Historia powstania Lęborka do 1454 roku

Osiedle Lębork, położone w dolinie rzeki Łeby, istniało już co najmniej w X wieku. Zamieszkiwała je ludność słowiańska, która zbudowała tu obronne grodzisko zwane Lewino. Z „Kroniki oliwskiej” dowiadujemy się, że w pierwszych latach XII wieku następuje podział nadmorskich ziem północnych na Pomorze Wschodnie i Zachodnie. Pomorze Zachodnie ze Szczecinem otrzymuje książę Warcisław, a Pomorze Wschodnie z Gdańskiem Książę Świętopełk. Granica podziału przechodzi wówczas przez starą osadę słowiańską nazywaną w kronikach Lewino i niekiedy Łebno- obecny Lębork. Księstwo gdańskie rozpościerało się od ujścia rzeki Łeby aż po Wisłę. Terytorium księstwa dzieliło się na dwie dzielnice: gdańską i białogardzką. Białogarda nad Łebą i Gdańsk były siedzibami kasztelana. Tereny, zwane później ziemią lęborską, w latach 1178-1308 były rządzone przez lennych w stosunku do Polskich książąt pomorskich.
1140- W bulli papieża Innocentego II oznacza się rzekę Łebę jako granicę biskupstwa pomorskiego. Ziemia lęborska należała wówczas do biskupstwa kujawskiego.
1214- Powstał klasztor norbertanek w Żukowie, do którego przyłączono wieś Bolszewo z ziemi białogardzkiej.
1227- Podczas nowych podziałów między synów Mściwoja- w latach 1227-1228 na widowni dziejowej pojawia się Lewino- dzisiejszy Lębork. Dzielnicę białogardzką otrzymuje książę Ratybor (Racibor), który był czwartym i najmłodszym synem Mściwoja. Zmarł w dniu 6 kwietnia 12275 roku na wyspie Rodos w czasie pielgrzymki do Ziemi Świętej. W Białogardzie u stryja Ratybora wychowywała się Zwinisława Małgorzata, przyszła żona króla Danii Krzysztofa I (panował 1252-1259). Królowa Małgorzata zwana była „Czarną Gretą” i „Co koń wyskoczy”, z powodu zamiłowania do jazdy konnej i polowań. Legendy mówią o męskim stylu życia księżniczki, o jej gwałtowności, o odważnych polowaniach. Nazywano ją w Białogardzie „Dziką Małgosią” lub „Dziką łowczynią”.
1238- Po raz pierwszy pojawiła się w dokumentacji nazwa Kaszuby- Casubia.
1274- W Słupsku pojawia się urząd wojewody.
1282- Mściwoj II w dniu 15 lutego 1282 roku przekazuje w Kępnie Pomorze Gdańskie z ziemią lęborską siostrzeńcowi Przemysławowi II, późniejszemu królowi polskiemu.
1283- W Białogardzie, grodzie kasztelańskim i siedzibie księcia, urzędował wojewoda Dobiegniew.
1285- Zaczątkiem miasta Lęborka była osada słowiańska Lewino zlokalizowana na lewym brzegu rzeki Łeby, należąca do książąt Pomorza Gdańskiego. W drugiej połowie XIII wieku została podniesiona do rangi miasta obronnego przez księcia Mściwoja II. Na podstawie zapisu pomorskiego kronikarza Restorfa, Lębork- wówczas Lewino- już w 1285 roku był miastem.
1287- Odbywa się zjazd szlachty pomorskiej zwołany przez ród Święców. Świadczy to o dużym znaczeniu księstwa białogardzkiego w całokształcie życia Pomorza.
1308- W pierwszych dniach sierpnia margrabiowie brandenburscy Otto i Waldemar dokonali napadu na Gdańsk. W pierwszych dniach października pojawiły się oddziały krzyżackie pod dowództwem Gntera von Schwarzburg, komtura ziemi chełmińskiej, podejmując walki z brandenburczykami.
1309- Na wieść o pomyślnym opanowaniu Pomorza Gdańskiego wielki mistrz zakonu krzyżackiego Zygfryd von Feuchtwagen przeniósł w końcu września swą siedzibę z Wenecji do Malborka. Mistrzem krajowym był wówczas Henryk von Plotzke.
