Charakterystyka szlachty w "Panu Tadeuszu"

"Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza jest zaliczany do gatunku epopei narodowej. Motyw powstania takiego utworu, w takiej formie jest bardzo czytelny- ma on za zadanie przywrócić nadzieję i wiarę w odzyskanie niepodległości, oraz podtrzymać gasnącego ducha walki narodowowyzwoleńczej Polaków. W tym celu autor wprowadził bohatera zbiorowego, jakim jest szlachta polska, która jednocześnie stała się bohaterem głównym. To właśnie wśród szlachty jest ciągle obecna wiara w lepsze jutro i odrodzenie narodu polskiego, zarówno w sensie przestrzennym jak i duchowym. Jednak aby osiągnąć sukces, wymagana wprost jest współpraca i ciężka praca. W "Panu Tadeuszu" wyróżnić możemy kilka grup szlacheckich, takich jak: magnateria, szlachta średniozamożna, zaściankowa oraz szlachta bez majątku.

Przedstawicielami magnaterii w utworze jest Hrabia oraz Podkomorzostwo. Są oni ukazani z dużą sympatią, być może również z żalem, iż przedstawicieli grupy którą reprezentują jest coraz mniej. Obraz Hrabiego został przejaskrawiony, momentami ukazany groteskowo:
"...lubił widoki niezwykłe i nowe,
Zwał je romansowemi; mawiał, że ma głowę
Romansową; w istocie był wielkim dziwakiem.
Nieraz, pędąc za lisem albo za szarakiem,
Nagle stawał i w niebo spoglądał żałośnie
Jak kot, gdy ujrzy wróble na wysokiej sośnie."
Natomiast Podkomorzy to osoba o wysokim statusie społecznym, mająca uznanie wśród szlachty. Jest przedstawicielem starszego pokolenia, zna normy obyczajowe, kulturowe i ich przestrzega. Zachowuje tradycje:
"...ostatni, co tak poloneza wodzi"

Kolejnym typem szlachty jest średniozamożna szlachta ziemiańska. To właśnie na tej grupie poeta skupia największą uwagę. Należą do niej: Tadeusz, Sędzia Soplica, większość jego gości, galeria urzędników, a między innymi Rejent i Assesor. Ważne jest, że właśnie członkowie tej grupy są przedstawieni jako przekaziciele staropolskich obyczajów. Najważniejszym z nich, będącym nieomal żywą księgą tradycji jest Soplica, który swoim słowem i poczynaniem wyraża ciągłość tradycji i obyczajów polskich.

Ważną grupą była również szlachta zubożała, której przedstawicielami w "Panu Tadeuszu" są Woźny Protazy i Klucznik Gerwazy. Nie posiadają oni gruntów ani wartościowych dóbr materialnych- pełnią rolę służących na możnych dworach. Zatrudniając się u szlacheckich rodzin, pozostawali im wierni do ostatnich swych dni, oddając im wszelkie honory. W razie potrzeby potrafili udowodnić swoje pochodzenie.

Zupełnie odrębną grupę szlachty stanowi szlachta zaściankowa z Dobrzyna. Przybyli oni na Litwę z centralnej części Polski, z Mazowsza, ponad czternaście lat temu.
"A choc od czternastu lat na Litwie osiedli,
Zachowali mazurską mowę i zwyczaje."
Jest to najliczniejsza grupa szlachecka przedstawiona przez Mickiewicza. Dawniej byli zamożni, lecz z czasem stracili swój majątek i zubożeli. Odróżniali się swą urodą i stylem bycia:
"Różnili się między Litwą bracią
Językiem swoim, tudzież wzrostem i postacią.
Czysta krew lacka, wszyscy mieli czarne włosy,
Wysokie czoła, czarne oczy, orle nosy..."
Od szlachty litewskiej nie różnili się jednak jedynie wyglądem- byli również znani z wielkiego przywiązania do swojej polskości. Aby się utrzymać, musieli pracować na roli, często przypominając zaciężnego chłopa. Szlachta dobrzyńska jest uosobieniem polskości i patriotyzmu. Przedstawicielem i jednocześnie najważniejszą postacią tego rodu jest Maciek nad Mackami. To właśnie do niego zwracano się po radę, to jedno uznawano za największy autorytet:
"Niedziało się w Dobrzynie nic bez Macka rady"
Cieszył się szacunkiem i uznaniem. Jest wielkim patriotom nieszukającym poklasku.

Choć szlachta polska w ogólnym zarysie odbierana jest pozytywnie, to jednak miała ona swoje wady. Są to pieniacze, kłótnicy i pijacy. Niewiele im potrzeba aby wywołać walki, są bardzo dumni i zarozumiali. Uważali, że wszystko co robią jest słuszne i konieczne.

W "Panu Tadeuszu" Soplicowo urosło do miana centrum polskości, poprzez zachowywanie tradycji i obyczajów, noszenie staropolskiego stroju i przywiązanie do herbu rodowego. Szlachta soplicowska i dobrzyńska odznacza się wielkim patriotyzmem i dbałością o dobro narodu. Dlatego właśnie to oni mają stać się przyczyną odzyskania przez Polskę niepodległości.