Tafari Makonnen (Hajle Sellasje) - życie cesarza i historia Etiopii

23 lipca 1892 roku, we wsi Ejersa Goro, około 18 kilometrów od żyznej ziemi Harar, urodziło się dziecko. Przed domem z wiklinowym dachem, trzymał straż szlachetny człowiek. Ubrany był w czarna tunike i włoski, filcowy kapelusz. Na szyi zwisał mu lśniący sztylet a na biodrach miał pas z nabojami. Tym człowiekiem był Ras Makonnen, gubernator prowincji Harar. Pilnował on wejścia do chaty, gdzie rodziła jego żona Jeszi Ymmebiet Ali. Cała okolica pogrążona była w modlitwie. W środku chaty panowało zamieszanie aż w końcu na świat przyszedł Tafari Makonnen.

Dziecko natychmiast oddano do kąpieli. Nacierano je olejkami eterycznymi i tradycyjnym topionym masłem. Po chwili wystrzeliła salwa z karabinów, świętując narodziny. Dziecko to miało być bezpośrednim potomkiem biblijnego króla Salomona z Jeruzalem. Rzeczywiście, jego drzewo doprowadzono aż do dziadka Salomona, Jessego.

Kiedy przygotowania zostały zakończone, do chaty wkroczył Ras Makonnen. Gdy wziął w ręce swojego wyjątkowego syna, duchowni zaczeli "odpedzać" złe duchy i "buda" (rodzaj posłańców ciemności). Ras był zaniepokojony. Nie było gwarancji, że Tafari przejmie władze w Etiopii, nawet jak jest bezposrednik potomkiem Salomona. Po śmierci dotychczasowego cesarza, Menelika II, prędzej władze przejmie ktoś ze strony Taitu (cesarzowej).

Tafariego uczono w tradycyjnych szkołach etiopskich, jak i w europejskich. Było to dziwne gdyż Etiopia zawsze była wyizolowana od innych państw, w szczególności od europejskich. Obywatele Etiopii, których przodkowie pochodzili głownie z Arabii, dzielili się na dwie rodziny pod względem językowym - kuszycką i semicką. Amharowie byli najbardziej wpływowi z Semitów. Mieli oddzielny język, politykę i religie (kościół koptyjski / ortodoksyjny Etiopski Kościół Chrześcijański). Tafari był wychowywany na amharskiego szlachcica. Makonnen przekonanie Menelika że znajomość państw europejskich jest niezbędna do wybicia się z feudalnej upadłości i przyłączenia się do nowoczesnych państw. Do wychowania syna wynajał francuskiego nauczyciela z Gwadelupy, Dr Vitalena i Abbę Samuela, etiopskiego nauczyciela.

Matka Tafariego, Yashimabet zmarła 2 lato po jego narodzeniu. Ojciec natomiast większość czasu spędzał na służbowych wyjazdach. Tafari znienawidził matkę za to że go opuściła w takim młodym wieku. Podziwiał ojca za jego niedostępności wolność od zobowiązań. Młody Makonnen była bardzo podobny do ojca. Ras wyznaczył swojego trzynastoletniego syna na stanowisko Dejazmatch, Strażnika Drzwi w prowincji Harar. Rok pożniej, w 1906 roku, ojciec zmarł.

Taitu zależało aby władze po Ras Makonnenie przejał Yelma Makonnen, jego syn z pierwszego małżeństwa. Tafari niechętnie przyjął to do wiadomości. Kiedy Yelma objął gubernie w Harar i cała 6 tysięczna armię, Tafari musiał się zadowolić prowincja Selale.

Słabe zdrowie cesarza Menelika pogarszało się. W 1908 roku przeżył udar. Menelik nominował Tafariego, swojego ostatniego zwolennika, na gubernatora prowincji Sidamo. Otrzymał także trzy tysiące żołnierzy. W swojej prowincji spokojnie uczył się rządzenia.

