Dwie okupacje - polityka Niemiec i ZSRR wobec społeczeństwa polskiego w czasie II wojny światowej

Niemcy i ZSRR - państwa, które zdawałoby się różni wszystko. Jednakże były to również państwa, które łączył jeden cel, a mianowicie oba te narody chciały jak najwięcej skorzystać na Polsce. Postanowiły połączyć siły przeciw Polsce. Działo się to w latach 1939 -1940. Zginęło wiele osób, w świadomości Polaków pozostały wspomnienia z tych koszmarnych lat, ból i cierpienie. Pozostała także pamięć o poległych w czasie walk z najeźdźcami, pamięć którą z czasem stała się historią, która teraz jest przekazywana kolejnemu pokoleniu, aby nie zostały zapomniane tamte dni.
Ludzie pamiętają o tamtych czasach, nie zapomnieli tej niewątpliwie złej części historii. Należy uczyć następne pokolenia, aby nie popełniały błędów ich przodków.
W potocznym rozumieniu słowo demokracja oznacza rządy większości i jest jednocześnie synonimem wolności istnieją jednak w historii przypadki, iż większość społeczeństwa pragnie podporządkować się woli dyktatora (poparcie Francuzów dla zamachu Napoleona III, dojście do władzy Adolfa Hitlera). Współczesny uczony, Erich Fromm, stworzył teorię "ucieczki od wolności", wedle, której człowiek boi się samotności, odpowiedzialności i samodzielnego dokonywania wyborów. Wybawieniem z tych frustracji i lęków może być uczestnictwo we wspólnocie (narodowej, rasowej, partyjnej), kierowanej przez kogoś (wódz), komu można zaufać i scedować na niego rozwiązanie własnych problemów. Demokracja parlamentarna miała w okresie międzywojennym prężnych i dobrze zorganizowanych przeciwników, cieszących się poparciem dużej części opinii publicznej. Największym zagrożeniem stały się dla tego systemu dwie ideologie: KOMUNIZM (stalinizm) i FASZYZM (hitleryzm).
Oba te ustroje są ustrojami totalitarnymi opartymi na różnych ideologiach, dla tego na początku postaram się wyjaśnić ich zasady:
HITLERYZM - Główną ideologią hitleryzmu jest NAZIZM. Nazizm w Niemczech rozwinął się w latach 1933 -1945, jest to okres gdy do władzy dochodzi Adolf Hitler kierujący Narodowosocjalistyczną Niemiecką Partią Robotniczą (NSDAP). Program partii opiera się na książce "Mein Kampf" (aut.A.Hitler - 1925). Wprowadza on politykę silnej ręki, Niemcy stają się państwem militarnym, panuje rasizm, antysemityzm. Hitler głosi wyższość rasy germańskiej nad innymi. Żąda władzy nad całym światem. Faszyzm dąży do budowy totalitarnej organizacji społeczeństwa. Negował on wolność jednostki, gwarantowaną przez demokrację parlamentarną, stawiając na pierwszym miejscu państwo. Kult silnego państwa, kierowanego przez genialnego wodza (Hitlera), łączył z nacjonalizmem, głosząc apoteozę przemocy, podboju i ekspansji, mającej zapewnić wielkość własnemu narodowi. Faszyści odrzucali klasowy kolektywizm komunizmu, ale sami posługiwali się demagogią społeczną, obiecując usunięcie wyzysku i stworzenie systemu, w którym robotnik nie będzie eksploatowany przez kapitalistę. 30 stycznia 1933 Hitler obejmuje władzę w Niemczech. Znosi on federacyjny charakter państwa, staje się ono jednolite, scentralizowane-"jeden lud, jedna Rzesza, jeden wódz" -łączy urząd premiera i prezydenta ( Fuhrer und Reichskanzler - "wódz i kanclerz Rzeszy") Niemcy stają się państwem totalitarnym - policyjnym (władzę sprawują SS - Sztafety ochronne i Gestapo -policja polityczna) Partia kontroluje wszystkie dziedziny życia, głośno mówi się o czystości rasy nordyckiej (ustawy norymberskie "o ochronie krwi", od 1935r. Rozpoczyna się nagonka na Żydów; niszczenie synagog, domów i sklepów ("noc kryształowa" w listopadzie 1938r.) oraz tworzenie pierwszych obozów koncentracyjnych. Panuje ogólny antysemityzm. "noc długich noży" (29/30.06.1934) - wymordowanie opozycyjnych przeciwników A. Hitlera.
