Pozoracja w wojnach światowych

POZORACJA W WOJNACH ŚWIATOWYCH
Działania pozorujące można określić jako próbe zmylenia przeciwnika, mają na celu odwrócenie uwagi wroga od faktycznych działań podejmowanych przez naszą stronę. Działania pozorujące mają dużo wspólnego z dezinformowaniem , można nawet pokusić się o stwierdzenie że działania pozorujące wchodzą w pewnym stopniu w skład dezinformacji. Pozoracja była bardzo często wykorzystywana w obu wojnach światowych. Finałem dobrej pozoracji powinno być pełne zaskoczenie przeciwnika, bez którego według wielu teoretyków wojskowych nie da się osiągnąć przewagi nad przeciwnikiem, rola zaskoczenia a co za tym idzie i pozoracji jest tak duża, ponieważ, jak mówi A.Picq, w rezultacie zaskoczenia uderza się już ?nie na swego przeciwnika, lecz, właściwie mówiąc, na swoją ofiarę?. Zaskoczenie łączy się nierozerwalnie z rozpoznaniem, maskowaniem, ubezpieczeniem i myleniem przeciwnika .
W czasie I wojny światowej pozoracje (maskowanie) można było zaobserwować głównie na froncie. Celem maskowania było ukrycie przed nieprzyjacielem wojsk i ich działań. Podejmowane akcje były zakrojone na dużą skale. Do zamaskowania prawdziwego kierunku natarcia, przeprowadzano ataki pozorne, natomiast prawdziwe wojska przegrupowywały się tylko w nocy. Celem tych działań było zasugerowanie przeciwnikowi fałszywego wyobrażenia o rzeczywistym położeniu swoich wojsk oraz charakterze ich przyszłych działań W realizacji tych przedsięwzięć stosowano makiety sprzętu, ludzi i koni. W nocy ciała poległych żołnierzy i koni były podmieniane na makiety, które służyły jako stanowiska dla obserwatorów lub strzelców wyborowych, były one wytwarzane ze stali bądź z masy papierowej. Dzięki obserwatorom i informacją zebranym przez nich, wywiad i rozpoznanie wiedziało o ruchach wojsk nieprzyjaciela i mogło przewidywać przyszłe kierunki natarcia wroga. Zaskoczenie w tej sytuacji było tak jak pozoracja, tylko narzędziem dzięki któremu zdobyto potrzebne informacje. Maskowanie było stosowane również na ważnych obiektach położonych blisko frontu. Np. lotnicy francuscy długo nie mogli odkryć niemieckiego lotniska na froncie zachodnim, z którego startowały samoloty do bombardowania Chalons , okazało się że strona niemiecka tak zamaskowała lotnisko że dopiero ich własny błąd pozwolił wojskom ententy a dokładnie Francuzom rozpoznać w zwyczajnej łące prawdziwe lotnisko nieprzyjaciela. Przykładem pokazującym jak duże siły angażowano w pozoracje jest maskowanie Paryża, w odległości 15 km od stolicy zbudowano imitację miasta, celem było mylenie nadlatujących nocą niemieckich samolotów. Cała makieta została zbudowana z drewna , papieru i płótna dodatkowo stosowano oświetlenie pozorujące, które w połączeniu z kompletnie zaciemnionym Paryżem skutecznie myliło niemieckich pilotów. Przemieszczenia wojsk, miasta, lotniska nie były jedynymi obiektami które maskowano. Urządzenia pozorne również ukrywano, pozorne okopy, rowy łącznikowe wykonywano tak jak rzeczywiste. Stosowano również pozorację baterii artylerii. Sprzęt ten podobnie jak poprzednie był robiony z drewna bądź darni., nadawano temu stanowisku pozory żywotności przez wykonywano sieci dróg, naśladowanie od czasu do czasu wystrzałów, rozrzucanie w pobliżu łusek itp. Stanowiska bojowe ukrywano w makietach kopicy siania, ściętego pnia, dużego kamienia, grobu itp. Stogi pozorne wykonywano do ukrycia obserwatora lub broni samoczynnej . Bardzo popularne było stosowanie tzw. pni pozornych stawiano je w zastępstwie rzeczywistych pni lub tam gdzie ich wcześniej nie było, pień taki miał szkielet z drutu, który obwijało się korą. W pokrywający się sposób wykonywano pozorne kamienie i głazy. Najbardziej specyficznym środkiem pozoracyjnym były tzw. pozorne mogiły składały się one z mogiły i krzyża. Grób wykonywało się z drewna w kształcie prostopadłościanu, na górze przykrywało się go z wierzchu ziemią. Krzyż był wykonywany z drewna, jednak w środku był pusty, w celu umieszczenia w nim peryskopu. W identycznym celu wykorzystywano trupy końskie, zwracano jednak uwagę by trup pozorny wyglądał i leżał w takiej samej pozycji jak ten prawdziwy. Wszystkie te obiekty pozorne służyły jako miejsce dla obserwatora.