Menelik wyznaczył na swojego nastepce Lij Yasu (jego wnuka). Taitu natomiast starała się o kondydature Zauditu (jedna z córek Menelika). Była ona bardziej podatna na wpływy Taitu. 1910 roku zmarł Yelma a prowincja Harar została wolna. Tafari odzyskał swoja rodzinna prowincje i posuwał się dalej. Otoczył wojskiem pałac cesarski. Obowiazki Taitu ograniczały się do opieki nad sparalizowanym Menelikiem. Tymczaso władze oddano, sprzyjającemu Tafariemu, Ras Tasammie.

Tasammie umiera w 1911 roku a o włądze domaga się Lij Yasu. W końcu Menelik oddaje mu władze w 1913 roku, natomiast nie mógł być on koronowany, ponieważ przyjał islam. Kościół i możnowładcy prowincji Shoan walczyli długo, aby zdyskredytować Lij Yasu i w 1917 roku postanowili nominować na cesarzową Zauditu. Tafari przeczekał panowanie Zauditu i został mianowany na następcę tronu.

Obsadził swoich wiernych współpracowników na stanowiskach w Addis Abebie (stolica Etiopii). Wprowadził biurokracje w stylu europejskim, sprowadzał doradców i urzędników z zachodu. W 1911 roku poślubił Manen Asfau. Miał z nią sześcioro dzieci - trzech synów i trzy córki. W 1923 roku wprowadził Etiopię do Zgromadzenia Narodów Zjednoczonych. Tafari stał się postacią utożsamiana na międzynarodowej scenie.

W 1921 roku schwytano Yasu. Wtrącono go do wiezienia. Specjalnie dla niego wykuto złote kajdany a w wiezieniu miał wszystko czego zapragnał. Tak było aż do jego śmierci. W 1926 roku Habte Giorgis, minister wojny, który sprzeciwiał się szybkim awansom Tafariego, zmarł z przyczyn naturalnych (tak uważano). Tafari przejął dowództwo nad jego szesnastotysięczną armią.

Stał się on najbardziej wpływowa osoba w Etiopii. Nakazał aby Zauditu koronowała go na "negusa" (króla). Groził jej ze sam ja sciagnie z tronu. Zauditu wysłała armie swojego męża na wojska Tafariego. Makonnen wygrał a mąż Zauditu poległ w bitwie. 2 kwietnia 1930 roku, dwa dni po zwycięstwie, z niewyjaśnionych przyczyn zmarła cesarzowa Zauditu.

Szczupły, pozornie delikatny mężczyzna, o wzroście około stu sześćdziesięciu czterech centymetrów, który rzadko podnosił głos, przechytrzył i w końcu pokonał swoich przeciwników. W Etiopii wybuchały plotki, że nawet bliscy doradcy Tafariego boja spojrzeć mu prosto w oczy a co dopiero podnieść głos... O dzieciństwie Tafariego zaczęły krążyć niesamowite opowieści. Jedna z nich była o tym, jak rozmawiał ze zwierzętami, które łagodniały u jego stóp. Inna była o jego chrzcie. W 40 dniu po narodzinach odbywa się chrzest. Tak samo było u małego Tafariego. Kapłan pierwszym dotknięciem chrztu otworzył oczy Tafariego i od tamtej pory, wszystko stało się dla niego zrozumiałe.

Tafari miał szeroką wiedze historyczno-teologiczną. Cytował dosłownie fragmenty Kebra Nagast, ale także Księgę Kufale. Enocha, Pasterza Hermana, Judyty, Eklezjastesa, Tobiasza i wiele wiele innych.

W listopadzie 1930 roku, kraj szykował się do zaprzysiężenia i koronacji Tafariego, co miało być największym i najbardziej podniosłym wydarzeniem Afryki. Zgodnie z prawem etiopskim, wszystkie lwy na terenie kraju należały do cesarza. Parę miesięcy przed koronacją przywieziono do Londynu skóry lwów by tam uszyto iście cesarskie szaty. Zakupione w Europie złoto i klejnoty wysłano także do Londynu, aby oprawiono je w cesarskich koronach (przedstawiaja pieczęć Salomona i herb Lwa Judy). Aby zapewnić transport wynajęto z Niemiec karocę cesarza Wilhelma II, a także śnieżnobiałe habsburskie ogiery oraz austriackiego koniuszego, którego wcześniej zatrudniał cesarz Franciszek Józef.