Jedyną partią NSDAP i paramilitarne organizacje młodzieży Hitler - Jugend.
Rozwój propagandy (Joseph Goebels) i kultury masowej (sport, defilady).
Rozwój przemysłu ciężkiego, zbrojeniowego, ograniczenie bezrobocia - obowiązek pracy, roboty publiczne. Dążenia Hitlera do rewizji postanowień Traktatu Wersalskiego (28.06.1919):
- pierwszym ustępstwem państw Ententy było zwolnienie Niemiec z płacenia reparacji wojennych (odszkodowania za krzywdy wyrządzone w czasie I wojny).
- przejęcie Zagłębia Saary(1935)
- remilitaryzacja Nadrenii(1936)
- anschluss Austrii( 11.03.1938)
Działania Hitlera spowodowane były chęciom uzyskania terytorium dla "niemieckiej rasy panów".
STALINIZM-jego ideologią jest komunizm.Za początek komunizmu w Rosji można uznać rok 1917, czyli budowę państwa komunistycznego po zwycięstwie bolszewików. Początkowo utworzono Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych (NKWD), który kontrolował milicję i wojsko oraz Wszechrosyjską Nadzwyczajną Komisję do Walki z Kontrrewolucją i sabotażem ("Czeka" z Feliksem Dzierżyńskim), urzędy mogli obejmować tylko członkowie Rosyjskiej Komunistycznej Partii(bolszewików), inne partie rozwiązano (monopartyjność jak w Hitleryzmie), cenzura, "czerwony terror"- masowe aresztowania, sądy doraźne, zamordowanie rodziny carskiej. Konstytucja bolszewików (1918r.) - pozbawiła praw politycznych właścicieli ziemskich, kupców, fabrykantów; oparta na hasłach typu "kto nie pracuje ten nie je", dyktatura proletariatu, Cerkwi odebrano prawa i majątek. Okres komunizmu wojennego doprowadził do nacjonalizacji przemysłu i handlu, obowiązkowe kontyngenty ze wsi, kartki żywnościowe, początki kolektywizacji (odbieranie ziemi chłopom na wspólne użytkowanie), obowiązek morderczej pracy na rzecz ZSRR - skutkiem komunizmu wojennego była katastrofa głodu (około 5mln. Ofiar). Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (od 1922r.) - państwo federacyjne (republiki); rady robotnicze i chłopskie wybierały delegatów na Zjazd Rad - ten wybierał Wszechzwiązkowy Centralny Komitet Wykonawczy, który wyłaniał Radę Komisarzy Ludowych (rząd), ale o wszystkim decydowała Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików), którą od śmierci
W. I. Lenina(1924r.) kierował Józef Stalin. ZSRR za rządów Stalina staje się państwem totalitarnym . W tym państwie panuje: Gospodarka planowa, rozwój przemysłu ciężkiego, zbrojeniowego, ruch stachanowski (współzawodnictwo pracy - twórca Aleksiej Stachanow), przymusowa kolektywizacja (14,5mln ludzi zmarło z głodu lub zginęło z rąk władz w walkach o gospodarstwa indywidualne)
Kult Stalina-"OJCA LUDU"; kontrola życia całego społeczeństwa, likwidacja opozycji, czystki w Armii(śmierć ponad 600 oficerów), walka z religią, utworzenie obozów pracy przymusowej, do prawa karnego wprowadzono zasadę odpowiedzialności zbiorowej. Ludzie nie mogli poruszać się po kraju bez paszportów(od 1931), mieszkańcy kołchozów nie mogli wcale opuszczać kołchozu. W 1934r. ogłoszono, że zakończono budowę socjalizmu w ZSRR.
