z dzieła innego kompozytora lub oparty na motywach z muzyki ludowej.