W Addis Abebie zbudowano nowe drogi a stare poszerzano. Powstało wiele budynków, pomników i monumentów upamiętniajace to wielkie wydarzenie. wysłano zaproszenia do dygnitarzy na całym świecie. Światowa elita przybywała statkami do portu w Dżibuti w Zatoce Adeńskiej (ówczesna francuska Somalia). Do przybyłych można np. zaliczyć: Isaburo Yoshida z Japonii, marszałka Francheta d'Esperey z Francji czy też księcia Udine z Włoch. Ci, którzy z zaproszonych nie przybyli, przysyłali bardzo wykwintne prezenty. Niemiecki prezydent von Hindenburg przysłał 500 butelek cenionego reńskiego wina. Specjalny wysłannik prezydenta USA Herberta Hoovera, Herman Murray przywiózł ze sobą kilka portretów prezydenta i do tego wiele nieoficjalnych prezentów np.: lodówka czy też maszyna do pisania ozdobiona cesarskim godłem. Książę Gloucester specjalnie na ta okazje zlecił wykonanie jednotonowego tortu.

W niedzielę 2 listopada 1930 roku, o godzinie około siódmej trzydzieści, do katedry wkroczył Tafari. Liturgia amharska odprawiona została przez Abuna Kyril, arcybiskupa Etiopskiego Kościoła Ortodoksyjnego, któremu asystował koptyjski patriarcha Aleksandrii. Abunanatarł skroń Tafariego olejem i koronował go jako Hajle Sellasjego I, Siłę Świętej Trójcy, dwieście dwudziestego piątego cesarza dynastii Salomona, Wybrańca Boga, Pana Panów, Króla Królów, Zwycięskiego Lwa Plemieniea Judy. Gurmawi Qdamawi Hayl Sellass, negus ngst z'Ityopya, moa anbessa z'emngd yehuda, seyum Egziabhr (po amharsku).

Cesarz, jako symbol władzy otrzymał: insygnia królewskie, wyszywane złotem szaty, wysadzoną klejnotami szablę, berło i cesarskie jabłko, pierścień Salomona, dwa diamentowe pierścienie i dwa złote lancety.

Koronacja Tafariego była jako żywy dowód dla wszystkich ludzi, że przepowiednia Marcusa Garveya dotycząca powrotu do Afryki i że nadzieje rastafarian na dzień Odkupienia są bliższe realizacji. Dla zwolenników Garveya, Hajle stał się największym bohaterem. Dla rastafarian był żyjącym Bogiem Abrahama i Izaaka.

Jednym z głównych zamierzeń cesarza było wprowadzenie instytucji demokratycznych. Nowa konstytucja została przyjęta w 1931 roku. Społeczeństwo wiejskie było ogarnięte analfabetyzmem, aby to zmienić zbudowano system szkół. Zniesiono niewolnictwo i wzmocniono służby publiczne. Postępy były ale wolne ponieważ całe społeczeństwo było podzielone na plemiona. Nie mówiąc już o ponad 2 tysiącach języków i dialektów.

Kryzys nastapił, gdy faszyzm zagroził Etiopii. W 1934 roku Benito Mussolini postanowił rozszerzyć kolonialne wpływy w Afryce poza Erytreę i Somalię. Sellasje zwrócił się o pomoc do LN (Ligi Narodów) jednak jego apel został zignorowany. W październiku 1935 roku Etiopia została zaatakowana. W 1936 uległa Addis Abeba. Tafarii skorzystał z azylu - przez Jeruzalem, gdzie odbył modły, wyjechał do Wielkiej Brytanii i zorganizował tam Fundację Obrony Etiopii. W czerwcu tego samego roku wygłosił w LN w Genewie płomiennne i pełne godności przemówienie, oskarżając delegatów o tchórzostwo. Hajle Sellasje powiedział:

"Bóg i historia zapamiętają wasz wybór. Dziś chodzi o nas. Jutro być może wasza kolej"

W maju 1940 roku, Winston Churchill przystąpił do wojny, jako wróg Włoch. Brytyjskie siły pomogły cesarzowi przedostać się bez rozgłosu do Chartumu. Wkrótce zorganizował na pustyniach Sudanu własną armię. W pięć lat po przejeciu miasta przez Włochów, piątego maja 1941 roku cesarz z triumfem wkroczył do Addis Abeby.