Faszyzm i narodowy socjalizm zajmowały stanowisko antykomunistyczne, brutalnie likwidując ruch komunistyczny we Włoszech i w Niemczech, a także zwalczając (z wyjątkiem lat 1939-1941 - Pakt między Niemcami a ZSRR) wpływy ZSRR na arenie międzynarodowej. Obydwa systemy, faszystowski i komunistyczny, łączyło jednak wiele podobieństw. Do wspólnych cech należało m.in.:
- negowanie zasad demokracji i parlamentaryzmu,
- dążenie do całkowitej (totalnej) kontroli nad życiem społecznym,
- pogarda wobec prawa, które w obu systemach miało być jedynie utylitarnym narzędziem kształtowania społeczeństwa
- monopartyjność
- zarówno partia komunistyczna, jak i faszystowska stanowiła rodzaj elity(awangardy), obdarzonej większymi prawami aniżeli reszta społeczeństwa,
- absolutyzowanie roli przywódcy (zasada wodzostwa w systemie faszystowskim, tzw. kult jednostki w ZSRR za rządów Stalina),
- pochwała przemocy jako środka politycznego działania oraz obsesja "wroga"(Hitler wierzył w światową konspirację żydowską, dążącą do zniszczenia Niemiec; główną motywacją terroru stalinowskiego była działalność rzekomych obcych agentów nasyłanych przez kraje kapitalistyczne),
- teatralizacja życia publicznego na wzór paramilitarny: organizowanie masowych uroczystości z użyciem mundurów, sztandarów, pieśni, meldunków itp. Jednak w przeciwieństwie do systemów komunistycznych, systemy faszystowskie nie dążyły do likwidacji własności prywatnej i wolnorynkowych mechanizmów gospodarczych.
Powstanie obu tych systemów władzy ściśle związane było z aktualną sytuacją polityczną i gospodarczą Niemiec i ZSRR. Możemy powiedzieć, że były to "chore systemy" doceniały one tylko przemoc jako jedyny środek wychowawczy i polityczny. Niemcy i ZSRR były państwami podobnymi do siebie, przez pewien czas współpracowały razem (układ RIBBENTROP-MOŁOTOW) przeciwko narodowi polskiemu i reszcie świata.
Porównać także możemy rosyjskie łagry i faszystowskie obozy koncentracyjne, oba te miejsca były miejscami zagłady wielu POLAKÓW. Dlatego śmiało możemy powiedzieć o obu tych systemach, że były wielkim kataklizmem, który odcisnął swe piętno na losach całego świata.
Niemcy po zajęciu Polski zaczęli wykorzystywać jej zasoby. W ten sposób wywożono cenne skarby kultury, okradano obywateli, zabijano masowo ludzi.
W drugiej wojnie światowej uczestniczyły 72 państwa. Działania wojenne prowadzono w Europie, Afryce i Azji. Pod broń powołano ok. 110 milionów żołnierzy. Życie utraciło 50 milionów osób, z tej liczby 20 milionów było ofiarami terroru i ludobójstwa. Aż 80% spośród tych, którzy zginęli zamieszkiwało Europę. 35 milionów zostało inwalidami wojennymi. 3,3 milionów Rosjan, którzy byli wzięci do niewoli niemieckiej zostało zamordowanych. Największe straty ludności poniosła Polska, bo aż 6 milionów, 40% majątku narodowego uległo zniszczeniu. Nie da się ująć w liczbach i procentach strat jakie poniesiono od strony moralnej i w dziedzinie kultury duchowej. Prawie całkowitej zagładzie w Europie ulegli Żydzi. Po 1945 r. narodził się nowy świat. Trudno oszacować faktyczne koszty wojny. Niewątpliwie zrujnowana została gospodarka światowa. Załamał się światowy system monetarny. W 1945 r. przed rządami wielu krajów stanęła kwestia wyżywienia ludności. Problem ten musieli rozwiązać alianci, szczególnie Amerykanie. Ludzie oswobodzeni z obozów koncentracyjnych a także oswobodzeni z katorżniczej niewolniczej pracy na rzecz Trzeciej Rzeszy znaleźli się na obszarach, nad którymi sprawowali kontrolę alianci. Alianci w sumie musieli wyżywić ok. 14 milionów ludzi, dostarczyć odzież i lekarstwa. Od jesieni 1943 r. działała Agencja Narodów Zjednoczonych do Spraw Pomocy i Odbudowy (UNRRA). Finansowana była przez Stany Zjednoczone. W 1945 r. sytuację żywnościową pogorszyła panująca w Europie susza. Jednocześnie w Europie trwała wielka migracja ludności. W wyniku wojny około 40-50 milionów osób zmieniło miejsce zamieszkania.
Nie możemy zapomnieć o tamtych czasach. Po dziś dzień nie wyjaśniły się wszystkie okoliczności zagłady ludności, w przyszłości mogą zostać odkryte nowe masowe groby, nowe dowody świadczące na niekorzyść którejś ze stron dawnego konfliktu. Należy wyjaśnić wszystkie kwestie dotyczące tamtych czasów nie zapominając o tym, że trudno wymagać odpokutowania win przez wnuków i wnuczki za czyny ich przodków.