Kolejna wojna światowa wraz z rozwinięciem techniki przyniosła również nowe metody i możliwości wykorzystania pozoracji, zanim wybuchła II z wojen światowych, państwa często organizowały defilady w których pokazywały siłę i liczebność swoich wojsk. Adolf Hitler posłużył się fortelem na jednym z licznych przemarszów wojsk. Wiedział on że defilada jest obserwowana przez osoby informujące inne państwa o armii jego kraju. Chciał on pokazać jak duża ilość czołgów posiadał w tamtym momencie, jednak ilość czołgów jaką miał dostępną na defiladzie zdecydowanie go nie zadowalała, nakazał wiec aby po przejechaniu główna drogą defilady czołgi skręcały w boczną uliczkę i zawracały nie spostrzeżone przez nikogo na pozycje startowe i tak w kółko. Plan odniósł sukces, wszystkim zgromadzonym wydawało się że czołgów jest tak wiele że nie da się ich zliczyć. Fortel zastosowany przez Hitlera można uznać za pewien rodzaj pozoracji, dezinformacji. Dzięki wprowadzeniu w błąd wywiadów innych państw Hitler zyskał lekką przewagę psychologiczną w rozmowach politycznych, rządzący innych państw(Francja, Wielka Brytania) w obawie przed kolejną wojną bez sprzeciwu zgodzili się najpierw na Anschluss Austrii a potem na rozbiór Czechosłowacji z późniejszym całkowitym jej zagarnięciem przez hitlerowskie Niemcy. Jest jeszcze kilka sytuacji w których dezinformacja wpływa znacząco na zyskanie przewagi list Hitlera do Stalina z 14 maja 1941 r. Pisał w nim: [...] Chcę być z Panem krańcowo szczery. Obawiam się, że któryś z moich generałów świadomie odważy się na podobny konflikt, żeby ocalić Anglię od jej losu i zniweczyć moje plany. Krytyczny jest jeden miesiąc. Około 15-20 czerwca planuję rozpocząć zmasowaną dyslokację wojsk na zachód znad Pańskiej granicy. Proszę Pana o niepoddawanie się żadnym prowokacjom, które mogą mieć miejsce ze strony któregoś z moich nieodpowiedzialnych generałów[...]. Stalin tak zaufał Hitlerowi, że nawet po rozpoczęciu wojny nakazywał swoim wojskom unikać prowokacji. Spotęgowało to porażające klęski Armii Czerwonej w 1941 r. W czasie II wojny światowej maskowanie nie dotyczyło już tylko wojsk, ale także całej ludności i terytorium za frontem walczących wojsk. Pozorowanie łączności radiowej, nadawanie fałszywych transmisji na częstotliwościach stosowanych przez przeciwnika, fałszywe dane prasowe to tylko nieliczne przykłady metod stosowanych w okresie II wojny światowej. Obiekty o charakterze strategicznym pozorowane były w rozmaity sposób, Np. tor wyścigowy w pobliżu dworca Białoruskiego w Moskwie, który był na tyle specyficzny że stanowił punkt orientacyjny dla pilotów bombowców, zamaskowano makietami niewielkich domów. Dzięki pozorowanym ruchom wojsk oraz udawanemu uderzeniu nad Donem, ofensywa wojsk radzieckich nad Wołgą zaskoczyła Niemców i odniosła powodzenie. Podczas przeprawy przez Dniepr (1943 r.) zbudowano mosty pozorowane, które były celem ataków niemieckiego lotnictwa, natomiast mosty które tak naprawdę były wykorzystywane do przeprawy, która odbywała się w tylko nocy, były w dzień pozorowane na wraki mostów. Jedną z trudniejszych rzeczy było maskowanie przygotowywanych lotnisk, w celu odwrócenia uwagi od lotnisk rzeczywistych budowano duże ilości lotnisk pozornych. W latach 1942-1945 w ZSRR 2/3 nalotów na lotniska było nalotami na ,,niby?? lotniska. Można otwarcie przyznać że dzięki pozoracji uratowano wiele lotnisk a co za tym idzie ludzi, samolotów. Nie można przewidzieć w jaki sposób i czy tak szybko armia radziecka zdołałaby nacierać gdyby nie miała tak dużego wsparcia ze strony lotnictwa. Jeszcze lepszym przykładem na to iż pozoracja odgrywa ważną role w działaniach wojennych jest bitwa o Anglie, w jej czasie na terenie Wielkiej Brytanii zbudowano ponad 500 lotnisk i innych większych obiektów pozoracyjnych, mimo że fikcyjne lotniska były łatwo rozpoznawane przez interpretatorów zdjęć to jednak w ferworze walki piloci często mylili cele i bombardowali nie te cel co trzeba. Na lotniska rzeczywiste wykonano w czasie wojny 434 naloty natomiast na obiekty pozorowane aż 443 naloty. Znając znaczenie lotnisk w bitwie o Anglie można śmiało powiedzieć że działania pozoracyjne w znaczącym stopniu przyczyniły się do zwycięstwa Wielkiej Brytanii w tej bitwie. W II wojnie pozoracja nabrała dużego rozmachu, nie tylko ograniczała się do obiektów, produkowano makiety samolotów, prowadzono obronę przeciwlotniczą na fikcyjnych lotniskach, imitowano pola wzlotów, wykonywano loty demonstracyjne, dochodziło nawet do imitowania światła startującego samolotu w nocy. Dla ochrony samolotów przed wykryciem przez radary stosowano pasywne środki przeciwdziałania elektronicznego, jak paski metalowe lub papieru metalizowanego, paski te zrzucane z samolotów odbijały fale elektromagnetyczne wysyłane przez radary. Efekt był taki że na ekranie radaru osoba nie mogła jednoznacznie określić sytuacji w powietrzu.