Tafarii dalej kontynuował reformy. Próbował ożywić niemrawą gospodarkę, otwierając nowy port na Morzu Czerwonym.

W 1950 roku, Selalsje ustanowił nową konstytucję, która gwarantowała głosowanie powszechne i takie same prawa dla wszystkich, którzy znaleźli się pod jurysdykcją.

W 1955 roku, gdy Tafarii przebywał w Brazylii, odbyła się próba przejęcia tronu przez jego syna księcia Asfa Wossena. Cesarz wrócił aby stłumić bunt i powiesić jego przywódcę, szefa cesarskiej ochrony. Księcia puszczono wolno, co było aktem łaski.

W 1963 roku, w Addis Abebie, odbyła się konferencja założycielska Organizacji Jedności Afrykańskiej. Jednym z jej głównych inicjatorów był Haile Selassie, który przewodniczył konferencji, a następnie został wybrany na pierwszego przewodniczącego OJA.

Jego wizyta na Jamajce w 1966, gdzie witały go tłumy rastafarian i w czasie której spotkał się z rastafariańską starszyzną uczonych w Piśmie, przepełniła go mieszanymi uczuciami na temat tego ruchu. Według niepotwierdzonych informacji wykorzystał on okazję spotkania na skierowanie rastafarianizmu na bardziej pokojowe tory. Słowa Selassie, że rastafarianie całego świata nie powinni emigrować do Afryki, zanim w ich własnych krajach nie uda im się zwalczyć rasowego ucisku, stały się punktem zwrotnym ruchu.

W latach 70. ziemie Etopii miały bardzo duże znaczenie strategiczne. Były zarazem najbardziej niepewne politycznie regionem. USA wysłały pomoc wojskową, by wzmocnić etiopską armię. ZSRR przesunął tymczasem swe siły do odwiecznego wroga Etiopii, Somalii i wspierał walkę secesjonistów w Erytreii.

W społeczeństwie rosło wielkie niezadowolenie. Kiedy w 1973 roku susza w dwóch północnych prowincjachs powodowała śmierć około stu tysięcy osób, niezadowolenie zwiększyły się jeszcze bardziej. Armia złożona z wieśniaków domagała się podwyżek. Byli także wściekli przez plotki o cesarzu, w których rzekomo cesarz przemyca miliardy dolarów do banków w Szwajcarii (nigdy tego nie udowodniono).

Siły rewolucyjne na czele z Mengistu Hajle Marjam (popieranego przez komunistów) zjednoczyły się i 12 września 1974 roku przybyły do Addis Abeby. Cesarza zamknięto w celi. Parę miesięcy później 82-letni Hajle Sellasje I powrócił do Pałacu Jubileuszowego, gdzie do końca swoich dni przetrzymywany był w małym apartamencie.

Gdy zegar wybił siódmą rano, 27 sierpnia 1975 roku, cesarz leżał martwy w swoim łóżku. Śmierć Tafariego nie została jednoznacznie określona. Część badaczy twierdzi, że został on uduszony poduszką a inni, że był to efekt nieudanej operacji prostaty. Ani w katedrze św. Jerzego, ani w żadnym innym miejscy w Etiopii nie odbyły się żadne uroczystości pogrzebowe. Etiopia pogrążona była w żałobie. Pomimo poszukiwań nigdy nie odkryto mogiły cesarza. Nikt też nie odnalazł pierścienia Salomona.

Inaczej wszystko toczyło się na Jamajce, gdzie rastafarianie, zamiast opłakiwać cesarza, uśmiechali się mówiąc: "Nie można pogrzebać Jah (Boga)"