1310- Lębork i ziemia lęborska znalazły się w granicach państwa zakonu krzyżackiego na 156 lat- do 1466 roku. Władzę na terenie byłych dzielnic: gdańskiej i białogardzkiej na Łebą, oddano już w 1309 roku komturowi krzyżackiemu. Lębork przypadł zakonowi na podstawie układu w Słupsku w roku 1310, w którym margrabia brandenburski odstąpił zakonowi miasta i grody wraz z przyległymi okręgami do Gdańska i Tczewa aż do granic ziemi słupskiej.
1330- Wielki mistrz zakonu zawarł układ z biskupem kujawstkim w sprawie dziesięcin ziemi lęborskiej.
1341- Dnia 1 stycznia wielki mistrz zakonu krzyżackiego Dietrich Burggraf von Altenburh wydał w Malborku na ręce wiernego Rutschera von Emmericha przywilej lokacyjny dla miasta Lęborka, które jest zapisane jako: Die Stadt Lewinburg. Miasto lokowano na prawie chełmińskim.
1334- W Lębork wybudowano kościół pod wezwaniem świętego Jakuba. Zaliczony jest do najstarszych świąt na Pomorzu Zachodnim, zbliżony wiekiem do słynnej bazyliki Mariackiej w Gdańsku. W Lęborku na świętego Jakuba odbywał się „Jarmark Kaszubski”, dorównujący jarmarkowi na świętego Dominika w Gdańsku.
1357- Łeba otrzymuje dokument lokacyjny z rąk komtura gdańskiego Wilhelma von Balderscheima. Miasta lokowane jest na prawie lubeckim. Pierwsza wzmianka o Łebie z roku 1252 i 1286 odnosi się do osady położonej tuż przy ujściu rzeki Łeby do Morza Bałtyckiego. W latach 1558-1580- po kataklizmie, w wyniku którego zginęła Stara Łeba- zbudowano nową Łebę na dzisiejszym miejscu.
1362- Na wyspie na rzecze Łeba w Lęborku krzyżacy zbudowali zamek.
1377- Komtur gdański von Schwarberg sporządza opis granic okręgu Lęborka.
1407- Ten sam komtur przeprowadził układ graniczny z księstwem słupskim, a następnie wielki mistrz zakonu zawarł porozumienie z księciem słupskim Bogusławem w sprawie granic ziem zakonnych Lęborka.
1410- Książe Bogusław VIII 26 lipca pod Malborkiem „wziął” Lębork w lenno. Dla uzyskania warownego punktu mogącego czuwać nad drogą pomorską, w roku 1384 krzyżacy kupili od rodu Wendlów nowe marchijskie miasto i zamek Świdwin wraz z okolicą, co dało im pierwszy punkt oparcia na Pomorzu Zachodnim. Dnia 10 lipca 1386 roku wielki mistrz Konrad Zllner zawarł w Lęborku z księstwem Warcisławem i jego bratem księciem Bogusławem VIII formalny akt przymierza przeciw Polsce, przypieczętowany „podarowaniem” ubogim księżętom 10 tysięcy grzywien pomocy w zdobyciu ziemi dobrzyńskiej. Mieszkańcy Lęborka na wieść o zbliżaniu się oddziałów wojsk polskich w pochodzie na Malbork, wypowiedzieli posłuszeństwo krzyżakom i uczestniczyli w burzeniu zamku. Wojska polskie w tym pochodzie zajęły wówczas Człuchów, Bytów i Lębork.
1440- Dla obrony swych praw miasta pomorskie założyły w Kwidzynie Związek Pruski. Na zjeździe w Gdańsku w 1440 roku przystąpiła do związku szlachta lęborska oraz miasta Lębork i Łeba. Przedstawicielem szlachty lęborskiej był Gnter Grelle zwolennik polityki polskiej.



Bibliografia:
Artur Dubiel „Ziemia Lęborka 1945-1975”
Elżbieta Kal „Lębork”