Największe działania maskujące zrealizowano w 1944 r. podczas inwazji na Francje
W D-day po wylądowaniu aliantów w rejonie Caen Niemcy nie podjęli zdecydowanych działań, sztab niemiecki w Normandii był przekonany, że jest to atak dywersyjny, a główne uderzenie nastąpi w innym miejscu. Reakcja Niemców została spowodowana działaniami aliantów przed inwazją, poprzez dezinformowanie znanych agentów niemieckich, fałszywych wiadomościach radiowych oraz utworzeniu pozornej floty inwazyjnej. Składająca się z barek desantowych zbudowanych z drewna, wyposażona w system świateł przypominających oświetlenie dużej flotylli była w centrum zainteresowania rozpoznania i wywiadu niemieckiego, aby upewnić wroga w dzień alianci pozorowali nawet ruchy wojsk w stronę fikcyjnej floty. Jak widać praca wykonana przez aliantów zaważyła w znacznym stopniu o powodzeniu operacji w początkowej (najtrudniejszej) fazie inwazji na Normandie. Bez przeprowadzonych tak dobrze działań pozorujących inwazja na Francje mogłaby pochłonąć o wiele więcej ofiar a w najgorszym przypadku nawet zakończyć się niepowodzeniem. Jeszcze jednym ciekawym przykładem zastosowania maskowania jest operacja przeprowadzona w 1942 r. w północnej Afryce. Kiedy ofensywa niemiecka zbliżała się do miejscowości El-Alamein, Anglicy rozmieścili makiety samochodów, dział, czołgów oraz obozów które pozorowały 2 dywizje pancerne. W celu jeszcze większej realności fikcyjnych wojsk wytwarzano obłoki kurzu na drogach, dymy z kuchni itp. Dzięki tej akcji Niemcy zdecydowali się na ofensywę dopiero po pewnym czasie. Dzięki ich opieszałości angielskie posiłki zdążyły nadejść w odpowiedniej porze i przejąć inicjatywę strategiczn.
Wszystkie opisane tu przykłady opisują działania maskowania operacyjnego w czasach wojen światowych, jak widać dzięki dobrze przeprowadzonej pozoracji uzyskiwało się przewagę nad zaskoczonym przeciwnikiem, ukryto plan ofensywy nad Wołgą, zmylono niemieckie dowództwo, co do miejsca inwazji na Francje. Widzimy wymierne korzyści z przeprowadzania działań pozorujących, nie wiemy jakby wyglądały przedstawione tu zdarzenia gdyby nie udana akcja maskowania. Jednak można z pewnością stwierdzić że maskowanie uratowało tysiące żołnierzy. Przypuśćmy że Niemcy znaliby miejsce desantu sił alianckich we Francji, można być pewnym że straty po stronie aliantów były by wielokrotnie wyższe. Po skali tych działań widzimy że były one przez dowództwa uważane za bardzo ważne w działaniach wojennych w I i II wojnie światowej, były realizowane skrupulatnie i dokładnie, wojskowi dobrze wiedzieli że dobra pozoracja a wiec i zaskoczenie przeciwnika gwarantuje mniejsze stary po swojej stronie oraz przewagę względną (miejscową). Podsumowując, cel w jakim stosuje się trzy nierozerwalnie ze sobą związane działania pozoracje, dezinformacje, zaskoczenie, dobrze charakteryzuje takie stwierdzenie "Najwyższą umiejętnością w sztuce wojennej jest podporządkowanie nieprzyjaciela bez walki. (...) Należy zastosować wszystkie możliwe środki, żeby zabić w przeciwniku gotowość do walki i wiarę w zwycięstwo. " Pozoracja, dezinformacja czy też zaskoczenie są środkami które w dużym stopniu tym pomagają.